Một trong những người giữ được nghề truyền thống do các cụ nhiều đời trong gia đình truyền lại cho bố, rồi đến 3 anh em trai - ông Đỗ Quang Hà cho biết, theo lịch sử làng nghề để lại, nghề mộc ở Bình Cầu đã có hơn 400 năm. Thời xưa nhờ khai thác được gỗ vùng ven sông nên chủ yếu là làm tiện gỗ đồ thờ. Sau năm 1945, nghề bắt đầu mai một do tình hình bấy giờ, nhiều người phải đi làm kinh tế theo hướng khác để đảm bảo cuộc sống cho gia đình nên nghề mộc dần mai một. Sau nhiều biến cố của làng nghề, gia đình ông Hà là một trong số ít hộ vẫn quyết tâm gắn bó với sản phẩm mộc truyền thống và duy trì ổn định đến nay. Gần đây, nhờ ứng dụng máy móc, công nghệ mới, sản lượng và chất lượng đồ gỗ mỹ nghệ tăng lên đáng kể, doanh thu cũng khá hơn, tạo việc làm cho 10 lao động địa phương với mức thu nhập trung bình từ 5 - 7 triệu đồng một người/tháng.
Ông Đỗ Quang Hà, một trong những người giữ được nghề truyền thống của làng từ đời ông cha đến nay.
 
Các sản phẩm gỗ đem về xưởng sẽ được kiểm tra kĩ lưỡng và tích dấu bề mặt để thi công làm sao cho sản phẩm trở nên tốt, đẹp nhất.
 Sản phẩm sau khi được đo đạc kĩ lưỡng sẽ được đem lên máy cắt để gọt giũa.  Nhiều hộ dân mua thiết bị tiên tiến để tăng khả năng sản xuất.  Các thiết bị máy móc giúp thời gian làm ra sản phẩm trở nên nhanh hơn và chính xác hơn.  Các họa tiết quan trọng vẫn được các người thợ làng Bình Cầu làm thủ công để mang cái hồn riêng của làng nghề.  Công đoạn dùng giấy ráp để mài mịn sản phẩm.  Lá vàng được đập mỏng sau đó đưa vào thành từng tấm nhỏ xếp lại với nhau.  Công đoạn thếp vàng lên gỗ.  Công đoạn chế sơn là công đoạn độc đáo của làng, bởi mỗi gia đình đều có những bí quyết riêng để ra những màu sơn độc đáo nhất. |
Hiện nay, các sản phẩm của làng nghề Bình Cầu được chia ra thành nhiều phân khúc, gồm đồ gỗ để thờ cúng tổ tiên, làm nhà gỗ và bàn ghế gỗ gia dụng với giá dao động từ vài triệu đến vài chục triệu, sản phẩm tinh xảo và mất nhiều thời gian thì sẽ có giá thành cao hơn. Sản phẩm đặc biệt được ưa chuộng ở Bình Cầu chủ yếu là những dòng sản phẩm sơn thếp trên chất liệu gỗ, dựng nhà thờ, đình chùa, tượng phật, hoành phi câu đối…
Nguyên liệu hiện nay được các hộ dân làm nghề mộc ở Bình Cầu sử dụng chủ yếu là gỗ lim, gỗ dổi được nhập ở các vùng lân cận. Gỗ nhập về sẽ được xẻ thành những tấm khác nhau, đem ngâm khoảng 30 ngày, sau đó sấy điện trong 3-4 ngày cho khô. Sau đó người làm sẽ pha dọc các tấm gỗ, lên ý tưởng hoa văn để đục chạm, kỳ dát rồi sơn và lắp ghép thành sản phẩm. Hai công đoạn quan trọng là lấy mực thước vẽ hoa văn sao cho sống động và sơn son thếp bạc để màu gỗ lên đẹp nhất. Cùng với những hoa văn cổ truyền, các thợ cả còn sáng tạo ra nhiều mẫu mã, kiểu dáng, họa tiết tinh xảo với các kích thước khác nhau. Các hoa văn thường được sử dụng là bộ tứ quý linh, tùng cúc trúc mai, bầu rượu túi thơ miêu tả cảnh các quan triều đình thắng trận trở về được nhà Vua ban thưởng, Ngũ phúc cầm thọ... Phần chế sơn, mỗi gia đình cũng có bí quyết riêng để sơn son thếp vàng cho ra các màu sắc độc đáo. Tất cả công đoạn tỉ mỉ ấy hòa quyện để tạo nên những thước gỗ đậm dấu ấn truyền thống nhưng phù hợp với kiến trúc của các không gian khác nhau. Gần đây, một số hộ sản xuất đã đầu tư máy móc để đục những hoa văn trên bàn ghế gỗ cho tinh xảo hơn, giảm bớt thời gian sản xuất và chi phí lao động.
Tiếng lành đồn xa, cùng với nhu cầu về đồ thờ ngày càng cao, khách hàng nhiều nơi tìm tới Bình Cầu đặt hàng ngày một đông hơn. Từ vài hộ giữ nghề, tới nay cả thôn Bình Cầu có hàng chục xưởng gỗ lớn, nhỏ. Ngoài các sản phẩm thờ tự, nhiều hộ còn làm thêm sản phẩm gia dụng, nhà thờ... Một số gia đình mở xưởng sản xuất quy mô lớn làm hàng xuất khẩu, mang lại thu nhập cao cho kinh tế gia đình mỗi năm. Đồng thời góp phần giúp chuyển dịch cơ cấu lao động địa phương, tạo cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho người lao động tại địa phương.
Với sự hồi sinh và phát triển của nghề mộc truyền thống, đến tháng 1-2020, đồ gỗ mỹ nghệ của Bình Cầu đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể. Nhãn hiệu tập thể này sẽ là công cụ quan trọng trong việc quảng bá thương hiệu, khai thác, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ của làng nghề. Đây cũng là động lực để nâng cao đời sống của người dân mà vẫn giữ được những nét đẹp truyền thống gắn với tiềm năng du lịch tâm linh vùng Nam Đuống./.
Các họa tiết, sản phẩm từ gỗ qua bàn tay của những người thợ làng Bình Cầu:       |
Bài: Ngân Hà- Ảnh: Khánh Long
