Làng gốm Bàu Trúc - Dấu ấn văn hóa nghệ thuật của người Chăm
Nằm giữa vùng đất khô cằn, nắng gió của miền Trung, làng gốm Bàu Trúc như một điểm sáng văn hóa giữa vùng đất khắc nghiệt. Nghề gốm của người Chăm nơi đây không chỉ là một hoạt động kinh tế mà còn là tiếng nói riêng của một cộng đồng, kể câu chuyện về bản sắc và truyền thống qua từng sản phẩm đất nung.
Lịch sử nghề gốm Bàu Trúc gắn liền với cộng đồng người Chăm hàng trăm năm qua. Khác với các làng gốm khác, Bàu Trúc vẫn giữ nguyên phương pháp sản xuất thủ công truyền thống. Mỗi sản phẩm gốm đều được tạo hình hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bất kỳ máy móc nào. Các nghệ nhân tại đây vẫn sử dụng kỹ thuật quay gốm bằng tay, trang trí các hoa văn theo phong cách riêng của người Chăm.
Điểm đặc biệt của gốm Bàu Trúc chính là nguồn đất sét độc đáo được khai thác từ các bãi đất quanh làng. Đất được lựa chọn kỹ lưỡng, sau đó được xử lý theo phương pháp truyền thống. Các sản phẩm gốm tại đây thường mang màu đỏ gạch đặc trưng, với các hoa văn trang trí phản ánh văn hóa và tín ngưỡng của người Chăm.
Sản phẩm của làng gốm Bàu Trúc rất đa dạng, từ những chiếc bình, lọ, chậu cảnh cho đến các vật dụng gia dụng như bếp, nồi, chén, đĩa. Mỗi sản phẩm đều mang trong mình một câu chuyện văn hóa, thể hiện sự khéo léo và tỉ mỉ của những nghệ nhân làng gốm. Các họa tiết trang trí thường là các hình ảnh về cuộc sống, văn hóa và tín ngưỡng của người Chăm, như hình ảnh vũ nữ, các vị thần, hoặc các biểu tượng liên quan đến nông nghiệp và sinh hoạt hàng ngày.
Quy trình sản xuất gốm tại Bàu Trúc là một nghệ thuật được truyền dạy từ thế hệ này sang thế hệ khác. Việc nhào đất, tạo hình, trang trí và nung gốm đều do các nghệ nhân thực hiện với sự tỉ mỉ và công phu. Phụ nữ Chăm đóng vai trò quan trọng trong việc tạo hình và trang trí các sản phẩm gốm, mang đến những họa tiết tinh xảo và độc đáo. Mỗi sản phẩm gốm được tạo ra không chỉ là một vật dụng thông thường mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, lưu giữ những giá trị văn hóa sâu sắc.
Trong những năm gần đây, làng gốm Bàu Trúc đã bắt đầu kết hợp với hoạt động du lịch văn hóa. Du khách đến đây không chỉ được mua sản phẩm gốm, mà còn được trải nghiệm quy trình sản xuất truyền thống, tìm hiểu về văn hóa của người Chăm. Các workshop, lớp học về gốm được tổ chức, giúp thu hút giới trẻ và bảo tồn nghề truyền thống.
Tuy nhiên, nghề gốm Bàu Trúc đang phải đối mặt với không ít thách thức. Số lượng nghệ nhân già đi, trong khi thế hệ trẻ ít quan tâm đến nghề truyền thống. Chi phí sản xuất ngày càng cao, cạnh tranh với các sản phẩm gốm công nghiệp khiến nghề gốm truyền thống gặp nhiều khó khăn.
Để bảo tồn và phát triển, làng gốm Bàu Trúc đang từng bước chuyển mình. Nhiều hoạt động như du lịch trải nghiệm, giới thiệu sản phẩm tại các hội chợ, triển lãm được tổ chức nhằm quảng bá và thu hút sự quan tâm của cộng đồng. Các cơ quan chức năng cũng đang có những chính sách hỗ trợ để giữ gìn và phát triển làng nghề truyền thống này.
Bàu Trúc không chỉ là một làng gốm, mà còn là một di sản văn hóa sống động, nơi lưu giữ những giá trị truyền thống giữa dòng chảy hiện đại. Mỗi sản phẩm gốm ở đây là một tác phẩm nghệ thuật, là tiếng nói của một cộng đồng về bản sắc và truyền thống văn hóa của mình./.
Bài: Sơn Nghĩa - Ảnh: Công Đạt/Báo ảnh Việt Nam