ຕາມເລື່ອງລາວ ທີ່ເລົ່າສືບທອດກັນມາແຕ່ບູຮານນະການວ່າ ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ XIX, ຕົ້ນສະຕະວັດທີ XX, ທີ່ບ້ານ ເຕິນ ແຄ໋ງ ບ່າຈ່າ (ແຂວງ ບິ່ງເຢືອງ ໃນປັດຈຸບັນ) ມີທ່ານນາງ ຫວໍທິ ຫວວງ (ປ້າ ນຳຫວວງ) - ບັນພະບຸລຸດ ຂອງນິກາຍມວຍ ຫວໍ ເລີນເຕິນແຄ໋ງ - ບ່າຈ່າ ໄດ້ສ້າງຊື່ລືສຽງໂດຍການນຳໃຊ້ ເຄື່ອງມືກະເສດ ຫຼາຍປະເພດ, ໃນນັ້ນມີໄມ້ຄານ ເພື່ອຕໍ່ສູ້ ກັບສັດຕູ ທີ່ມາ ປອງຮ້າຍ ໃນຂະນະທ່ີເພິ່ນເຮັດວຽກ ແລະ ທຳການຄ້າຂາຍ. ປັດຈຸບັນ, ຢູ່ບ້ານ ເຕິນເຟືອກແຄ໋ງ (ເທດສະບານ ເຕິນອວຽນ, ແຂວງ ບິ່ງເຢືອງ) ຍັງມີ ສະຖານທີ່ “ຈວງປ້ານຳຫວວງ”, ນັ້ນແມ່ນສະຖານທີ່ ເພິ່ນເຄີຍນຳໃຊ້ ໄມ້ຄານ ເພື່ອຕໍ່ສູ້ກັບສັດຕູ.
ຄົນ ຫວຽດ ມັກເຮັດໄມ້ຄານ ດ້ວຍໄມ້ໄຜ່ ຫຼື ໄມ້ຊອດທີ່ແກ່, ມີລວງຍາວ ກວ່າໜຶ່ງແມັດ, ສອງສົ້ນມີສອງ “ຕາ” ເພື່ອບໍ່ ໃຫ້ ສິນຄ້າ ຫຼູດອອກ. ໄມ້ຄານ ມີຄວາມແຂງ, ຄົດ ແລະ ຄວາມໜຽວ ຢ່າງພໍດີ ເພື່ອເວລາຫາບສິນຄ້າ ຈະບໍ່ເຈັບບ່າ, ບໍ່ເສຍແຮງ ແລະ ຊ່ວຍຮັກສາ ຄວາມດຸ່ນດ່ຽງ.
ຕາມອາຈານມວຍ ໂຮ່ເຕື່ອງ, ຫົວໜ້ານິກາຍມວຍ ຫວໍເລີມ ເຕິນແຄ໋ງ - ບ່າຈ່າ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ ນັກຮຽນ ທີ່ຮຽນມວຍໃນເວລາ ໜຶ່ງ ປີ ຂຶ້ນໄປ ຈຶ່ງສາມາດຝຶກແອບກັບໄມ້ຄານໄດ້. ແຕ່ວ່າ ເພື່ອ ຝຶກແອບ ແລະ ນຳໃຊ້ໄມ້ຄານໄດ້ຢ່າງຄ່ອງແຄ້ວຈະຕ້ອງເປັນ ນັກຮຽນ ທີ່ຮຽນມວຍ ໃຊ້ເວລາ 3 ປີຂຶ້ນໄປ.
ອາຈານມວຍ ໂຮ່ເຕື່ອງ ໃຫ້ຮູ້ອີກວ່າ ທ່າມວຍ ໄມ້ຄານ ໄດ້ນັກ ຮຽນຫຼາຍຄົນ ຂອງນິກາຍ ນໍາເອົາໄປໃຊ້ສະແດງ ຢູ່ ຫຼາຍບ່ອນ, ໃນນັ້ນມີຄູຝຶກ ຫງວຽນຈຸງນາມ ໄດ້ສະແດງທ່າມວຍ ດັ່ງກ່າວ ແລະ ຍາດໄດ້ 2 ຫຼຽນເງິນໃນງານມະໂຫລານ ມວຍພື້ນເມືອງ ຢູ່ພາກໃຕ້ 2 ປີ ຊ້ອນ (2017, 2018) ໂດຍສະຫະພັນ ມວຍ ພື້ນເມືອງ ນະຄອນ ໂຮ່ຈີມິນ ເປັນຜູ້ຈັດ.
 ໄມ້ຄານ ໄດ້ຈັດເຂົ້າໃນປະເພດ ອາວຸດ ຍາວ, ສາມາດ ບຸກໂຈມຕີ ຕາມຫຼາຍທິດ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີ ຕາມລວາງຂວາງ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີ ຄູ່ຕໍ່ສູ້ ຕາມລວງຂວາງ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ປ້ອງກັນຫົວດ້ວຍໄມ້ຄານ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີ ຄູ່ຕໍ່ສູ້ ຕາມທິດແຕ່ລຸ່ມຂຶ້ນເທິງ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ທ່າບຸກໂຈມຕີທີ່ງາມຕາ ດ້ວຍໄມ້ຄານ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານ ສາມາດສູ້ກັບອາວຸດປະເພດຕ່າງໆ ໄດ້. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ປ້ອງກັນຕົວ ດ້ວຍໄມ້ຄານ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີໃສ່ຄໍ ຄູ່ຕໍ່ສູ້. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີໃສ່ຕີນ ຄູ່ຕໍ່ສູ້. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານ ສູ້ກັບອາວຸດຂອງຄູ່ຕໍ່ສູ້. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີ ຄູ່ຕໍ່ສູ້ ຕາມທິດແຕ່ເທິງລົງລຸ່ມ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານບຸກໂຈມຕີ ໃສ່ຫົວ ຄູ່ຕໍ່ສູ້. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ໃຊ້ໄມ້ຄານ ເພື່ອບຸກໂຈມຕີ ຄູ່ຕໍ່ສູ້ ຫຼື ປ້ອງກັນຕົວ ຢ່າງມີປະສິດທິຜົນ. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP  ອາຈານມວຍ ຫງວຽນຈຸງນາມ ສະແດງທ່າມວຍໄມ້ຄານ ຂອງນິກາຍມວຍ ຫວໍເລີມ ເຕິນແຄ໋ງ - ບ່າຈ່າ ໃນງານມະ ໂຫລານ ມວຍພື້ນເມືອງ ຢູ່ພາກໃຕ້ ປີ 2018. ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ/VNP |
ຄົນ ຫວຽດ ມັກເຮັດໄມ້ຄານ ດ້ວຍໄມ້ໄຜ່ ຫຼື ໄມ້ຊອດທີ່ແກ່, ມີລວງຍາວ ກວ່າໜຶ່ງແມັດ, ສອງສົ້ນມີສອງ “ຕາ” ເພື່ອບໍ່ ໃຫ້ ສິນຄ້າ ຫຼູດອອກ. ໄມ້ຄານ ມີຄວາມແຂງ, ຄົດ ແລະ ຄວາມໜຽວ ຢ່າງພໍດີ ເພື່ອເວລາຫາບສິນຄ້າ ຈະບໍ່ເຈັບບ່າ, ບໍ່ເສຍແຮງ ແລະ ຊ່ວຍຮັກສາ ຄວາມດຸ່ນດ່ຽງ.
ຕາມອາຈານມວຍ ໂຮ່ເຕື່ອງ, ຫົວໜ້ານິກາຍມວຍ ຫວໍເລີມ ເຕິນແຄ໋ງ - ບ່າຈ່າ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ ນັກຮຽນ ທີ່ຮຽນມວຍໃນເວລາ ໜຶ່ງ ປີ ຂຶ້ນໄປ ຈຶ່ງສາມາດຝຶກແອບກັບໄມ້ຄານໄດ້. ແຕ່ວ່າ ເພື່ອ ຝຶກແອບ ແລະ ນຳໃຊ້ໄມ້ຄານໄດ້ຢ່າງຄ່ອງແຄ້ວຈະຕ້ອງເປັນ ນັກຮຽນ ທີ່ຮຽນມວຍ ໃຊ້ເວລາ 3 ປີຂຶ້ນໄປ.
ອາຈານມວຍ ໂຮ່ເຕື່ອງ ໃຫ້ຮູ້ອີກວ່າ ທ່າມວຍ ໄມ້ຄານ ໄດ້ນັກ ຮຽນຫຼາຍຄົນ ຂອງນິກາຍ ນໍາເອົາໄປໃຊ້ສະແດງ ຢູ່ ຫຼາຍບ່ອນ, ໃນນັ້ນມີຄູຝຶກ ຫງວຽນຈຸງນາມ ໄດ້ສະແດງທ່າມວຍ ດັ່ງກ່າວ ແລະ ຍາດໄດ້ 2 ຫຼຽນເງິນໃນງານມະໂຫລານ ມວຍພື້ນເມືອງ ຢູ່ພາກໃຕ້ 2 ປີ ຊ້ອນ (2017, 2018) ໂດຍສະຫະພັນ ມວຍ ພື້ນເມືອງ ນະຄອນ ໂຮ່ຈີມິນ ເປັນຜູ້ຈັດ.
ບົດ ແລະ ພາບ: ເຊີນເຫງ້ຍ
