Trải qua hàng triệu năm, những đợt phun trào dữ dội của núi lửa cùng với sự kiến tạo đặc biệt của vỏ trái đất đã tạo nên một Công viên Địa chất toàn cầu Đăk Nông có hệ thống hang động, những cánh đồng dung nham, thác nước hoang sơ, kì vĩ… với vẻ đẹp nguyên sơ, huyền hoặc như những cảnh quay ấn tượng trong phim “Công viên kỉ Jura” của đạo diễn Steven Spielberg.

Krông Nô – “vương quốc” hang động núi lửa

 
Krông Nô là huyện nằm ở phía Đông Bắc, cách thành phố Gia Nghĩa, thủ phủ tỉnh Đăk Nông khoảng 100km. Đây được xem là vùng lõi của Công viên Địa chất toàn cầu Đăk Nông, là “vương quốc” núi lửa và khoảng 50 hang động núi lửa có một không hai trên thế giới.
 
Lịch sử phát triển địa chất của Đắk Nông có từ kỉ Jura cách đây khoảng 200 triệu năm về trước và vùng đất này vốn từng là một phần của đáy đại dương mênh mông. Mãi đến kỉ Paleogene (cách đây khoảng 60 triệu năm), nước biển rút đi, mặt đất nâng cao và bắt đầu xuất hiện các ngọn núi lửa để rồi từ đó nhiều đợt phun trào bazan kéo dài cho đến cách nay khoảng 10.000 năm thì mới kết thúc.
 
Đặc biệt, sự phun trào dữ dội của ngọn núi lửa Chư B’luk ở khu vực xã Buôn Choa’h, huyện Krông Nô ngày nay được xem là đã tạo ra một hệ thống hang động núi lửa có một không hai trên thế giới. Vì vậy, quanh khu vực núi lửa Chư B’luk người ta phát hiện rất nhiều hang động núi lửa có cấu tạo độc đáo. Điển hình như các hang C7, C9, C6.1, C6…
 

Với rất nhiều đặc điểm ghi dấu ấn phát triển của tự nhiên, của các tầng kiến tạo địa chất, hang C9 Chư Bluk cũng như các hang động khác trong quần thể đang là điểm đến hấp dẫn cho những ai đam mê khám phá, tìm hiểu quá trình thay đổi của thiên nhiên. Ảnh: Công Đạt  Miệng hang núi lửa C8, thuộc quần thể hang động núi lửa Chư B'luk, miệng hang như một vực thẳng đứng, không có đường xuống. Ảnh: Công Đạt  Vẻ đẹp của mái vòm bên trong hang C9, khi chiếu ánh sáng vào, các vách đá dung nham hiện lên lấp lánh. Ảnh: Công Đạt Lòng hang động núi lửa C9 rất rộng, trần hang cao trên 12 mét, lòng hang rộng 15 mét. Ảnh: Công Đạt Gỗ hóa thạch và đá mã não hình thành do kiến tạo địa chất ở Công viên địa chất toàn cầu Đăk Nông được tìm thấy tại huyện Cư Jut và huyện Đăk Min. Ảnh: Công Đạt Nằm trên địa bàn huyện Krông Nô, núi lửa Nâm Kar là một trong những núi lửa đẹp nhất trong khu vực Công viên địa chất Đắk Nông. Ảnh: Công Đạt Núi lửa Nâm Kar hoạt động cách ngày nay khoảng 5 triệu năm trước. Những dấu tích của sự phun trào đã tạo thành những khung cảnh tuyệt đẹp xung quanh miệng núi lửa này. Ảnh: Thanh Hòa Con đường đá nham thạch trong hành trình khám phá chuỗi hang động núi lửa Chư B'Luk ở huyện Krông Nô. Ảnh: Công Đạt   Du khách khám phá vẻ đẹp hoang sơ của Công viên địa chất toàn cầu Đăk Nông. Ảnh: Công Đạt

Từ thị trấn Đăk Mâm, trung tâm huyện Krông Nô, chúng tôi nai nịt gọn gàng với đầy đủ ba lô máy móc tác nghiệp, thực phẩm… và đương nhiên không thể thiếu những chiếc đèn pin đặc dụng để bắt đầu cuộc hành trình dài khám phá “vương quốc” hang động núi lửa Krông Nô.
 

Các nhà khoa học còn phát hiện ra dấu tích rõ ràng về hoạt động sinh sống của người tiền sử cách đây từ 7.000-10.000 năm ở trong các hang động của Công viên địa chất toàn cầu Đăk Nông. Đây là một điều hiếm gặp ở các hang động núi lửa từng được phát hiện trên thế giới.

Tại hang C9, hang động núi lửa nằm gần núi Chư B’luk nhất, chúng tôi thực sự choáng ngợp khi xuống tới đáy hang sâu cách mặt đất khoảng gần 20m. Qua luồng ánh sáng chiếu vào từ miệng hang, một khung cách ngoạn mục hiện ra giống như những cảnh quay trong phim “Công viên kỉ Jura” bởi hình ảnh những khối dung nham bazan đông cứng nhiều màu sắc, hình dáng nằm chồng chất lên nhau cùng với một khu rừng địa y, dương xỉ và vô số những loài thực vật thân mềm khác mọc lên xanh mướt khiến cho khung cảnh huyền hoặc như đưa con người du hành về thuở sơ khai của trái đất.
 
Đi sâu vào bên trong, dưới ánh đèn pin hiện lên những vách đá bazan nổi vân nâu đỏ, đây là sản phẩm của những dòng dung nham đã nguội lạnh qua hàng triệu năm lại phản chiếu nên những sắc màu kì lạ. Dưới nền hang, người ta vẫn còn phát hiện ra những lớp tro xỉ núi lửa đã bị phong hóa mạnh qua thời gian.
 
Ông Nguyễn Văn Thuấn, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam từng nhận xét rằng, so với hang động núi lửa ở một số nước trên thế giới như hang động núi lửa Manjanggul Lava trên đảo Jeju - biểu tượng của du lịch Hàn Quốc, thì hệ thống hang động núi lửa ở Krông Nô còn rộng lớn và hấp dẫn hơn nhiều.
 
Bản trường ca của Đá và Nước
 
Trải qua hàng triệu năm, sự kiến tạo địa lý tạo nên những đới đứt gãy cùng với quá trình phun trào dung nham của núi lửa, địa hình Đăk Nông có những biến đổi lớn khiến cho dòng chảy của các con sông Sêrêpôk, sông Đồng Nai thay đổi tạo nên những khu vực lòng hồ, thác nước tự nhiên hùng vĩ tuyệt đẹp như: thác Lưu Ly, thác Trượt, thác Bảy Tầng, thác Gia Long, thác Đray Sáp…
 
Ngay tại thành phố Gia Nghĩa, ngọn thác Liêng Nung hùng vĩ cao hơn 30m được hình thành từ con suối Đắk Nia chảy qua vùng đất buôn N’Jriêng mang lại vẻ đẹp hoang dã của đại ngàn. Từ trên vách núi cao dựng đứng, ngọn thác như mái tóc dài của người thiếu nữ bung xõa trắng xóa giữa rừng già. Ngay dưới chân thác là một vòm hang hình hàm ếch rộng hàng trăm mét được tạo thành từ hàng trăm ngàn cột đá bazan xếp lớp hình như tổ ong phủ đầy dương xỉ và rêu xanh tuyệt đẹp.
 

Thác Đray Sáp là điểm nối liền giữa hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông. Ảnh: Công Đạt Những lớp đá xếp chồng lên nhau độc đáo trên miệng thác Liêng Nung. Ảnh: Công Đạt Thác đá granite (hay còn gọi là Thác Trượt) nằm trong Vườn Quốc gia Tà Đùng có cảnh quan trên nền đá granit hiện bắt mắt. Ảnh: Công Đạt Lực lượng kiểm lâm tuần tra quanh khu vực Vườn quốc gia Tà Đùng. Ảnh: Công Đạt Đồng bào Mạ, một trong những tộc người bản địa ở Đắk Nông sinh hoạt văn hóa cồng chiêng. Ảnh: Thanh Hòa Hồ Tà Đùng thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng – dãy núi cao nhất tỉnh Đắk Nông, nằm giữa cao nguyên Đắk Nông và cao nguyên Di Linh là một địa chỉ du lịch hấp dẫn. Ảnh: Công Đạt

Hay ở Krông Nô có cụm thác Gia Long – Đray Sáp được đánh giá là một thắng cảnh nổi tiếng nhất vùng Tây Nguyên. Ở đây đá, nước và rừng cây hòa quyện vào nhau như một bản hòa ca tuyệt diệu của núi rừng. Xung quanh khu vực thác nước những dòng dung nham bazan đã nguội sau hàng triệu năm kết khối tạo thành những vách núi, ghềnh thác với vô số hình thế kì lạ đẹp mắt hiếm nơi nào có được.
 

Ngày 7/7/2020, Công viên Địa chất Đắk Nông có diện tích 4.760 km2, bao gồm các huyện Krông Nô, Cư Jút, Đắk Mil, Đắk Song, Đắk G’long và thị xã Gia Nghĩa của tỉnh Đăk Nông được UNESCO công nhận là Công viên Địa chất toàn cầu. Đây là Công viên Địa chất toàn cầu thứ ba ở Việt Nam.

Đặc biệt, Công viên Địa chất toàn cầu Đăk Nông còn là nơi quần tụ sinh sống hài hòa lâu đời của nhiều tộc người bản địa như M’Nông, Mạ, Êđê… với đời sống văn hóa, phong tục, tập quán phong phú, đa dạng và độc đáo. Và cũng chính từ những cộng đồng cư dân này đã sản sinh ra những di sản văn hóa đặc sắc của nhân loại, trong đó có Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, một kiệt tác văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại. Và đây cũng chính là quê hương của bộ đàn đá cổ được chế tác từ đá bazan có niên đại khoảng 2.500 năm, một trong những nhạc cụ lâu đời nhất của nhân loại.
 
Bà Tôn Thị Ngọc Hạnh, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Nông cho biết, việc gia nhập Mạng lưới Công viên Địa chất toàn cầu của UNESCO đồng nghĩa các loại hình di sản ở Đăk Nông từ nay không chỉ còn bó hẹp ở địa phương, quốc gia mà đã trở thành di sản chung của nhân loại và của các thế hệ mai sau. Vì vậy, Đăk Nông sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch để mời gọi đầu tư và thu hút du khách đến với Đắk Nông bằng nhiều hình thức khác nhau, trong đó có việc tham gia các sự kiện xúc tiến du lịch trong nước và quốc tế./.
 

Bài: Thanh Hòa - Ảnh: Công Đạt, Thanh Hòa