Nghề dệt chiếu lác Nhựt Tảo là một trong những nghề truyền thống lâu đời, gắn liền với quá trình khai hoang, mở đất của người Việt ở Long An từ hơn một thế kỷ qua. Nhờ thổ nhưỡng phù hợp, cây lác được trồng nhiều ở xã An Nhựt Tân, tạo thành một vùng nguyên liệu lớn cho nghề dệt chiếu phát triển và lưu giữ đến tận ngày nay.

Để dệt một chiếc chiếu, người dân Nhựt Tảo phải trải qua khá nhiều công đoạn như cắt (thu hoạch), chẻ lác, phơi (3 đến 4 nắng), nhuộm và đan lác thành chiếu. Riêng công đoạn dệt chiếu được chia làm hai phương pháp cơ bản là dệt chiếu trơn và dệt chiếu hoa. Trong đó, chiếu hoa chia làm hai công đoạn là dệt hoa và in hoa. Công đoạn in hoa nhằm tạo hoa văn đòi hỏi nhiều công và sự sáng tạo của người thợ để có thể đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Có thể kể đến một số loại chiếu dệt hoa thông thường như chiếu phệt, chiếu sọc miên, chiếu hột mè, chiếu lảy…

Người dân thu hoạch cây lác nguyên liệu để sản xuất chiếu. Trước khi phơi khô, cỏ lác được chẻ thành sợi cho nhanh khô và dai sợi. Cỏ lác phải phơi đủ nắng nếu tránh ẩm và mốc sợi. Người dân  Nhựt Tảo hầu hết đều tự trồng lác và sơ chế nguyên liệu bằng phương pháp thủ công. Nguyên liệu bột màu sử dụng để nhuộm chiếu. Nước phải đủ độ sôi thì bột màu mới ngấm vào các sợi chiếu. Khi nhuộm màu xong phải đem phơi luôn thì những sợi chiếu mới tươi màu. Phơi sợi chiếu vừa đủ nắng để những sợi chiếu không bay màu. Bà Lý Thị Lài, 72 tuổi, người có hơn nửa thế kỷ làm nghề dệt chiếu. Công đoạn dệt chiếu bằng máy. Buộc chỉ để những chiếc chiếu thêm chắc chắn. Để dệt một chiếc chiếu phải trải qua khá nhiều công đoạn.

Hiện tại, nghề dệt chiếu không chỉ là kế sinh nhai mà còn là truyền thống của gia đình và là di sản đang được bảo tồn và phát huy đối với người dân ở Nhựt Tảo. Chúng tôi đến ấp 6 gặp bà Lý Thị Lài (72 tuổi) là người có hơn nửa thế kỷ làm nghề dệt chiếu. Bà Lài gắn bó với nghề dệt chiếu từ thời con gái, đến khi lấy chồng, cũng theo nghề này. Đây là nghề truyền thống nhiều đời của cả gia đình bà và gia đình chồng. Dù đã qua tuổi thất thập, nhưng sức khỏe của bà vẫn tốt và luôn đều đặn với công việc dệt chiếu lác hàng ngày.

Gia đình bà Lài có 3 công (3.000m2) đất trồng lác nên tạo được nguồn nguyên liệu sẵn có. Bình quân hai người mỗi ngày dệt được một cặp chiếu, tiền lời khoảng 100.000 đồng/cặp, thu nhập 2 người được khoảng 3 triệu đồng/tháng.

Ngoài bà Lài, làng dệt chiếu lác Nhựt Tảo còn có nhiều người thợ lành nghề giữ được bí quyết dệt chiếu truyền thống. Sản phẩm chiếu lác cũng rất đa dạng gồm nhiều loại như: chiếu đơn, chiếu đôi, chiếu màu, chiếu lẫy, chiếu hoa… được tiêu thụ khắp các tỉnh, thành trong cả nước, trong đó chủ yếu là thị trường Tp. Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam Bộ./.

Xã An Nhựt Tân là một trong những địa điểm đại diện nằm trong cụm làng nghề dệt chiếu lác ở Long An đã được Nhà nước công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào năm 2014. Trên địa bàn tỉnh Long An có tổng cộng 2.301 cơ sở dệt chiếu, thu hút khoảng 4.875 lao động, giúp tăng thu nhập cho người dân trong những ngày nông nhàn.

Bài: Nguyễn Vũ Thành Đạt - Ảnh Thông Hải