Lễ hội thổi cơm thi bắt nguồn từ việc tưởng nhớ công của tướng quân Phan Tây Nhạc. Tương truyền, ông là tướng quân của Vua Hùng thứ 18, từng đóng quân ở làng Thị Cấm. Ông thường tổ chức cho quân lính thi thổi cơm.
Nhưng cũng có người kể lại, khi tướng Phan Tây Nhạc và vợ là Hoa Dung trẩy quân qua làng để đi dẹp giặc, dân làng xin đi theo. Tướng quân bèn mở cuộc thi thổi cơm để chọn người nuôi quân giỏi. Khi mất, ông được thờ làm Thành hoàng làng và mỗi năm làng lại mở hội thi thổi cơm để tưởng nhớ tới ông.
 Các vị bô lão kiểm tra vật dụng dung để kéo lửa của các đội thi.  Ngay từ sáng, các đội thi đều chuẩn bị sẵn các vật dụng để chuẩn bị thổi cơm như chày, cối, rơm... để trổ tài nấu cơm nhanh và thơm dẻo nhất.  Các đội chơi chuẩn bị trang phục trước khi thi.  Công việc tiếp theo là của những người đàn ông khỏe mạnh, cho thóc vào cối đá và giã.  Bắt đầu cuộc thi, mỗi đội sẽ có 4 người nam tham gia kéo lửa, đòi hỏi phải có sự mưu trí và nhanh nhẹn. Họ mang theo một nắm rơm vò nát làm bùi nhùi mồi lửa.  Để kéo ra lửa, người ta lấy hai thanh giang kẹp vào bùi nhùi, dùng hai thanh tre ốp một mảnh trên và một mảnh dưới, giữ chắc hai đầu rồi hai người kéo co cho cật giang cọ sát vào cật tre nhiều lần.  Khi nào thấy có khói lên thì dừng lại và thổi.  Lửa bùng lên, người ta dùng mồi lửa này để thổi cơm.  Những người phụ nữ khéo tay nhất đội được lựa chọn tham gia phần thi nấu cơm.  Những nồi cơm được làm bằng đồng thau, đun bằng rơm và cây tre khô của làng và được vùi trong đống tro cho cơm chín đều và thơm.  Quang cảnh sôi động ở sân đình trong ngày hội thổi cơm thi.  Người dân gom các đống rơm cháy ra khắp sân đình để ủ nồi cơm và vừa để ngụy trang tránh bị phát hiện chỗ nào có nồi đang nấu.  Chính tay các cụ cao tuổi tự thu gom các nồi nấu cơm để mang vào đình chấm điểm.  Cơm chín dẻo, thơm ngon, không khê, nát là đạt. Việc chấm điểm cũng chỉ là tượng trưng để khích lệ các đội thổi cơm sao cho thật khéo léo.  Sau khi chấm điểm, các nồi cơm sẽ được mang vào đình làm lễ cúng thành hoàng làng và các thần linh.  Sau khi kết thúc hội thi, các đội chia cơm cho dân làng để cầu mong một năm no đủ, an lành. |
Có tất cả 4 đội thi tương ứng với 4 giáp tham gia lễ hội. Mỗi đội thi cử ra một thiếu niên tham gia thi chạy đến bờ sông Nhuệ lấy nước về nấu cơm, tuy nhiên để đảm bảo chất lượng nguồn nước, ban tổ chức chuẩn bị sẵn nước đã được đun sôi để các đội lấy về nấu cơm.
Cùng với đó, mỗi đội sẽ có 4 người nam tham gia kéo lửa, đòi hỏi phải có sự mưu trí và nhanh nhẹn. Họ mang theo một nắm rơm vò nát làm bùi nhùi mồi lửa. Để kéo ra lửa, người ta lấy hai thanh giang kẹp vào bùi nhùi, dùng hai thanh tre ốp một mảnh trên và một mảnh dưới, giữ chắc hai đầu rồi hai người kéo co cho cật giang cọ sát vào cật tre nhiều lần.
Để chọn được niêu cơm ngon nhất, các bô lão trong làng căn cứ vào mùi thơm, độ trắng và độ dẻo của hạt cơm. Nồi cơm ngon nhất sẽ được đưa lên cúng Thành hoàng. Sau khi kết thúc hội thi, các đội chia cơm cho dân làng để cầu mong một năm no đủ, an lành./.
Thực hiện: Công Đạt
