Giống với một số làng nghề truyền thống Việt Nam, làng nghề sản xuất tre trúc ở thôn Thu Thủy, Xuân Thu, Sóc Sơn, Hà Nội cũng từng có thời gian bị mai một bởi sự thay đổi nhu cầu của thị trường cùng xu hướng sử dụng vật liệu từ tôn, sắt, thép, nhựa. Tuy nhiên, với những kỹ thuật dựng nhà bằng tre trúc được đánh giá vào hàng bậc nhất miền Bắc, bằng sự đam mê, niềm tin và kiên trì với nghề truyền thống của quê hương, Hợp tác xã (HTX) sản xuất tre trúc mỹ nghệ Thu Hồng đã làm sống lại một làng nghề nổi tiếng của đất Hà Thành.

Năm 2016, HTX sản xuất tre trúc mỹ nghệ Thu Hồng được thành lập (tiền thân là cơ sở sản xuất mây tre trúc Thu Cúc), như một khẳng định về “sự tái sinh” của nghề làm tre trúc tại mảnh đất này.

Ông Nguyễn Văn Tựa, Phó Giám đốc HTX sản xuất tre trúc mỹ nghệ Thu Hồng trao đổi với chúng tôi sau chuyến công tác Phú Quốc. Hiện nay, HTX đang làm các công trình nhà tre tại các các khu du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng ở khắp ba miền Bắc, Trung, Nam. Có thể khẳng định, cả miền Bắc chỉ có làng quê Thu Hồng (nay là thôn Thu Thủy) mới có kỹ thuật đóng nhà bằng tre được đánh giá là chắc chắn nhất. 

Những người thợ của HTX Thu Hồng có những “ngón nghề” mà không ai có thể bắt chước. Họ đục tre bằng tay vừa bén, vừa chắc, khiến cây tre không bị vỡ. Các lỗ đục bén chắc đến mức khi cắm các thanh xà vào nhau mà không vỡ mối đục. Đó là kinh nghiệm của nhiều đời làm nghề truyền lại, là tinh hoa của bao năm gắn bó với nghề. Cũng chính vì vậy, khách hàng ở khắp nơi truyền nhau về kỹ thuật tinh tế trong từng nhát đục, lưỡi cưa của các sản phẩm tre trúc Thu Hồng.

Ngoài kinh nghiệm, HTX còn tạo được thương hiệu với khách hàng bởi sự nghiêm túc trong việc lựa chọn nguyên liệu. “Nguyên liệu tre nếu được xử lý đúng kỹ thuật có thể giúp cho công trình có độ bền cả trăm năm”, ông Nguyễn Văn Tựa nhấn mạnh.

Các công trình làm bằng tre cần phải sử dụng loại tre 3 nước (ngâm nước 3 năm). Các mối đục muốn chắc và tre không bị vỡ phải làm thủ công. Người thợ khéo léo ghép các mảnh tre tạo họa tiết cho công trình. Các nan tre được trẻ và tách ra làm nhiều nan nhỏ. Sau đó các nan được đan lại với nhau để tạo ra những sản phẩm độc đáo khác nhau. Những người thợ đang miệt mài hoàn thiện các sản phẩm tạo nên công trình nhà tre. Các công đoạn hoàn thiện sản phẩm nhà tre.

Bởi vậy, nguyên liệu được HTX sử dụng thường là loại tre, trúc có chất lượng hàng đầu, được trồng tại tỉnh Bắc Kạn. Tiếp đó, công đoạn quan trọng nhất liên quan đến độ bền của công trình đó là việc xử lý nguyên liệu tre. Những cây tre sau khi được lựa chọn kỹ lưỡng về độ tuổi, kích thước được mang đi ngâm ít nhất là 3 năm tại các ao trong làng. Theo từ chuyên môn của nghề thường gọi là "tre 3 nước", nếu sử dụng tre ngâm không đủ 3 năm thì công trình sẽ không bền. Đây cũng là lý do để sản phẩm của HTX luôn được khách hàng tin dùng.
 

Theo sử sách, từ thời vua Lê Cảnh Hưng (1740 - 1786), làng Thu Hồng xưa, thôn Thu Thủy nay, đã có nghề sản xuất các đồ nội ngoại thất bằng tre. Làng Thu Hồng nằm dọc theo bờ sông Cà Lồ, dân có hàng trăm hộ, trong đó có tới 30% số hộ làm nghề tre trúc như: dựng nhà, làm bàn, ghế, tủ, giường, bàn thờ, tủ đèn lồng, chuông gió, lều câu...

Có một câu chuyện nhỏ mà ông Nguyễn Văn Tựa đã chia sẻ cho tôi, đó là khi xây dựng một ngôi nhà tre cho khách hàng, chỉ còn thiếu 2m tre để hoàn thiện. HTX khi ấy đã hết tre ngâm đạt tiêu chuẩn 3 nước. Ông Tựa đã phải đi khắp các nơi, thậm chí phải xuống từng ao mò tre lên để xem nhưng vẫn không kiếm ra. Sau đó ông đã phải đi quãng đường 15km để kiếm nguyên liệu nhưng vẫn không có, cuối cùng phải sang tận tỉnh Bắc Ninh mới kiếm ra được 2m tre đạt tiêu chuẩn để hoàn thiện nhà. Ông Tựa ví dí dỏm rằng “2m tre đó của tôi phải đáng giá vài triệu đồng”.

Một số công trình lớn của HTX có thể kể đến như: Khu sinh thái Cánh buồm xanh ở Bắc Ninh, Nhà vườn ở Tam Đảo…

Hiện nay, HTX có12 lao động chính thức, còn lại là lao động thời vụ theo những đơn đặt hàng. Có những công trình lớn, HTX phải huy động 30 thợ lành nghề để hoàn thiện.

Ngoài các công trình kiến trúc nhà tre, HTX còn làm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ bằng tre như: khay đựng nước, thìa dĩa tre, mành tre,…

Một trong những lợi thế của HTX để tạo dựng uy tín với khách hàng đó là dịch vụ bảo hành khác biệt. HTX đưa ra chế độ bảo hành cho các công trình xây dựng của mình lên đến 5 năm. Bất kể khi nào, khách hàng ở bất kỳ nơi đâu có yêu cầu, thắc mắc về chất lượng sản phẩm, HTX cũng cử người đến tận nơi để xử lý.

Trước khi thành lập HTX, cơ sở mây tre trúc Thu Hồng đã có kinh nghiệm trên 30 năm làm sản phẩm tre trúc. Chính kinh nghiệm với đội ngũ công nhân lành nghề khiến HTX ngày càng khẳng định sản phẩm trên thị trường.

Với những ưu thế kể trên, HTX hiện đã kín đơn hàng đến cuối năm. Nhiều khách hàng vẫn sẵn sàng chờ vài tháng để ký hợp đồng với HTX.

Các công trình như nhà hàng, nhà ở… của HTX sản xuất tre trúc mỹ nghệ Thu Hồng:

“Chúng tôi luôn tâm niệm đây là nghề truyền thống của cha ông, bởi vậy phải luôn làm nghề bằng cái tâm của mình, đặc biệt không phụ sự tin tưởng của khách hàng từ nhiều năm nay vẫn luôn tin dùng sản phẩm của HTX”, ông Tựa nói về nguyên tắc làm nghề của HTX sản xuất tre trúc mỹ nghệ Thu Hồng./.
 

Bài: Thảo Vy - Ảnh: Trần Thanh Giang