ໃນການດຳເນີນຊີວິດ ດ້ານຄວາມເຊື່ອຖື ຂອງຊາວເຜົ່າ ໄຕ, ພິທີ ໄຫວ້ ບູຊາຂໍຄວາມຢູ່ເຢັນເປັນສຸກ ແມ່ນພິທີສຳຄັນທີ່ສຸດ. ໃນເມື່ອກ່ອນ, ຊາວເຜົ່າ ໄຕ ໄດ້ດຳເນີນພິທີບູຊາຕະຫຼອດຄືນ. ປັດຈຸບັນ, ສາ ມາດ ທຳພິທີ ໃນຕອນກາງເວັນໄດ້ ແລ້ວແຕ່ເງື່ອນໄຂຂອງເຈົ້າເຮືອນ.
ຄວາມສໍາຄັນ ຂອງ ພິທີດັ່ງກ່າວແມ່ນເຫັນໄດ້ຊັດເຈນ ນັບຕັ້ງແຕ່ ຂັ້ນຕອນ ການກະກຽມ. ການກະກຽມໃຫ້ພິທີ ດຳເນີນໄປຕະຫຼອດປີ ເພາະຕ້ອງເລືອກເຟັ້ນ ແລະ ກະກຽມ ບັນດາຊັບສິ່ງຂອງ ທີ່ແຊບທີ່ສຸດ. ເຄື່ອງຖວາຍ ປະກອບມີ 3 ປະເພດຄື: ອາຫານດີທີສຸດໂດຍ ເຈົ້າ ຂອງ ລ້ຽງດ້ວຍຕົນເອງເຊັ່ນ: ໄກ່, ປາ, ໝູປິ່ນ, ເປັດ; ອາຫານເຈ ແມ່ນເຂົ້າຕົ້ມ “ເຢີ້ມ”, ເຂົ້າໜົມ “ແຈ່ລາມ”... ເຮັດຈາກເຂົ້າ ທ່ີເຈົ້າເຮືອນປູກ ແລະ ດອກໄມ້, ໝາກໄມ້. ເພື່ອກະກຽມໃຫ້ພິທີໄດ້ດີ, ປົກກະຕິແລ້ວ ຈະມີຜູ້ຊ່ວຍໝໍເຢົາ ຜູ້ໜຶ່ງມາແນະນໍາໃຫ້ ເຈົ້າຂອງເຮືອນ.
ເມື່ອການກະກຽມສຳເລັດແລ້ວ, ເຖິງເວລາຈັດພິທີ, ເຈົ້າຂອງເຮືອນ ຈະເຊີນໝໍເຢົາ ເຂົ້າເຮືອນ ເພື່ອທຳພິທີບູຊາ. ບໍ່ຄືກັບງານບຸນສຳຄັນອື່ນໆ ຂອງຊາວເຜົ່າ ໄຕ, ບັນດາພິທີສຳຄັນ ແມ່ນຈັດຂຶ້ນ ຢູ່ພາຍໃນເຮືອນ. ຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມພິທີ ຕ້ອງນັ່ງ ຖືກຕາມຈຸດ ທີ່ໄດ້ກຳນົດໄວ້ ເພື່ອໃຫ້ໝໍເຢົາ ເຮັດພິທີ. ບັນດາຈຸດທີ່ຕັ້ງນັ້ນ ໄດ້ແບ່ງອອກເປັນລະບຽບຢ່າງຈະແຈ້ງ, ພຽງແຕ່ເບິ່ງແລ້ວກໍສາມາດຮັບຮູ້ໄດ້ບົດບາດ ແລະ ຕຳແໜ່ງ ຂອງແຕ່ລະຄົນ. ໃນພິທີໄຫວ້ບູຊາ, ໝໍເຢົາ, ຜູ້ຊ່ວຍ ແລະ ເຈົ້າຂອງເຮືອນ ໄດ້ນັ່ງຢູ່ຕໍ່ໜ້າແທ່ນບູຊາ, ຂ້າງເທິງບ່ອນວາງເຕົາໄຟ ເພື່ອທຳພິທີບູຊາ. ນັ່ງອ້ອມຂ້າງເຮືອນຄົວ ແມ່ນສໍາລັບ ພີ່ນ້ອງ ແລະ ຜູ້ຊາຍໃນບ້ານມາເຂົ້າຮ່ວມ.
ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ໃນພື້ນທີ່ສຳລັບ ຜູ້ມີບົດບາດສູງສຸດໃນພິທີ ກໍ່ມີຜູ້ຍິງຄົນໜຶ່ງ, ນັ້ນແມ່ນນາງ ເຮືອງ (ຊາວເຜົ່າ ໄຕ ເອີ້ນວ່າ ເຈົ້າ ເຊີໄລ). ນີ້ແມ່ນຕົວຊ່ວຍທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້ໃນພິທີໄຫວ້ບູຊາ. ນາງ ເຮືອງ ຕ້ອງເປັນ ຄົນມີນິດໄສອ່ອນໂຍນ, ມີກິລິຍາມາລະຍາດທີ່ດີ, ບໍລິສຸດ ແລະ ໂດຍ ສະເພາະແມ່ນຍັງບໍ່ທັນແຕ່ງງານ. ນາງ ຈະເປັນຜູ້ຊ່ວຍໝໍເຢົາ ປະຕິ ບັດ ບັນດາພິທີກຳ ທີ່ສຳຄັນ.
ໃນພິທີຂໍຄວາມຢູ່ເຢັນເປັນສຸກ ຂອງຊາວເຜົ່າ ໄຕ, ໂດຍອີງຕາມໝໍ ເຢົາ ແມ່ນຢູ່ສາຍໃດ ໝໍເຢົາ ຈະທຳການໄຫວ້ບູຊາ ຕາມຈັງຫວະບົດ ເພງ ແລະ ໃຊ້ເຄື່ອງດົນຕີ ຂອງສາຍນັ້ນ. ໝໍເຢົາ ຈະປະຕິບັດ ບົດສູດ ກັບເນື້ອໃນທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມຈະຫຼົງໄຫຼໄປກັບບັນຍາກາດແຫ່ງຄວາມເຊື່ອຖືທາງໃຈ ດ້ວຍສຽງອະທິຖານຂອງໝໍເຢົາ ເໝືອນດັ່ງການຮ້ອງເພງ ດ້ວຍນໍ້າສຽງ ທີ່ຂຶ້ນໆ ລົງໆ ບຶດລະເຄັ່ງຂືມ, ບຶດລະຄຶກຄະນອງ ພ້ອມກັບສຽງຂອງ ພິນຕິ໋ງ, ສຽງຂອງ ກະດິ່ງ ທີ່ສ້າງຄວາມ ຫຼົງໄຫຼທາງຈິດໃຈ.
ຈຸດເດັ່ນຂອງພິທີແມ່ນພິທີບາສີສູ່ຂວັນ. ໝໍເຢົາ ຈະຜູກເສັ້ນດ້າຍ ສີ ແດງ ໃສ່ຂໍ້ມື ຂອງບັນດາສະມາຊິກໃນຄອບຄົວ. ຕາມແນວຄວາມຄິດຂອງຊາວເຜົ່າ ໄຕ, ເສັ້ນດ້າຍ ນັ້ນປຽບເໝືອນດັ່ງເຄື່ອງລາງ ເພື່ອປົກປ້ອງແຕ່ລະຄົນ, ນຳມາເຊິ່ງຄວາມໂຊກລາບ ແລະ ສິ່ງທີ່ດີໆ ໃນຊີວິດ.
ຊາວເຜົ່າ ໄຕ ມີປະຊາກອນ ໃຫຍ່ເປັນອັນດັບທີສອງຢູ່ ຫວຽດນາມ, ດຳລົງຊີວິດ ຕົ້ນຕໍຢູ່ເຂດພູດອຍ ທາງພາກເໜືອ ຂອງ ຫວຽດນາມ. ຊາວເຜົ່າ ໄຕ ເວົ້າພາສາ ໄຕ, ໃນມວດພາສາ Kra-Dai. ຕາມການສຳຫຼວດພົນລະເມືອງ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສປີ 2009, ຊາວເຜົ່າ ໄຕ ຢູ່ຫວຽດນາມ ມີພົນລະເມືອງ 1.626.392 ຄົນ, ຢູ່ທັງ 63 ແຂວງ, ນະ ຄອນ ສ່ວນຫຼາຍຢູ່ບັນດາແຂວງເຊັ່ນ: ລ້າງເຊີນ, ກາວບັ່ງ, ຕວຽນກວາງ, ຮ່າຢາງ, ບັກກ້ານ, ອຽນບ໋າຍ, ຖ໋າຍງວຽນ, ລາວກາຍ, ດັກລັກ ແລະ ກວ໊າງນິງ.
