Là một trong 15 lễ hội lớn của cả nước, hàng năm, Lễ hội nghinh Ông ở Khu di tích đình thần Thắng Tam, Tp. Vũng Tàu thu hút hàng vạn người dân địa phương và du khách thập phương tới tham dự. Đây là lễ hội dân gian truyền thống của ngư dân Vũng Tàu và là dịp quan trọng nhất để ngư dân tri ân cá Ông (cá voi), vị cứu tinh theo quan niệm của những người đánh cá và làm nghề biển nói chung.
Lễ hội diễn ra tại Khu di tích đình thần Thắng Tam thuộc phường 2, Tp. Vũng Tàu từ 19/9 - 22/9 (tức ngày 15/8 - 18/8 âm lịch). Lễ nghinh Ông bắt đầu từ 4h30 ngày 20/9 (tức16/8 âm lịch) với hơn 60 ghe thuyền của ngư dân được trang trí cờ hoa lộng lẫy, trống chiêng uy nghiêm khởi hành từ khu biển Bãi Trước đến miếu Hòn Bà ở mũi Nghinh Phong để làm lễ dâng hương, rượu, cúng tế thần biển xin nghinh Ông về đình thần Thắng Tam. Đoàn nghinh Ông gồm có các bậc bô lão cùng hàng trăm ngư dân trong vùng. Ai cũng hồ hởi, trang nghiêm đi rước Ông về.
Bà Nguyễn Thị Bạch Ngân, Phó chủ tịch UBND Tp. Vũng Tàu cho biết: “Lễ hội nghinh Ông Thắng Tam Vũng Tàu là nét sinh hoạt văn hóa dân gian truyền thống của nhân dân thành phố biển, nó không chỉ mang ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, đánh bắt được nhiều tôm cá mà còn là dịp để cho ngư dân và du khách thập phương thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Lễ hội nghinh ông là một biểu tượng văn hóa dân gian, một di sản văn hóa dân tộc cần được duy trì, giữ gìn và phát triển hơn nữa…”.
Gióng 3 hồi chiêng khởi đầu cho nghi thức “khai nghinh thủy tướng”.
Một bậc cao niên dâng hương chuẩn bị nghi thức “khai nghinh thủy tướng”.
Đoàn lân sư rồng thực hiện nghi thức "khai nghinh thủy tướng" rước cá Ông về đình Thắng Tam.
Đoàn nghi lễ rước linh vị cá Ông từ mũi Nghinh Phong về Bãi Trước.
Ban nhạc lễ đi theo đoàn rước nghinh Ông.
Kiệu nghinh Ông được rước đi trên đường phố Vũng Tàu.
Hình tượng cá Ông làm bằng giấy bồi dài chừng 10m
được trang trí lộng lẫy và được đoàn rước tháp tùng từ Bãi Trước về Lăng Ông Nam Hải.
Đi cùng đoàn rước còn có các nhân vật hóa thân thành
ông Phúc – Lộc – Thọ và những nhân vật trong truyện "Tây du ký".
Các bậc bô lão dẫn đầu đoàn rước tiến về Lăng Ông.
Đoàn rước về tới Khu di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia đình thần Thắng Tam.
Một vị bô lão dâng sớ báo cáo đã nghinh Ông về an vị tại đình thần Thắng Tam.
Bộ xương cá Ông dài 18m có niên đại hơn 100 năm được lưu giữ ở phía sau khu ban thờ đình thần Thắng Tam. |
Ngay sau Lễ khai mạc, Ban Tổ chức Lễ hội gióng 3 hồi trống, 3 hồi chiêng làm hiệu lệnh cho đoàn lân sư rồng thực hiện nghi thức “khai nghinh thủy tướng”, rước kiệu nghinh Ông về đình thần Thắng Tam. Lễ rước có hình tượng cá Ông làm bằng giấy bồi dài chừng 10m. Đội ngũ tham gia Lễ nghinh Ông gồm nhiều người đóng vai các quan hầu mặc trang phục khăn đóng áo dài trang trọng, theo sau là đoàn quân sĩ, ngư phủ tháp tùng. Ngoài ra còn có các nghệ sĩ tuồng, các diễn viên hóa trang thành ông Phúc – Lộc – Thọ và các nhân vật trong truyện “Tây du ký”… vừa đi vừa nhún nhảy tưng bừng theo điệu chiêng trống, tạo nên không khí lễ hội vô cùng rộn ràng, náo nhiệt.
Đoàn rước tiếp nối nhau kéo dài gần 2 cây số, theo lộ trình từ Bãi Trước thuộc đường Quang Trung, vào đường Lê Lợi, qua đường Trưng Trắc, Hoàng Hoa Thám rồi về Lăng Ông Nam Hải ở Khu di tích đình thần Thắng Tam. Tại đây, sau khi Ông an vị, nhiều nghi lễ khác sẽ được tiếp tục như: lễ cúng tiền hiền và các anh hùng liệt sỹ, lễ thỉnh sắc thần vào Lăng Ông Nam Hải, Lễ cúng tế Ông Nam Hải Cự Tộc Ngọc Lân Chi Thần, Lễ xây chầu Đại Bội…
Theo các bậc bô lão, đình thần Thắng Tam được xây dựng vào năm Canh Thìn (1820), thời nhà Nguyễn, để thờ 3 vị tiền hiền có công khai sáng vùng đất Vũng Tàu. Sau đó, đến cuối thế kỷ 19, người dân địa phương xây dựng thêm miếu Bà Ngũ Hành và Lăng Ông Nam Hải, tạo thành Khu di tích đình thần Thắng Tam như ngày nay.
Hiện nay, trong Lăng Ông Nam Hải còn lưu giữ nhiều bộ xương cá Ông khổng lồ. Bộ lớn nhất có chiều dài lên đến 18m, do ngư dân Bà Rịa – Vũng Tàu vớt được từ hơn 100 năm trước và nhiều đạo sắc do vua Thiệu Trị và Tự Đức phong vào các năm 1845, 1846, 1850 và 1853.
Năm 1991, đình thần Thắng Tam được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia. Năm 2009, đình được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập Kỷ lục địa phương là Ngôi đình cổ xưa nhất tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Ngày nay, hàng năm, cứ đến dịp Lễ hội nghinh Ông đình Thắng Tam-Vũng Tàu, hàng vạn người dân và du khách thập phương từ khắp nơi đã quy tụ về đây để thắp hương, khấn vái cầu an, tri ân các bậc ttiền hiền và cá Ông. Đặc biệt, mọi người còn được thưởng thức nhiều hoạt động văn hóa hấp dẫn như: hát bả trạo, hát bội, diễn tuồng…/.
Thực hiện: Đỗ Văn – Nguyễn Vũ Thành Đạt