Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai), công tác giáo dục, đào tạo học sinh, sinh viên, người lao động tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, đã ban hành và thực hiện nhiều chính sách về đào tạo, trong đó có Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.
Đại biểu cho rằng, Chương trình đã tác động tích cực tới đời sống của nhân dân, đồng bào các dân tộc, đặc biệt là các tỉnh vùng cao biên giới, song từ thực tiễn triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu vẫn còn một số vướng mắc.
Hiện nay, các trường trung cấp, cao đẳng, trung tâm kỹ thuật tổng hợp hướng nghiệp, dạy nghề và giáo dục thường xuyên, trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên của huyện tại các tỉnh thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có chức năng tổ chức đào tạo trình độ cao đẳng, trình độ trung cấp, trình độ sơ cấp và đào tạo thường xuyên theo quy định. Số người học tại các cơ sở này có đến 80% học sinh, sinh viên là người dân tộc thiểu số.
Việc học tại các cơ sở giáo dục của tỉnh giúp các em đi lại thuận tiện, giảm bớt gánh nặng về kinh tế khi chính những học sinh, sinh viên này đều thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, như vậy sẽ giúp giảm tỷ lệ bỏ học, thực hiện phân luồng học sinh sau trung học cơ sở có hiệu quả mà vẫn đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp cho lao động tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, chính những sinh viên này là nguồn lực tại chỗ rất quan trọng, góp phần rất lớn cho việc phát triển kinh tế của địa phương.
Tuy nhiên, hiện nay các cơ sở giáo dục nghề nghiệp tại các địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn rất thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo. Ngân sách địa phương còn khó khăn hầu hết đều nhận từ trung ương. Do đó, nguồn đầu tư cho giáo dục và đào tạo còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu. Trong khi các cơ sở giáo dục này còn là đối tượng thực hiện tiểu dự án 3 của dự án 5 thuộc Chương trình mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nhưng chỉ vì địa điểm của các cơ sở đào tạo này không thuộc địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số nên cũng không thuộc đối tượng thụ hưởng các chính sách của chương trình. Từ những nguyên nhân trên, đại biểu tỉnh Lào Cai mong muốn Chính phủ bổ sung đối tượng này vào danh mục tạo điều kiện để địa phương thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của chương trình.
Cho ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Trương Xuân Cừ (Hà Nội) cũng bày tỏ sự quan tâm đến công tác giáo dục tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đại biểu Trương Xuân Cừ nêu rõ: Kết luận 65 ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị về công tác dân tộc trong tình hình mới đã khẳng định nâng cao chất lượng và mở rộng hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú và bán trú là hết sức cần thiết.
Đại biểu khẳng định, mục tiêu của Đảng ta trong giáo dục là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Trong suốt những năm qua, chúng ta làm rất tốt, đặc biệt đã có nhiều chính sách ưu tiên đối với hệ thống giáo dục vùng dân tộc, vùng cao, với phương châm coi giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu thông qua các hệ thống trường chuyên biệt, các trường phổ thông dân tộc nội trú và bán trú.
"Tuy nhiên, tôi thấy rằng vấn đề bồi dưỡng nhân tài đối với hệ thống các trường dân tộc nội trú và đối với học sinh dân tộc nội trú còn đang có nhiều băn khoăn. Trong hệ thống trường chuyên hiện nay trên toàn quốc và ở các trường đại học có tỷ lệ người dân tộc thiểu số rất ít, rất thấp, nếu không có những trường riêng thì chắc chắn là khó", đại biểu Trương Xuân Cừ nói.
Đại biểu Trương Xuân Cừ cho rằng, hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú, trường chuyên của tỉnh, phải lấy hệ chuyên cấp THPT đối với các học sinh dân tộc thiểu số.
"Theo tôi như thế sẽ hợp lý, bởi vì trường chuyên chung của tỉnh hầu như chỉ có vài em người dân tộc thôi. Trường phổ thông dân tộc nội trú của tỉnh là chỉ có các em học sinh có năng khiếu về ngoại ngữ, văn học nghệ thuật, các môn chuyên để chúng ta đào tạo bài bản", đại biểu nêu ý kiến.
Cũng theo đại biểu, các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp huyện hiện nay chỉ nên đào tạo cấp trung học phổ thông: "Các em đại trà thì đưa về các trường phổ thông nội trú cấp huyện và các trường bán trú cấp xã là dành cho tiểu học và trung học cơ sở. Có một hệ thống từ xã trở lên, từ các cụm trường trở lên thì chắc chắn trường chuyên học sinh nội trú cũng sẽ chọn được những em có tố chất, có năng khiếu để chúng ta hội nhập. Nếu như cả nước hội nhập quốc tế thì đồng bào dân tộc thiểu số cố gắng hội nhập quốc gia cũng đã rất tốt, phải bắt đầu từ giáo dục", đại biểu nhấn mạnh.
Để đầu tư giáo dục đối với những học sinh có năng khiếu, đại biểu đề xuất có thể sử dụng kinh phí từ ngân sách hoặc "hợp đồng" đào tạo với các trường đại học, ví dụ như các trường chuyên của Đại học Quốc gia, trường chuyên của Đại học Sư phạm Hà Nội và tất cả các trường chuyên khác.
"Chúng ta lâu nay vẫn có cử tuyển, vẫn có những hình thức khác bằng ngân sách đi học, bây giờ theo tôi cần chú trọng đến nhân tài người dân tộc thiểu số mới hội nhập được", đại biểu Trương Xuân Cừ nói. Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị có chính sách cử những cá nhân có đủ trình độ, những em học sinh dân tộc thiểu số xuất sắc sang học tại các nước có chung đường biên giới với các địa phương của nước bạn để tạo nguồn nhân lực góp phần cho mục tiêu hội nhập quốc tế tại các tỉnh biên giới./.
