Theo phóng viên TTXVN tại Ottawa, thông tin trên được các chuyên gia đưa ra tại hội thảo, do Phòng Thương mại Canada – Việt Nam, tổ chức tại Montreal, trong bối cảnh Chính phủ Canada vừa công bố Sáng kiến chăm sóc sức khỏe chính xác 2025, nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu gene phục vụ nghiên cứu và điều trị. Sáng kiến đặt mục tiêu tích hợp dữ liệu di truyền với hồ sơ sức khỏe, môi trường và lối sống, giúp bác sĩ dự báo nguy cơ bệnh, lựa chọn thuốc phù hợp và cá thể hóa phác đồ điều trị.
Bà Anne Nguyen, Trưởng phòng AI thuộc Hội đồng Đổi mới Quebec, cho biết AI đang tạo ra những cơ hội mới trong bối cảnh dân số già hóa và nhu cầu khám chữa bệnh tăng cao. Canada đang chuyển dịch từ mô hình y tế đại trà sang y tế cá thể hóa, trong đó AI đóng vai trò trung tâm.
Theo bà, Hội đồng Đổi mới Quebec, có nhiệm vụ hiểu rõ hệ sinh thái doanh nghiệp để tư vấn cho chính quyền tỉnh bang và liên bang về AI, đồng thời thúc đẩy đổi mới. Việc tổng hợp dữ liệu gene theo từng cộng đồng sẽ hỗ trợ phát hiện bệnh hiếm gặp ở các nhóm dân số nhỏ – vốn thường bị bỏ sót trong các nghiên cứu truyền thống. AI giúp đẩy nhanh quá trình phân tích và xác định nguyên nhân bệnh, từ đó tạo ra hướng điều trị chính xác hơn.
Ông Brian D. Keane, Chủ tịch điều hành Công ty DiaGen AI, chia sẻ rằng AI đã được ứng dụng trong y học từ lâu, nhưng chỉ trong 5 năm gần đây, hiệu quả thực sự mới bùng nổ nhờ sự phát triển của các mô hình như OpenAI.
Ông cho biết nhiều công ty đang tập trung mạnh vào bệnh hiếm gặp và ung thư – những lĩnh vực có ảnh hưởng toàn cầu. Riêng DiaGen đang phát triển các phân tử và peptide mới để phát hiện ung thư và nhồi máu cơ tim, đồng thời ưu tiên các lĩnh vực có nhu cầu chưa được đáp ứng, đặc biệt tại những quốc gia còn hạn chế về dịch vụ như Việt Nam.
AI có khả năng tăng hiệu suất cho bác sĩ và nhà khoa học khi rút ngắn thời gian, giảm chi phí, nhận diện các mô hình bệnh học phức tạp và xác định nguyên nhân khiến một số thuốc thất bại, từ đó mở đường cho phương pháp điều trị mới. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng AI chỉ phát huy tối đa nếu được cung cấp dữ liệu đầy đủ và đa dạng.
Giám đốc điều hành Công ty XCS AI, ông Brian D. Keane, nhận định thách thức lớn nhất không chỉ nằm ở việc ứng dụng AI mà là thu thập bộ dữ liệu phù hợp. Nếu chỉ thu thập dữ liệu từ một cộng đồng, hệ thống sẽ bỏ sót các nhóm dân cư khác với đặc thù về gen, văn hóa và hành vi khác nhau. Quá trình này rất tốn kém, đòi hỏi sự phối hợp giữa nhiều tổ chức và cộng đồng.
Chính nhu cầu này mở ra cơ hội để Canada mở rộng hợp tác với các quốc gia khác – trong đó có Việt Nam. Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số y tế, bệnh án điện tử và ứng dụng dữ liệu trong y khoa, được đánh giá là đối tác tiềm năng trong lĩnh vực y tế chính xác.
Bà Anne Nguyen cho rằng điểm kết nối then chốt giữa Canada và Việt Nam nằm ở năng lực chuyên môn. Việt Nam có nền tảng công nghệ phát triển nhanh, đang nỗ lực định vị trong hệ sinh thái y tế số. Hai nước có nhiều cơ hội hợp tác từ đào tạo, phát triển đến ứng dụng AI và phân tích gene. Canada sở hữu kinh nghiệm về tổng hợp và phân tích dữ liệu gene, trong khi Việt Nam có dân số lớn và đa dạng về cấu trúc gene. Sự bổ trợ này có thể giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách công nghệ và nâng cao khả năng điều trị bệnh hiếm gặp — lĩnh vực được nhiều quốc gia ưu tiên phát triển./.
