Phủ Dầy ở xã Kim Thái, huyện Vụ Bản (Nam Định) là một quần thể kiến trúc nổi tiếng liên quan đến Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt. Ở đây, mọi hoạt động văn hóa, tín ngưỡng liên quan đến tục thờ Mẫu diễn ra sôi động quanh năm, mà cao điểm và ấn tượng nhất là dịp Lễ hội Phủ Dầy.

 

Phủ chính Tiên Hương rực sáng với màn pháo bông trong đêm rước lửa.
Nơi đây là trung tâm các hoạt động của Lễ hội Phủ Dầy. Ảnh: Công Khánh


Sự hoan hỉ trong Lễ rước lửa thể hiện trên khuôn mặt của người dân Phủ Dầy. Ảnh: Tất Sơn


Đoàn rước đuốc đi quanh Phủ Dầy với chiều dài hơn 3km. Ngọn lửa thiêng trong Lễ rước đuốc tượng trưng cho 
niềm tin đến từng gia đình, dân thôn và du khách thập phương, đồng thời, mong muốn mang
lại cuộc sống hòa bình ấm no, tươi vui hạnh phúc cho toàn dân.  Ảnh: Công Đạt


Sự hân hoan trong Lễ rước lửa thể hiện trên khuôn mặt Thanh đồng Trần Thị Kim Huệ (áo hồng). Ảnh: Công Đạt


 Lễ hội Phủ Dầy được trang hoàng lộng lấy cờ hoa. Ảnh: Công Khánh


Rồng kết bằng bóng bay được thả lên trời tượng trưng cho 1 trong 3 vị Thánh Mẫu thăng thiên. Ảnh: Tất Sơn


Du khách thập phương hành lễ Tam Mẫu tại phủ chính Tiên Hương trước khi làm Lễ rước. Ảnh: Tất Sơn


Rước Thánh Mẫu trong Lễ hội Phủ Dầy đi đầu là hoà thượng cùng 2 vị sư niệm kinh Phật. Ảnh: Công Đạt


Kiệu rước Mẫu Đệ Nhất (Thánh Mẫu Liễu Hạnh) được bắt đầu từ phủ chính ra Chùa Tiên Hương. Ảnh: Công Đạt


Kiệu rước Mẫu Đệ Nhị (Mẫu Thượng Ngàn). Ảnh: Trần Thanh Giang


Kiệu Mẫu Đệ Tam (Mẫu Thoải). Ảnh: Trần Thanh Giang


Đoàn rước Mẫu Đệ Nhất được phủ khăn màu đỏ với những phu kiệu mặc trang phục
cùng màu tạo nên vẻ trang nghiêm, kính cẩn. Ảnh: Trần Thanh Giang


Lễ rước thu hút rất đông người dân Nam Định và du khách thập phương đến tham dự. Ảnh: Trần Thanh Giang


Đoàn rước trên đường từ phủ chính Tiên Hương đến chùa Tiên Hương. Ảnh: Công Khánh


Đoàn rước tại Chùa Tiên Hương. Ảnh: Tất Sơn


Đoàn rước Mẫu Đệ Nhất vào Chùa Tiên Hương. Ảnh: Tất Sơn


Người dân hành hương đi dâng lễ tại Lễ hội Phủ Dầy. Ảnh: Trần Thanh Giang


Đoàn rước Mẫu trở về phủ chính Tiên Hương. Ảnh: Công Đạt

Thánh Mẫu Liễu Hạnh được thờ cúng ở nhiều nơi nhưng ở Phủ Dầy là trung tâm và còn lưu giữ nhiều nghi lễ độc đáo. Bởi nói như các nhà nghiên cứu văn hóa thì Lễ hội Phủ Dầy là một thành phần quan trọng tạo nên “bản đại diễn xướng sử thi Liễu Hạnh”. Điều đó cho thấy Phủ Dầy có ý nghĩa rất lớn trong tiềm thức văn hóa và tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt.

Tam phủ gồm: Thiên phủ (miền Trời), Nhạc phủ (miền rừng núi) và Thoải phủ (miền sông nước). Đứng đầu mỗi phủ là một vị Thánh Mẫu gồm: Mẫu Thượng Thiên (Mẫu Đệ Nhất) cai quản bầu trời, Mẫu Thượng Ngàn (Mẫu Đệ Nhị) trông coi miền rừng núi, và Mẫu Thoải (Mẫu Đệ Tam) trông coi miền sông nước.

 
Vào dịp này, Phủ Dầy được trang hoàng lộng lẫy cờ hoa. Du khách thập phương đến đây cũng đông hơn ngày thường. Dòng người về đây cầu may mắn, sức khỏe với niềm tin sẽ được Tam tòa Thánh Mẫu hiển linh để phổ độ chúng sinh, mang lại may mắn cho mọi nhà.
 
Trong Lễ hội, du khách còn được thưởng thức nhiều hoạt động độc đáo như nghi Lễ rước đuốc, Rước kiệu Mẫu, nghệ thuật hát văn, đồng, hội xếp chữ…
 
Nghi Lễ rước đuốc được diễn ra đầu tiên vào tối mùng 3 tháng 3 Âm lịch. Đây là nghi lễ có từ lâu đời và ngày càng được tổ chức quy mô hơn. Ngọn lửa thiêng được xin từ phủ chính Tiên Hương rồi chia sẻ với 1000 ngọn đuốc khác và trao cho bà con trong vùng rước đi quanh Phủ Dầy. Tục rước đuốc này diễn ra với mong muốn ngọn lửa tượng trưng cho ánh sáng để thắp sáng niềm tin, hy vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho mọi người.
 
Đặc biệt, trong Lễ hội Phủ Dầy, nghi thức rước kiệu Mẫu là nghi thức quan trọng nhất. Tam tòa Thánh Mẫu sẽ được rước bằng kiệu hoa từ phủ Mẫu Tiên Hương đi tới Chùa Tiên Hương thỉnh Phật rồi quay trở lại.

Lễ hội Phủ Dầy với các hoạt động trung tâm liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ đã chính thức là một phần Di sản Văn hóa Phi vật thể địa diện của nhân loại được UNESCO công nhận. Di sản này, đã góp phần tô điểm thêm cho "bức tranh" văn hóa đặc sắc của người Việt.

Lễ rước kiệu Mẫu được diễn ra náo nhiệt với sự tham gia của dân chúng quanh vùng và hàng ngàn du khách thập phương. Những đội múa rồng, múa lân …. với nhiều sắc màu tạo nên một không khí vui nhộn và trang nghiêm mang đậm nét lễ hội của người Việt. Đặc biệt, trong đám rước, từ phủ chính Tiên Hương có 3 con rồng được kết bằng bóng bay sẽ được thả lên trời để tượng trưng cho Tam tòa Thánh Mẫu thăng thiên./.

 

Thanh đồng Nguyễn Tất Kim Hùng thực hành nghi lễ diễn xướng hầu đồng, một nghi lễ đặc sắc trong
tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt tại phủ chính Tiên Hương. Ảnh: Trần Thanh Giang


Du khách thập phương nô nức tham dự những hoạt động tại Lễ hội Phủ Dầy. Ảnh: Trần Thanh Giang


Hội xếp chữ  của Phủ Dầy với chữ  "Thiên" trong bộ chữ "Mẫu Nghi Thiên Hạ"
  tại phủ chính Tiên Hương. Ảnh: Nguyễn Long Hưng
 

Thực hiện: Tất Sơn, Thanh Giang, Công Đạt
Công Khánh, Nguyễn Long Hưng