Để tìm hiểu những nét đặc sắc nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Thái, chúng tôi đến gặp bà Lò Thị Tóm sống tại thôn Nà Pó 1, Xã Mường San, Mộc Châu, Sơn La. Là một trong những người phụ nữ thạo dệt nhất ở Nà Pó, bà Tóm nói: “Nghề dệt của người Thái chúng tôi quan trọng nhất là bộ khung cửi. Bộ khung cửi nhìn qua thì đơn giản nhưng lại cực kỳ thuận lợi, thoải mái khi phối hợp chân, tay khi dệt vải”.
Điều đặc biệt, khung cửi thường do những người đàn ông làm ra. Có thể làm từ tre hoặc gỗ nhưng hầu hết người Thái chọn gỗ tốt, nhẹ, không mối mọt để khung cửi có độ bền cao. “Một chiếc khung cửi tốt nhất định phải chắc chắn không siêu vẹo, các bộ phận chuyển động phải mượt mà mới cho được những tấm vải đẹp. Ngoài sự tinh tế của người dệt, tài nghệ khéo léo của những người đàn ông tạo đóng khung cửi cũng quyết định chất lượng sản phẩm thổ cẩm”, bà Tóm chia sẻ.
Phụ nữ Thái ở Tây Bắc rất khéo tay trong việc dệt thổ cẩm. Các cô gái Thái trước khi về nhà chồng phải biết dệt thổ cẩm và thêu thùa, vì họ phải tự tay làm tặng bố mẹ chồng một bộ chăn đệm, trong đó có một chiếc khăn Piêu tặng mẹ chồng. Người Thái coi những sản phẩm dệt thổ cẩm là một phần trong đời sống vật chất và tinh thần của mình.
Trước đây dệt truyền thống đáp ứng nhu cầu sinh hoạt hàng ngày của người Thái. Trong cơ chế thị trường hiện nay những sản phẩm thổ cẩm phẩn lớn được sử dụng trong các nghi lễ truyền thống hay phục vụ du lịch khiến nghề dệt thổ cẩm độc đáo của dân tộc Thái có chỗ đứng và được duy trì, phát triển./.
Điều đặc biệt, khung cửi thường do những người đàn ông làm ra. Có thể làm từ tre hoặc gỗ nhưng hầu hết người Thái chọn gỗ tốt, nhẹ, không mối mọt để khung cửi có độ bền cao. “Một chiếc khung cửi tốt nhất định phải chắc chắn không siêu vẹo, các bộ phận chuyển động phải mượt mà mới cho được những tấm vải đẹp. Ngoài sự tinh tế của người dệt, tài nghệ khéo léo của những người đàn ông tạo đóng khung cửi cũng quyết định chất lượng sản phẩm thổ cẩm”, bà Tóm chia sẻ.
 Bà Lò Thị Tóm đã gắn bó với khung dệt từ lúc chín, mười tuổi.  Những người phụ nữ Thái dệt thổ cẩm bằng khung cửi truyền thống.  Khung cửi của người Thái thường được làm bằng gỗ và có kích thước khá lớn.  Một chiếc khung cửi tốt phải chắc chắn và có các bộ phận hoạt động mượt mà.  Sợi dọc được kéo căng tạo go dệt.  Thường người ta dùng mây để làm phần chính của go.  Với nhiều người phụ nữ Thái, công đoạn khó khăn, vất vả nhất là chuẩn bị sợi để dệt.  Sợi được lồng trong thoi dệt.  Người phụ nữ Thái thể hiện sự khéo léo, tinh tế bên khung cửi.  Những bàn tay khéo léo, tinh tế của người con gái Thái trên khung cửi.  Sợi dọc được xỏ qua lỗ của các thanh xà để chống rối.  Khung cửi tốt là một trong những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng những tấm thổ cẩm của người Thái.  Phụ nữ Thái ở Nà Pó 1 với chiếc khăn Piêu rực rỡ được dệt từ khung dệt truyền thống. |
Phụ nữ Thái ở Tây Bắc rất khéo tay trong việc dệt thổ cẩm. Các cô gái Thái trước khi về nhà chồng phải biết dệt thổ cẩm và thêu thùa, vì họ phải tự tay làm tặng bố mẹ chồng một bộ chăn đệm, trong đó có một chiếc khăn Piêu tặng mẹ chồng. Người Thái coi những sản phẩm dệt thổ cẩm là một phần trong đời sống vật chất và tinh thần của mình.
Trước đây dệt truyền thống đáp ứng nhu cầu sinh hoạt hàng ngày của người Thái. Trong cơ chế thị trường hiện nay những sản phẩm thổ cẩm phẩn lớn được sử dụng trong các nghi lễ truyền thống hay phục vụ du lịch khiến nghề dệt thổ cẩm độc đáo của dân tộc Thái có chỗ đứng và được duy trì, phát triển./.
| Sản phẩm đặc trưng nhất của nghề dệt thổ cẩm và thêu thìa của người Thai là bộ váy cón và chiếc khăn Piêu. Phụ nữ Thái mặc váy, áo cóm đã thướt tha, duyên dáng, lại kết hợp chiếc khăn piêu đội đầu càng tôn thêm vẻ đẹp rực rỡ trong các ngày lễ Tết, ngày hội của bản mường, đặc biệt là trong những ngày đầu xuân năm mới, như một nét đẹp văn hóa riêng của dân tộc mình. |
Bài và ảnh: Việt Cường
