Ở Tây Nguyên nói chung và tỉnh Gia Lai nói riêng, cách đây từ 4 đến 12 triệu năm, những đợt phun trào dung nham từ các miệng núi lửa đã tràn qua các rừng cây làm chôn vùi hầu hết những cánh rừng này. Trong thành phần dung nham của núi lửa có chứa chất silic (SiO2), một số cây không bị đốt cháy mà chôn vùi trong dòng nham thạch ấy qua hàng triệu năm đã biến thành gỗ hóa thạch tuyệt đẹp.
Ngày nay, người ta tìm thấy nhiều gỗ hóa thạch ở trong các lớp bùn đỏ. Sau mỗi trận mưa hoặc lũ, dưới lòng đất đỏ bazan thỉnh thoảng lại trồi ra vài khúc gỗ hóa thạch. Người ta tìm thấy loại gỗ này nhiều nhất ở vùng đất thuộc dãy núi Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai.

Cây cổ thụ hóa thạch lớn nhất Việt Nam, có độ tuổi hàng triệu năm,
được tìm thấy ở miệng núi lửa Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai.

Gốc cây cổ thụ hóa thạch lớn nhất Việt Nam, có độ tuổi hàng triệu năm,
được tìm thấy ở miệng núi lửa Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai.

Cây cổ thụ hóa thạch được đặt trong không gian văn hóa Tây Nguyên ở công viên Đồng Xanh.

Cây hóa thạch có hình như một chiếc linga, tượng trưng cho văn hóa phồn thực của đồng bào Tây Nguyên.

Vết gãy của cây cổ thụ hóa thạch.

Hình thớ gỗ vẫn còn nguyên vẹn trên một gốc cây hóa thạch.

Gỗ hóa thạch có màu vàng óng như hổ phách. |
«
Trong quá trình phát triển địa chất, khi cây bị chôn vùi xuống lòng đất thì biến thành than đá. Trường hợp gặp điều kiện thuận lợi như trong đất có dung dịch silic (SiO2) thì nó sẽ ngấm vào các thớ cây, khiến cho cây cứng như đá. Độ cứng của gỗ hóa thạch ngang với mã não.
»
|
Theo người phương Đông, gỗ hóa thạch là một loại nguyên liệu dùng làm trang sức rất tuyệt vời. Do có nguồn gốc từ gỗ bị chôn vùi trong nham thạch suốt hàng triệu năm và được kết cấu lại thành một dạng như thạch anh nên gỗ hóa thạch là loại gỗ rất cứng, có thể sử dụng làm đồ mỹ nghệ. Với những khúc to, gỗ hóa thạch có thể cưa ra làm bàn, ghế vì nó không bị mưa gió hay thời tiết làm cho hư hỏng, mục nát. Cũng theo quan niệm của người phương Đông, gỗ hóa thạch còn mang đến cho người sử dụng sự may mắn, bình an, sức khỏe và trường thọ.
Còn các nhà thần học phương Tây lại cho rằng, gỗ hoá thạch nguyên bản là một khúc gỗ, sau khi trải qua quá trình thạch anh hóa nó đã biến thành một loại đá quý. Do vậy, gỗ hoá thạch có đặc tính từ trường rất mạnh. Ngoài Việt Nam, gỗ hóa thạch cũng được tìm thấy ở Indonesia, Australia, Hoa Kỳ. Ở vùng Primorie thuộc Nga, Ukraina và Acmênia còn có một mỏ gỗ hóa thạch lớn.
Gỗ hoá thạch thường có màu xám nâu, màu phớt xanh lá, màu phớt đỏ, màu vàng và màu xanh da trời. Đôi khi còn xuất hiện những họa tiết thứ cấp trông giống như đường phân chia trên bề mặt của đá ngọc bích hoặc đá agate. Đặc biệt, tùy theo màu sắc, gỗ hóa thạch còn được dùng để chữa nhiều loại bệnh như: gỗ hóa thạch đỏ dùng chữa các bệnh về sưng nóng, các bệnh thuộc tim mạch, huyết áp, giúp ổn định tinh thần; gỗ hóa thạch trắng chữa bệnh thuộc đường hô hấp như viêm phế quản, viêm họng, hen suyễn và viêm mũi dị ứng; gỗ hóa thạch xanh chữa các bệnh về gan mật…
Tại Gia Lai, gỗ hóa thạch được trưng bày ở nhiều địa điểm du lịch, văn hóa để du khách có cơ hội chiêm ngưỡng và có thể mua về làm đồ kỷ niệm. Ở công viên Đồng Xanh thuộc xã An Phú, ngoại ô thành phố Pleiku hiện đang trưng bày cây và gốc cây cổ thụ hóa thạch lớn nhất Việt Nam được tìm thấy tại miệng núi lửa Chư A Thai.

Mẫu gỗ hóa thạch hàng triệu năm tuổi được trưng bày tại Bảo tàng Gia Lai.

Mẫu gỗ hóa thạch hàng triệu năm tuổi được trưng bày tại Bảo tàng Gia Lai.

Bảo tàng Gia Lai dành riêng một không gian để giới thiệu gỗ hóa thạch.

Gỗ hóa thạch tô điểm thêm vẻ đẹp cho không gian văn hóa Tây Nguyên.

Những mảnh vỡ của cây cổ thụ hóa thạch được dùng làm đồ lưu niệm cho du khách khi đến với Gia Lai. |
Bảo tàng Gia Lai, nơi lưu giữ các hiện vật văn hóa, lịch sử truyền thống của đồng bào các dân tộc tỉnh Gia Lai cũng dành riêng một gian để trưng bày các mẫu gỗ hóa thạch được tìm thấy ở Tây Nguyên. Đặc biệt, ở trung tâm thành phố Pleiku, một khối gỗ hóa thạch khổng lồ nặng gần 8 tấn được đặt trang trọng ngay gần quảng trường Đại Đoàn Kết. Điều này cho thấy, gỗ hóa thạch thực sự là một loại hiện vật tiêu biểu, đặc trưng cho quá trình hình thành nên vùng đất Gia Lai./.
Bài, ảnh: Nguyễn Vũ Thành Đạt