Bánh nhãn là thứ bánh làm quà dành cho nhà chồng khi bà nội tôi về làm dâu. Cũng từ đó, trên bàn thờ gia tiên nhà tôi vào các ngày lễ, tết không thể thiếu món bánh nhãn do chính bà nội tự tay làm lúc sinh thời.
Quê bà nội tôi ở bên tả ngạn sông Mã thuộc vùng Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Bà lấy chồng về bên này sông mang theo nghề trồng lúa gia truyền và các loại bánh làm từ hạt gạo đầu mùa. Bánh nhãn là thứ bánh làm quà dành cho nhà chồng khi bà nội tôi về làm dâu. Cũng từ đó, trên bàn thờ gia tiên nhà tôi vào các ngày lễ, tết không thể thiếu món bánh nhãn do chính bà nội tự tay làm lúc sinh thời.
 Một góc hội thi làm bánh nhãn giữa các thôn của xã Yên Ninh huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. |
 Đánh bột gạo tẻ sau khi đồ để bột không bị vón cục. |
 Khi bột đã khô, những người phụ nữ của cư dân trồng lúa nước đôi bờ sông Mã tập trung vo bánh. Để tạo màu đen cho bánh, họ dùng vừng đen dính lên bề ngoài bánh nhãn. |
 Những đĩa bánh dâng lên Thành Hoàng làng được trang trí thêm hoa trạng nguyên để cầu mong sự đỗ đạt trong thi cử của con cháu trong làng. |
 Sau đó bánh nhãn được rán giòn.  Mâm bánh nhãn hoàn thành còn được dâng lên Thành Hoàng làng vào ngày Tết. |
Bố tôi kể rằng: “Ngày mới về làm dâu, bà thường làm bánh nhãn có các màu trắng, đen và đỏ. Cả làng tấm tắc khen bánh bà làm”. Bánh nhãn là thứ quà quê bình dị. Những hạt gạo tẻ đầu mùa được bà cẩn thận chọn rồi phơi khô cất kỹ dưới đáy chum để làm bãnh nhãn vào ngày giỗ ông tôi. Bà cẩn thận ngâm gạo rồi dùng cối đá xay gạo nhuyễn thành bột nước. Bà bảo rằng: “Làm bánh nhãn quan trọng nhất là khâu xay gạo, phải xay đều tay, để bột gạo mịn, đều thì làm bánh mới giòn và thơm được”. Đã hơn 20 năm nhưng tôi vẫn còn nhớ như in các công đoạn làm bánh nhãn mà bà tôi làm. Bà ngâm gạo, xay gạo rồi đồ thành bột để vo bánh cho tròn mang chiêm với dầu rồi tẩm mật mía hoặc đường. Bánh bà vo chỉ to như đầu đũa, có thể để từ 10 - 15 ngày mà ăn vẫn thơm giòn.
Năm 1991, bà tôi về với tổ tiên nhưng truyền thống làm bánh nhãn vào các ngày lễ, tết thì vẫn được gia tộc tôi duy trì và gìn giữ./.
Năm 1991, bà tôi về với tổ tiên nhưng truyền thống làm bánh nhãn vào các ngày lễ, tết thì vẫn được gia tộc tôi duy trì và gìn giữ./.
| Với nhiều làng ven sông Mã thuộc các huyện Vĩnh Lộc, Yên Định, Hoàng Hóa, Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa, làm bánh nhãn đã trở thành một cuộc thi giữa các thôn, xóm trong những ngày Tết, hội làng. Cư dân trồng lúa nước ven sông Mã vẫn tâm niệm rằng, nếu làng nào giành phần thắng trong cuộc thi làm bãnh nhãn thì làng đó sẽ may mắn, mùa màng bội thu trong năm tới. |
Thực hiện: Thông Thiện - Ngân Hà
