Sự độc đáo tạo nên sự khác biệt giữa vật dân tộc của Việt Nam với các quốc gia khác bắt đầu ngay từ những âm thanh báo hiệu diễn ra một sới vật. Khi hồi trống vật nổi lên tất cả mọi người đều dồn về để xem các đô vật tranh tài. Không dừng lại ở đó, âm thanh rộn rã này sẽ xuyên suốt mỗi trận đấu bởi trên sàn đấu luôn có một vị trọng tài trống giữ nhịp trong suốt cuộc phân tranh. Người cầm trống phải là người từng trải, am hiểu. Tùy thuộc vào diễn biến trận đấu, vị trọng tài này sẽ đánh theo các nhịp như trống mời, trống chuẩn bị hay trống dồn dập thôi thúc, trống thắng trận.. Âm thanh từ chiếc trống lẫn trong tiếng reo hò, tiếng vỗ tay cổ vũ của khán giả tạo nên một không khí rất sôi động, rộn ràng.
Theo tục lệ, keo vật đầu tiên trong một giải đấu vật truyền thống bao giờ cũng là keo vật thờ. Thường hai danh đô có tên tuổi, kinh nghiệm nhất sẽ thực hiện nghi lễ. Khi lên đài họ sẽ se đài rồi chậm rãi thực hiện, trình diễn các miếng đánh độc đáo, tinh hoa nhất của vật. Những động tác của các danh đô rất chậm, tỉ mỷ như muốn người xem hiểu sâu thêm về vật rồi để thấm, để say. Đây không phải là một cuộc đấu phân định cao thấp mà nghi lễ bắt buộc nhằm cẩn cáo Thành hoàng, tổ tiên việc con cháu tổ chức giải vật và cầu mong mọi việc thuận lợi.
Sau khi keo vật thờ kết thúc, những đô lực lưỡng cởi trần, đóng khố, thắt đai trên hông sẽ ra tranh tài. Bắt đầu một đầu keo vật các đô sẽ se đài. Trong phần này hai đô vật phải thực hiện nghiêm túc, đúng lệ. Các đô khi se đài sẽ vừa múa tay, co chân, di chuyển ba bước lên, ba bước xuống. Các động tác sao cho nhịp nhàng, uyển chuyển, lưng không được quay vào phía ban tổ chức. Nhiều người nghĩ đây là hình thức khởi động nhưng không phải vậy. Se đài của vật dân tộc mang yếu tố tâm linh có ý nghĩa nhớ về cội nguồn, nhớ về những người tiền bối đã truyền dạy vật dân tộc. Với người xem am hiểu chỉ cần nhìn se đài sẽ biết các đô đến từ đâu bởi họ sẽ thực hiện những động tác đặc trưng của những vùng nổi tiếng với môn vật.
Thông thường theo luật, đô vật sẽ thua cuộc khi bị nhấc bổng hai chân rời khỏi sàn đấu hoặc bị đẩy nằm ngửa “lấm lưng, trắng bụng”. Nghe thì đơn giản nhưng thực tế một keo vật thường rất quyết liệt và biến chuyển khó tính trước. Dù là những danh đô kỳ cựu song chỉ cần sơ sẩy là phải rời sới bởi những miếng đánh biến hóa, lợi hại lật ngược tình thế của đối thủ… Nhưng dù thế nào, trên sới vật truyền thống cũng tuyệt đối cấm dùng các đòn đánh hiểm bởi trái với tinh thần thượng võ chân chính.
Có lẽ chính vì gìn giữ được những nét truyền thống độc đáo, đáng quý ấy mà môn thể thao truyền thống này không bị mai một theo thời gian, vẫn đang làm mê đắm bao người.
Theo tục lệ, keo vật đầu tiên trong một giải đấu vật truyền thống bao giờ cũng là keo vật thờ. Thường hai danh đô có tên tuổi, kinh nghiệm nhất sẽ thực hiện nghi lễ. Khi lên đài họ sẽ se đài rồi chậm rãi thực hiện, trình diễn các miếng đánh độc đáo, tinh hoa nhất của vật. Những động tác của các danh đô rất chậm, tỉ mỷ như muốn người xem hiểu sâu thêm về vật rồi để thấm, để say. Đây không phải là một cuộc đấu phân định cao thấp mà nghi lễ bắt buộc nhằm cẩn cáo Thành hoàng, tổ tiên việc con cháu tổ chức giải vật và cầu mong mọi việc thuận lợi.
 Trang phục thi đấu của các đô vật truyền thống là đóng khố và mang đai.  Những đô vật làm nghi thức se đài trước khi quyết đấu.  Những cử chỉ, nhịp điệu chuyển động của tay chân các đô khi se đài khác nhau tùy thuộc vào vùng miền nhưng luôn tuân thủ theo đúng luật lệ đấu vật truyền thống có từ xa xưa.  Những trọng tài của giải vô đich trẻ và thiếu niên vật dân tộc toàn quốc lần thứ 20 đang thực hiện keo vật thờ mở màn cho giải theo đúng phong tục từ xưa.  Trải qua bao thăng trầm của thời gian, vật dân tộc vẫn gìn giữ được những nét truyền thống rất độc đáo, khác biệt.  Trọng tài trống là người giữ nhịp, theo sát diễn biến của trận đấu.  Các đô vật sẽ thi đấu dưới sự điều hành, giám sát của các trọng tài.  Các trận đấu vật truyền thống thường có diễn biến nhanh, khó lường nên các đô luôn rất cẩn trọng trước một miếng đánh.  Thường những keo vật truyền thống có hai hiệp thi đấu với thời gian đấu 1 hiệp khoảng 5 phút.  Theo luật lệ đô vật sẽ thua khi bị nhấc bổng hay chân khỏi sới hoặc bị vật ngửa xuống sàn đấu.  Những chiếc đai trong trang phục thi đấu vật truyền thống là điểm thường được các đô khai thác để đưa ra những miếng đánh đa dạng.  Trong vật truyền thống tuyệt đối cấm dùng các đòn đánh hiểm bởi trái với tinh thần thượng võ chân chính.  Những miếng đánh độc đáo, biến hóa khiến diễn biến của một keo đấu vật thay đổi rất nhanh, khó đoán tạo nên sự hấp dẫn của vật truyền thống. |
Sau khi keo vật thờ kết thúc, những đô lực lưỡng cởi trần, đóng khố, thắt đai trên hông sẽ ra tranh tài. Bắt đầu một đầu keo vật các đô sẽ se đài. Trong phần này hai đô vật phải thực hiện nghiêm túc, đúng lệ. Các đô khi se đài sẽ vừa múa tay, co chân, di chuyển ba bước lên, ba bước xuống. Các động tác sao cho nhịp nhàng, uyển chuyển, lưng không được quay vào phía ban tổ chức. Nhiều người nghĩ đây là hình thức khởi động nhưng không phải vậy. Se đài của vật dân tộc mang yếu tố tâm linh có ý nghĩa nhớ về cội nguồn, nhớ về những người tiền bối đã truyền dạy vật dân tộc. Với người xem am hiểu chỉ cần nhìn se đài sẽ biết các đô đến từ đâu bởi họ sẽ thực hiện những động tác đặc trưng của những vùng nổi tiếng với môn vật.
Thông thường theo luật, đô vật sẽ thua cuộc khi bị nhấc bổng hai chân rời khỏi sàn đấu hoặc bị đẩy nằm ngửa “lấm lưng, trắng bụng”. Nghe thì đơn giản nhưng thực tế một keo vật thường rất quyết liệt và biến chuyển khó tính trước. Dù là những danh đô kỳ cựu song chỉ cần sơ sẩy là phải rời sới bởi những miếng đánh biến hóa, lợi hại lật ngược tình thế của đối thủ… Nhưng dù thế nào, trên sới vật truyền thống cũng tuyệt đối cấm dùng các đòn đánh hiểm bởi trái với tinh thần thượng võ chân chính.
Có lẽ chính vì gìn giữ được những nét truyền thống độc đáo, đáng quý ấy mà môn thể thao truyền thống này không bị mai một theo thời gian, vẫn đang làm mê đắm bao người.
Bài và ảnh: Việt Cường
