Nằm trong những dự án hợp tác về kịch rối truyền thống sau này giữa Nhật Bản và các nước ASEAN, vừa qua, Trung tâm giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam đã tổ chức chương trình “Giao lưu & biểu diễn kịch rối Nhật Bản”. Lần đầu tiên công chúng Thủ đô có dịp được xem một loại hình sân khấu cổ xưa nhất của Nhật Bản cùng những màn giao lưu nghệ sỹ hai nước vô cùng độc đáo.
Theo vé mời, chương trình biểu diễn bắt đầu lúc 10h. Thế nhưng mới 9h, sân khấu của Nhà hát múa rối Việt Nam đã chật kín khán giả với đủ mọi lứa tuổi đến xem buổi biểu diễn kịch rối Nhật Bản lần đầu tiên diễn ra tại Hà Nội. Khán phòng với sức chứa hàng trăm khán giả của Nhà hát Múa rối Việt Nam đã phải kê thêm rất nhiều hàng ghế phụ.
Điều đặc biệt và thú vị trong buổi giao lưu nghệ thuật rối giữa hai nước Việt Nam – Nhật Bản lần này đó là khán giả có dịp được xem hai loại hình nghệ thuật rối nước, rối cạn ở trên hai sân khấu khác nhau. Tuy phải di chuyển nhiều hơn nhưng không vì thế mà giảm đi sự hào hứng của công chúng Thủ đô với màn giao lưu đặc biệt này.

Các nghệ sĩ múa rối Việt Nam và Nhật Bản trong sự kiện “Giao lưu & biểu diễn kịch rối Nhật Bản”
do Trung tâm giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam tổ chức.

Khán giả được tìm hiểu loại hình nghệ thuật rối truyền thống độc đáo của Nhật Bản.

Các nghệ sĩ múa rối Nhật Bản hào hứng thử điều khiển những con rối nước Việt Nam.

Sự kiện “Giao lưu & biểu diễn kịch rối Nhật Bản” là cơ hội giao lưu văn hóa
giữa hai loại hình nghệ thuật truyền thống Việt Nam – Nhật Bản. |
Trước tiên đó là màn giao lưu trên chính sân khấu rối nước của Việt Nam. Sau khi giới thiệu từ nguồn gốc, sự ra đời, phát triển cho đến cách điều khiển từng con rối nước truyền thống của Việt Nam với các nghệ sỹ kịch rối đến từ Nhật Bản, là màn “thực hành” điều khiển con rối nước của các nghệ sỹ Nhật Bản.
Lần đầu tiên khán giả Thủ đô có dịp được chứng kiến hình ảnh các nghệ sỹ kịch rối Nhật Bản học cách điều khiển những con rối nước của Việt Nam. Động tác điều khiển còn hơi vụng về nhưng các nghệ sỹ Nhật Bản đã không giấu được sự thích thú và tò mò.
Với nụ cười sảng khoái, nghệ sỹ YOSHIDA Minoshiro chia sẻ: “Trước khi có những buổi lưu diễn và giới thiệu về loại hình kịch rối này của Nhật Bản đến các nước, chúng tôi cứ nghĩ rằng kịch rối chỉ có ở Nhật Bản. Thế nhưng thật bất ngờ khi chúng tôi biết rằng rất nhiều nước cũng có loại hình nghệ thuật này. Và rối nước của Việt Nam thì thực sự rất độc đáo và khác biệt ”.
Tạm biệt màn giao lưu đầy thú vị trên sân khấu rối nước truyền thống của Việt Nam, khán giả Thủ đô tiếp tục được mãn nhãn khi đến với sân khấu kịch rối truyền thống của Nhật Bản được dựng tại Nhà hát Múa rối Việt Nam. Trước khi đến với nội dung chính của chương trình, đó là trích đoạn nổi tiếng của kịch rối Nhật Bản “Tháp canh đêm” trong vở “Tình yêu cháy bỏng của con gái người bán rau”, khán giả Thủ đô được lắng nghe những chia sẻ một cách rất tỉ mỉ, chi tiết của các nghệ sỹ rối Nhật Bản về các vai diễn trong một vở kịch rối. Từ vai trò của người kể chuyện, cách giả giọng nhân vật trai gái từ trẻ đến già; đến vai trò của người đánh đàn và cuối cùng là người điều khiển con rối. Trong 3 người điều khiển con rối, chỉ một người được lộ diện, còn hai người kia phải trùm đầu,… và họ đều là nam giới.
Trong loại hình nghệ thuật truyền thống này của Nhật Bản, đặc biệt không có sự xuất hiện của nghệ sỹ nữ. Đây là nét đặc biệt chỉ có ở kịch rối Nhật bởi loại hình này đòi hỏi rất khắt khe và khắc nghiệt về cả sức khỏe và thời gian cống hiến cho nghệ thuật. Ví dụ như một nghệ sỹ kịch rối Nhật, muốn điều khiển thuần thục và có thể biểu diễn được trên sân khấu thì phải học mất đến 15 năm.

Trích đoạn "Tháp canh đêm" do các nghệ sĩ của công ty Kịch rối Bunraku đến từ Osaka biểu diễn tại Hà Nội.

Con rối võ sĩ Samurai trong kịch rối Bunraku.

Người lĩnh xướng, người chơi shamisen trong kịch rối Bunraku.

Rối Bunraku có cơ cấu điều chỉnh linh hoạt giúp cho người điều khiển
thể hiện được những trạng thái tình cảm của các nhân vật trong những vở kịch rối.

Có 3 người điều khiển con rối có kích cỡ cao từ 0,75 đến 1,2m.

Khán giả hào hứng với những chú rối đến từ đất nước Nhật Bản.

Sự kiện “Giao lưu & biểu diễn kịch rối Nhật Bản” thu hút đông đảo giới trẻ Việt Nam yêu mến văn hóa Nhật Bản. |
Có lẽ chính sự đòi hỏi nghiêm khắc này mà kịch rối Nhật Bản có một sức hút rất đặc biệt với công chúng không chỉ trong nước mà nhận được rất nhiều sự yêu thích của công chúng thế giới. Đây cũng là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Nhật đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể của nhân loại.
Suốt hai tiếng đồng hồ của buổi giao lưu, khán giả luôn vui vẻ và hào hứng. Ai cũng thán phục tài năng của các nghệ sỹ Nhật Bản. Bạn Nguyễn Thu Vân (sinh viên Khoa tiếng Nhật trường Đại học Hà Nội) chia sẻ: “Vì học chuyên ngành tiếng Nhật nên em có biết sơ qua về kịch rối Nhật Bản. Nó rất hay, độc đáo nhưng vô cùng khó. Hôm nay được trực tiếp xem các nghệ sỹ Nhật Bản biểu diễn tại Hà Nội, em thực sự rất vui và khâm phục tài năng cũng như khiếu hài hước của họ”.
Kết thúc buổi biểu diễn là màn trò chuyện trực tiếp của nghệ sỹ rối hai nước Việt Nam – Nhật Bản trên cùng một sân khấu. Buổi giao lưu không chỉ giúp cho loại hình nghệ thuật rối truyền thống của Việt Nam và Nhật Bản có cơ hội được phát triển và vươn xa, mà còn mở ra một cơ hội hợp tác văn hóa giữa hai nước./.
Bài: Thảo Vy - Ảnh: Việt Cường