Người Khmer quan niệm Đức Phật luôn bên họ để che chở và ban phúc lành nên hầu như ở trong các phum, sóc, người dân tự nguyện đóng góp để xây dựng ngôi chùa riêng cho địa phương mình. Trong hơn 1 triệu người Khmer sinh sống ở khuc vực Nam Bộ, có đến khoảng 600 ngôi chùa Khmer lớn nhỏ, trong đó có những ngôi chùa có niên đại xây dựng cách đây vài thế kỉ, được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia như: chùa Âng, chùa Mẹt, chùa Hang, chùa Dơi...
Chùa Khmer thường được xây dựng trên một khu đất rộng, bao bọc bởi những hàng cây dầu, cây thốt nốt hay rừng tràm xanh tươi. Tổng thể một ngôi chùa Khmer gồm: cổng chùa, tường rào, ngôi chính điện, tháp đựng cốt, tăng xá, nhà hội, an xá,… Trong đó, nổi bật và quan trọng nhất là ngôi chính điện được xây dựng ở trung tâm của ngôi chùa.
Ở mỗi ngôi chùa Khmer, chính điện được xây theo hướng Đông - Tây với quan niệm Đức Phật luôn ngự ở phía Tây nhìn về hướng Đông mà ban phúc lộc, cứu độ chúng sinh. Nóc chùa được thiết kế theo một tổng thể hình tam giác cân, mái chùa có ba cấp, mỗi cấp được chia thành ba nếp, nếp giữa lớn hơn, hai nếp phụ hai bên bằng nhau, không có tháp nóc. Ở bốn góc nóc mái chính điện được trang trí hình tượng bốn đuôi rồng uốn lượn tạo cảm giác uyển chuyển, mềm mại cho ngôi chùa.
Mặt tường ngoài của chính điện thường trang trí các phù điêu đắp nổi, thể hiện các hình tượng tiên nữ xinh đẹp, chim thần Krud nâng đỡ mái chùa, chằn Yeak hung dữ, đầu thần Bayon bốn mặt... được lấy từ văn hóa tín ngưỡng dân gian của người Khmer.
Bên ngoài chính điện là dãy hành lang tạo ra khoảng không gian thoáng mát. Những chú rắn Naga uốn lượn ở hai bên bậc thang hành lang đại diện cho những thế lực tà ác đã bị đức Phật quy phục.
Không gian trong chính điện của chùa Khmer được bài trí khá đơn giản với một bệ thờ theo hình một tòa sen chia thành nhiều cấp và trang trí trau chuốc, cẩn thận để thờ đức Phật bên trên. Tượng Phật Thích Ca được chạm khắc hài hòa với không gian chính điện và có thể tạo dáng ở nhiều tư thế đứng, nằm, ngồi, thể hiện sự đa dạng, phong phú về ý nghĩa đạo đức và vẻ đẹp của Đức Phật.
Trên tất cả các bức tường hay khắp các cột kèo, cánh cửa đều được các nghệ nhân Khmer điêu khắc và trang trí bằng những hình ảnh được lấy cảm hứng chủ yếu từ cuộc đời của đức Phật và đời sống cộng đồng người Khmer tạo nên nét độc đáo rất riêng cho ngôi chùa.
Nhìn chung, chùa Khmer là trung tâm sinh hoạt văn hóa xã hội, là trung tâm của các lễ hội truyền thống của người dân. Thông qua nghệ thuật kiến trúc xây dựng trên các ngôi chùa, người Khmer muốn giữ gìn nét đẹp trong văn hóa tín ngưỡng Phật giáo cùng tinh thần hướng thiện đến cộng đồng./.
Chùa Khmer thường được xây dựng trên một khu đất rộng, bao bọc bởi những hàng cây dầu, cây thốt nốt hay rừng tràm xanh tươi. Tổng thể một ngôi chùa Khmer gồm: cổng chùa, tường rào, ngôi chính điện, tháp đựng cốt, tăng xá, nhà hội, an xá,… Trong đó, nổi bật và quan trọng nhất là ngôi chính điện được xây dựng ở trung tâm của ngôi chùa.
Ở mỗi ngôi chùa Khmer, chính điện được xây theo hướng Đông - Tây với quan niệm Đức Phật luôn ngự ở phía Tây nhìn về hướng Đông mà ban phúc lộc, cứu độ chúng sinh. Nóc chùa được thiết kế theo một tổng thể hình tam giác cân, mái chùa có ba cấp, mỗi cấp được chia thành ba nếp, nếp giữa lớn hơn, hai nếp phụ hai bên bằng nhau, không có tháp nóc. Ở bốn góc nóc mái chính điện được trang trí hình tượng bốn đuôi rồng uốn lượn tạo cảm giác uyển chuyển, mềm mại cho ngôi chùa.
 Chùa Khmer thường được xây dựng trên một khu đất rộng, được bao bọc bởi những hàng cây dầu, cây thốt nốt hay rừng tràm tốt tươi.  Ngôi chính điện uy nghi và nổi bật, thể hiện rõ nhất nét kiến trúc độc đáo của chùa Khmer Nam Bộ.  Nóc chùa được thiết kế theo tổng thể hình tam giác cân, phía trước có hình tượng Đức Phật và hộ giá bởi rắn Naga hai bên.  Biểu tượng rắn Naga uốn lượn được xây dựng ở hai bên lối lên xuống cửa chính điện.  Ngôi chính điện là nơi luôn có hình tượng chim thần Krud nâng đỡ mái chùa.  Đầu thần Bayon bốn mặt theo văn hóa dân gian của người Khmer được thể hiện trên những cột hàng rào bao quanh ngôi chính điện.  Trên cổng và tường rào bao bọc chùa cũng được trang trí cách điệu bằng những hình tượng, câu chuyện về Đức Phật từ sự sáng tạo của các nghệ nhân Khmer.  Các họa tiết hình khối và màu sắc rực rỡ luôn được chú trọng nhằm tạo sự nổi bật cho ngôi chùa.  Không gian bên trong chính điện của chùa Khmer được bài trí khá đơn giản với bệ thờ Đức Phật Thích Ca.  Trên các bức tường hay khắp các cột kèo, cánh cửa trong chính điện được trang trí bằng những hình ảnh được lấy cảm hứng chủ yếu từ cuộc đời của Đức Phật.  Tổng thể một ngôi chùa Khmer thường bao gồm cổng chùa, tường rào, ngôi chính điện, tháp đựng cốt, tăng sá, nhà hội... |
Mặt tường ngoài của chính điện thường trang trí các phù điêu đắp nổi, thể hiện các hình tượng tiên nữ xinh đẹp, chim thần Krud nâng đỡ mái chùa, chằn Yeak hung dữ, đầu thần Bayon bốn mặt... được lấy từ văn hóa tín ngưỡng dân gian của người Khmer.
Bên ngoài chính điện là dãy hành lang tạo ra khoảng không gian thoáng mát. Những chú rắn Naga uốn lượn ở hai bên bậc thang hành lang đại diện cho những thế lực tà ác đã bị đức Phật quy phục.
Không gian trong chính điện của chùa Khmer được bài trí khá đơn giản với một bệ thờ theo hình một tòa sen chia thành nhiều cấp và trang trí trau chuốc, cẩn thận để thờ đức Phật bên trên. Tượng Phật Thích Ca được chạm khắc hài hòa với không gian chính điện và có thể tạo dáng ở nhiều tư thế đứng, nằm, ngồi, thể hiện sự đa dạng, phong phú về ý nghĩa đạo đức và vẻ đẹp của Đức Phật.
Trên tất cả các bức tường hay khắp các cột kèo, cánh cửa đều được các nghệ nhân Khmer điêu khắc và trang trí bằng những hình ảnh được lấy cảm hứng chủ yếu từ cuộc đời của đức Phật và đời sống cộng đồng người Khmer tạo nên nét độc đáo rất riêng cho ngôi chùa.
Nhìn chung, chùa Khmer là trung tâm sinh hoạt văn hóa xã hội, là trung tâm của các lễ hội truyền thống của người dân. Thông qua nghệ thuật kiến trúc xây dựng trên các ngôi chùa, người Khmer muốn giữ gìn nét đẹp trong văn hóa tín ngưỡng Phật giáo cùng tinh thần hướng thiện đến cộng đồng./.
Bài: Sơn Nghĩa - Ảnh: Nguyễn Luân
