Nằm giữa hai con đường lớn là Quốc lộ 1A và đường mới Nguyễn Tất Thành, xã Cam Hải Tây được thiên nhiên ban tặng một món quà vô giá, đó là nắng, gió biển và những mảnh đất pha cát màu mỡ rất hợp cho cây xoài phát triển. Vì thế, ở đây có những vườn xoài xanh mướt và mùa du lịch hè cũng là mùa xoài chín rộ.

Trên con đường từ sân bay quốc tế Cam Ranh đi Nha Trang, chúng tôi rất ngỡ ngàng khi phát hiện ra một khung cảnh rất đỗi thanh bình. Bên phải là biển xanh sóng vỗ rì rào với những bãi cát trắng hoang sơ trải dài như vô tận, bên trái là những vườn xoài đang vào mùa thu hoạch sai trĩu quả. Chỉ cần đi trên con đường này, hít thở không khí trong lành từ những ngọn gió biển mát rượi cùng mùi hương xoài đặc trưng hòa quyện vào nhau cũng đủ tạo nên cảm giác thật thư giãn.
 

Cuộc sống của người dân Cam Hải Tây đã gắn bó với cây xoài qua nhiều thế hệ. Sáng sớm, cứ vào mùa thu hoạch, người ta lại thấy các bà, các mẹ với những sọt xoài vàng ươm, thơm phức nhộn nhịp lên đường ra chợ. Vào những buổi trưa trời nắng chang chang, những gốc xoài, vườn xoài cổ thụ trở thành nơi đón gió, che chở cho người dân Cam Hải Tây. Những đứa trẻ sinh ra đã gắn với cây xoài, hương xoài hòa vào trong lời ru của mẹ, nên lớn lên dù có đi nơi đâu thì hình ảnh làng quê với những cánh võng đong đưa dưới gốc xoài cổ thụ đã in sâu vào trong kí ức vẫn chẳng thể nào phai nhòa. Cũng chính vì lẽ đó mà cây xoài không chỉ là nguồn sống mà còn là nét văn hóa, là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở của vùng đất này.

Tuy nhiên, trước đây, do tập quán canh tác lạc hậu nên xoài Cam Hải Tây không thể phát huy được thế mạnh của mình, vì thế lợi ích của nó đem lại cho người dân không đáng kể. Chỉ đến khi các giống xoài ngoại như Úc, Thái Lan tràn sang cạnh tranh giá cả ngay trên đất “xoài” của mình, người dân mới bắt đầu nhìn lại, phá bỏ tập quán cũ để hướng tới một mô hình mới hiệu quả hơn, đó là trồng xoài theo mô hình GAP ("Good Agricultural Practices", nghĩa là "Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt") với hi vọng những sản phẩm từ cây xoài sẽ giúp cho cuộc sống người dân thay đổi. Và xoài đã làm hồi sinh vùng đất này với nhiều loại như: xoài cát, xoài tứ quý, xoài canh nông, xoài Hoà Lộc...

Bà Trần Thị Ấn, một gia đình nông dân đã 3 đời trồng xoài ở Cam Hải Tây cho biết, nhà bà có 20 gốc xoài, có gốc đã 70 tuổi, gọi là cây xoài “cổ”, mỗi vụ thu hoạch được chừng 2 tấn, trừ các loại chi phí vẫn còn lời 200-300 triệu đồng, nhờ đó mà gia đình bà đã có một cơ ngơi khang trang đầy đủ, một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Tính đến thời điểm hiện tại, trên toàn tỉnh Khánh Hòa có 15ha xoài trồng theo mô hình GAP, tập trung tại 3 xã: Cam An Nam, Cam Thành Bắc và Cam Hải Tây thuộc huyện Cam Lâm. Riêng xã Cam Hải Tây có 100% hộ trồng xoài áp dụng mô hình GAP. Ông Tâm, cán bộ xã Cam Hải Tây cho biết, để trồng xoài theo mô hình GAP, bà con phải tuân thủ khắt khe tất cả các khâu từ chọn giống, cách trồng, cách chăm sóc và thu hoạch... nên việc trồng xoài chuyên nghiệp hơn, và sản lượng cũng như chất lượng sản phẩm cũng vượt trội hơn hẳn.

Ngoài sản phẩm chính là quả xoài, Cam Hải Tây còn phát triển mở rộng thêm nhiều sản phẩm khác liên quan đến xoài như: bánh xoài, mứt xoài, nước ép quả xoài, kem xoài… Những sản phẩm này đã bắt đầu có tính chất thương mại, ngày càng thu hút được sự chú ý của thị trường trong và ngoài nước.
 

 

Đến Cam Hải Tây vào mùa xoài (mùa chính tháng 3, mùa phụ tháng 7), đi giữa những vườn xoài sai trĩu trịt, thưởng thức hương vị thơm lừng, ngọt ngào, thanh khiết của những trái xoài chín tới vàng ươm mới thấy được hết cái sức hút đặc biệt của giống xoài nơi đây./.