* Tôn vinh những sáng tạo vì tình yêu Hà Nội
Phát biểu tại lễ trao giải, Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa Nguyễn Thiện Thuật khẳng định: Mười tám năm qua, Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội đã trở thành nhịp cầu kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai, khẳng định sức sống bất tận của tình yêu Hà Nội. Từ những nghiên cứu công phu về lịch sử, văn hóa; những sáng tác nghệ thuật lay động lòng người; cho đến những hành động thiết thực nhằm gìn giữ không gian sống, bảo tồn di sản và phát triển đô thị bền vững… tất cả đã góp phần làm nên một Hà Nội "vừa cổ kính, vừa hiện đại, vừa truyền thống, vừa đổi mới".
“Trong bối cảnh đất nước đứng trước thời cơ và thách thức mới, Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội tiếp tục là nơi tôn vinh những trái tim, khối óc và bàn tay đã, đang và sẽ cống hiến cho Thủ đô. Mỗi tác phẩm, mỗi công trình, mỗi sáng kiến được vinh danh hôm nay là một minh chứng cho tình yêu Hà Nội bất diệt, cho khát vọng xây dựng một Thủ đô văn minh, hiện đại, nhưng vẫn giữ trọn căn cốt, bản sắc”, Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa nhấn mạnh.
Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội do báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) và gia đình cố họa sĩ Bùi Xuân Phái thành lập từ năm 2008, trao cho các tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm có giá trị khoa học, nghệ thuật cao, thấm đượm tình yêu Hà Nội.
Từ 54 hồ sơ đề cử ban đầu, qua các vòng sơ khảo, chung khảo, Hội đồng giám khảo đã thống nhất trao 5 giải thưởng cho 4 hạng mục gồm: Giải thưởng Lớn, Giải Tác phẩm, Giải Việc làm, Giải Ý tưởng.
* Giải thưởng Lớn vinh danh nhạc sĩ Trần Tiến
Giải thưởng Lớn - hạng mục quan trọng nhất của Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm nay vinh danh nhạc sĩ Trần Tiến, người đã cống hiến cho Hà Nội những ca khúc thấm đẫm mạch nguồn văn hóa sông Hồng, phố cổ, xứ Đoài…
Trần Tiến là một trong những nhạc sĩ để lại dấu ấn đặc biệt trong nền âm nhạc Việt Nam đương đại, không chỉ bởi cá tính sáng tạo phóng khoáng, giàu chất “ngẫu hứng”, mà còn bởi điểm chạm văn hóa, ký ức. Trong sáng tác của Trần Tiến, Hà Nội không chỉ là một địa danh, là Thủ đô, mà còn là không gian ký ức tuổi thơ, là dòng chảy văn hóa dân gian Bắc Bộ, là những phố phường đời thường, và cả những vùng quê xứ Đoài.
Theo nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long, nhìn vào những ca khúc nổi bật viết về Hà Nội của Trần Tiến bao gồm: “Ngẫu hứng sông Hồng”, “Lữ khách sông Hồng”, “Hà Nội ngày ấy”, “Hà Nội những năm 2000”, “Ngẫu hứng phố”, “Phố nghèo”, “Mặt trời bé con”, “Mẹ tôi”, “Quê nhà”… có thể thấy mạch nguồn sáng tác của nhạc sĩ Trần Tiến có một sự kết nối tạo nên từ “tam giác văn hóa”: Sông Hồng - Phố cổ - xứ Đoài. Đây không chỉ là 3 không gian địa lý, mà còn là 3 tầng văn hóa, 3 mạch nguồn cảm hứng hợp lại, định hình diện mạo Hà Nội trong âm nhạc của ông.
Sông Hồng là sông Cái, nơi khởi nguyên văn hóa đồng bằng Bắc Bộ. Với “Ngẫu hứng sông Hồng” hay “Lữ khách sông Hồng”, Trần Tiến không chỉ khắc họa một dòng sông chảy qua thành phố, mà còn làm sống dậy ký ức lịch sử, ca dao, dân ca, những câu chuyện về sự bồi tụ phù sa và dòng chảy đời sống của người Việt Nam. Ở đó, Hà Nội hiện lên như một trung tâm văn hóa, nơi dòng sông vừa mang tính địa lý, vừa mang tính biểu tượng.
Phố cổ Hà Nội là không gian của ký ức, của đời sống thị dân. Những ca khúc như “Phố nghèo”, “Ngẫu hứng phố”… đã tái hiện một Hà Nội thân thuộc với mái ngói nâu, lá bàng rơi, tiếng còi tàu, những quán cà phê nhỏ. Hà Nội trong âm nhạc ông vì thế vừa gần gũi, vừa giàu chất thơ, giàu sự rung động nhân sinh.
Xứ Đoài là một chiều sâu khác. Trong nhạc Trần Tiến, bóng dáng của xứ Đoài hiện lên qua chất liệu dân ca, qua hình ảnh thôn làng, đền chùa, con đò, bãi sông... Đây là nơi lưu giữ ký ức văn hóa, là lớp nền dân gian làm giàu thêm cho không gian Hà Nội trong âm nhạc ông.
Khi kết nối lại, sông Hồng - Phố cổ - xứ Đoài tạo thành một tam giác văn hóa, vừa mang tính lịch sử vừa mang tính biểu tượng. Nhờ đó, Hà Nội trong âm nhạc Trần Tiến không chỉ giới hạn ở một thành phố, mà trở thành biểu tượng của sự hội tụ giữa truyền thống và hiện đại, giữa phố phường và làng quê, giữa dòng chảy phù sa và lớp trầm tích ký ức. Trần Tiến khắc họa Hà Nội không chỉ bằng địa danh, mà bằng cả một không gian văn hóa rộng mở, giàu sức sống và đậm hồn Việt Nam. Những ca khúc về Hà Nội của ông đã góp phần làm giàu thêm bản sắc âm nhạc Hà Nội, đưa Hà Nội trở thành một biểu tượng văn hóa trong đời sống tinh thần người Việt Nam.
Với nhạc sĩ Trần Tiến, cho đến bây giờ, dù đã xa Hà Nội nhiều chục năm và thành phố đã đổi thay từng ngày, nhưng trong lòng ông vẫn còn vẹn nguyên một tình cảm đặc biệt. “Hà Nội đã thay đổi nhiều, nhà cao, cửa rộng. Nhiều con phố mới tôi chưa hề biết. Đó là điều đáng mừng. Phải thay đổi theo đương đại chứ, cả thế giới đều đã thay đổi. Nhưng trong tôi, mãi vẫn hình bóng Hà Nội xưa như tranh Bùi Xuân Phái. Chạm vào đâu, cũng run rẩy những tháng năm yêu dấu, những kỷ niệm buồn vui như những âm bản một thời xa vắng", nhạc sĩ Trần Tiến chia sẻ.
* Vinh danh những tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm bồi đắp văn hóa Hà Nội
Ngoài Giải thưởng Lớn được trao cho nhạc sĩ Trần Tiến, Ban Tổ chức còn trao 4 giải thưởng ở 3 hạng mục khác. Trong đó, hạng mục Giải Tác phẩm - Vì tình yêu Hà Nội được trao 2 giải thưởng gồm: Loạt tranh về Hà Nội của họa sĩ Phạm Bình Chương trong 20 năm “Xuống phố” và Vở nhạc kịch “Lửa từ Đất” (Nhà hát Tuổi trẻ Việt Nam).
Cụ thể, loạt tranh về Hà Nội của họa sĩ Phạm Bình Chương trong 20 năm “Xuống phố” là thành quả của một hành trình dài miệt mài tìm “hồn phố”, khắc họa sự biến chuyển của Hà Nội từ tĩnh lặng, cổ kính đến sôi động, hiện đại. Như chính họa sĩ Phạm Bình Chương bày tỏ, mỗi nét vẽ của anh không chỉ ghi lại một góc phố, mà còn chứa đựng cả câu chuyện đời sống và biến chuyển của thành phố thân yêu.
Còn với vở nhạc kịch “Lửa từ Đất” của Nhà hát Tuổi trẻ được ví như một bản anh hùng ca về Hà Nội của những năm 1930. Tác phẩm tái hiện hình tượng đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ - Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội. Vở diễn là một công trình nghệ thuật đặc biệt, được xây dựng không chỉ như một tác phẩm sân khấu đơn thuần, mà còn là một nỗ lực nghiêm túc trong việc tái hiện, lưu giữ và tôn vinh một phần lịch sử vô cùng quan trọng của Thủ đô Hà Nội và cả nước. Những tác phẩm này, mỗi loại hình một cách, đã khẳng định sức sống mãnh liệt của văn hóa Hà Nội, nơi quá khứ và hiện tại giao thoa, để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng công chúng.
Ở hạng mục Giải Việc làm - Vì tình yêu Hà Nội vinh danh Trung tâm Hội chợ Triển lãm quốc gia (VEC) - một “kỳ quan” mới tại Hà Nội, “kỳ tích” xây dựng tại Việt Nam. Chỉ sau gần 10 tháng thi công, công trình đã hoàn thành, vượt tiến độ tới 15 tháng - một kỳ tích xây dựng hiếm có. Với quy mô hơn 900.000 m², Trung tâm được định vị trở thành tổ hợp trung tâm triển lãm lớn nhất Đông Nam Á và nằm trong Top 10 tổ hợp triển lãm lớn nhất thế giới, với kỳ vọng góp phần giới thiệu, kết nối các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp quốc tế thông qua các hoạt động triển lãm. Kiến trúc lấy cảm hứng từ hình tượng Thần Kim Quy, gắn liền với truyền thuyết và lịch sử Cổ Loa, đã mang lại cho công trình một giá trị biểu tượng đặc biệt. VEC không chỉ là trung tâm hội chợ, triển lãm, mà còn được kỳ vọng trở thành động lực phát triển công nghiệp văn hóa, quảng bá hình ảnh Hà Nội và Việt Nam ra thế giới.
Hạng mục Giải Ý tưởng - Vì tình yêu Hà Nội được trao cho Dự án xây dựng Nhà hát Opera Hà Nội và công viên văn hóa nghệ thuật tại Quảng An (phường Tây Hồ), được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt quy hoạch hồi tháng 11/2024. Nhà hát Opera Hà Nội được xem là một dự án trọng điểm góp phần nâng tầm vị thế Thủ đô.
Nằm ở trung tâm quần thể này, Nhà hát trên mặt hồ Đầm Trị, ngay sát Hồ Tây được xem là một đại dự án văn hóa, nhằm thu hút du khách trên khắp thế giới đến với Hà Nội và trở thành một biểu tượng đề cao cái đẹp của Hà Nội. Dự án nhà hát được thiết kế bởi kiến trúc sư nổi tiếng người Ý Renzo Piano, cây đại thụ của ngành kiến trúc hiện đại thế giới. Với kiến trúc sư Renzo Piano, nhà hát Opera Hà Nội là một tác phẩm nghệ thuật mang tinh thần Hà Nội, làm sống dậy những nét văn hóa xưa cũ, nuôi dưỡng những nếp sống dung dị của hiện tại, mà vẫn vẽ gam màu của tương lai bằng những giá trị đương đại tân tiến nhất của thế giới./.
