Họa sỹ Đặng Ái Việt và hành trình vẽ Mẹ Việt Nam anh hùng
với hành trang trên vai là những hộp màu và cây cọ.
10 năm về trước, họa sỹ Đặng Ái Việt đã thực hiện hành trình vẽ hơn 2.400 bức chân dung Mẹ Việt Nam anh hùng trên khắp mọi miền của tổ quốc với mong muốn để lại hình ảnh chân dung các mẹ cho muôn đời sau. Đặc biệt, người họa sĩ đó đã sử dụng một chiếc xe máy nhỏ hiệu Charly trong suốt hành trình rong ruổi khắp chiều dài đất nước và trở thành một chân dung đẹp của tình yêu và lòng biết ơn Tổ quốc.
Mẹ Việt Nam anh hùng trên khắp đất nước.
Từ con số km mà bà đã đi, có thể ước tính, trong 10 năm, họa sĩ Đặng Ái Việt đã đi đến vài chục lần chiều dài của dải đất hình chữ S này. Ngày 19/2/2010, bà bắt đầu hành trình của mình khi bước sang tuổi 62 cùng với chiếc xe máy nhỏ hiệu Charly với hành trang trên vai là những hộp màu và cây cọ.
Năm 2010, 2011 và 2013, họa sỹ Đặng Ái Việt lần lượt được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam và Sách kỷ lục Châu Á xác nhận là người phụ nữ đầu tiên sử dụng xe Charly đi khắp 63 tỉnh thành kí họa chân dung các Mẹ Việt Nam anh hùng và là người vẽ chân dung Mẹ Việt Nam anh hùng nhiều nhất. Họa sỹ Đặng Ái Việt cũng là họa sỹ đầu tiên được phong tặng Danh hiệu "Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới" (ngày 14/04/2021). Những danh hiệu trên chính là phần thưởng cũng như sự ghi nhận của cộng đồng đối với những nỗ lực của bà. Tuy nhiên, khi thực hiện hành trình trên, mong muốn sâu thẳm trong trái tim của người họa sĩ chính là nội dung của câu thơ mà bà vẫn thường đọc, đó là: “Ta đi đâu phải để cầu danh/ Chẳng phải thiền sư, chẳng thỉnh kinh/ Ta tìm hình ảnh người mẹ Việt/ Để lại ngàn năm cho thế nhân”.
Lý giải cho sức mạnh và nội lực phi thường đã giúp họa sỹ Đặng Ái Việt vượt qua giới hạn của sức khỏe và tuổi tác chắc hẳn phải đến từ những giá trị thiêng liêng.
Họa sỹ Đặng Ái Việt chia sẻ, có mẹ đã hỏi bà rằng: “Ai phân công bà đi vẽ vậy”. Họa sỹ Ái Việt đã trả lời rằng: “Trái tim con phân công. Con sẽ vẽ chân dung các Mẹ Việt Nam anh hùng khi trái tim còn đập trong lồng ngực”. Theo đó, việc vẽ các Mẹ Việt Nam anh hùng là cách để họa sỹ Đặng Ái Việt đem trái tim trả ơn đời. “Tổ quốc này là một dải đất từ Nam chí Bắc, nơi biết bao con người đã ngã xuống - những người con của các mẹ. Tôi tự hào khi để lại hình ảnh chân dung các mẹ cho muôn đời sau,” họa sỹ Đặng Ái Việt tâm sự.
Hành trình đi đến với các mẹ được họa sỹ Đặng Ái Việt ví như hành trình đến với tình yêu cuộc sống. Đó là lý do, khi nhiều người hỏi bà, động lực nào để có thể đi được ở cái tuổi đó, bà chỉ trả lời đó là tình yêu. Khi đã yêu cái gì, con người ta có thể vượt qua tất cả trở ngại để có thể đến được nơi cần đến. Triết lý này đã khiến con đường của bà luôn rộng mở, tràn ngập cảm xúc mặc dù đôi khi không hề suôn sẻ.
Họa sĩ Đặng Ái Việt nhớ lại, có lần vượt đèo, vượt núi đến điểm địa đầu Lào Cai thì bà hay tin các mẹ ở đây đã không còn nữa. Hay một lần khác, khi đến gặp mẹ Nguyễn Thị Nghí ở xã Đại Minh, Yên Bình (Yên Bái) thì mẹ đang bị ốm nặng. Bà không định vẽ nhưng các con mẹ năn nỉ, tha thiết và bà đã vẽ trong nước mắt.
Trong Hành trình nét thời gian, Họa sỹ Đặng Ái Việt chia sẻ, cái bà vẽ không phải là nét mặt của các mẹ mà vẽ cái tâm, nỗi niềm của mẹ. Chính vì vậy bà luôn gần gũi khi tiếp xúc với các mẹ để các mẹ coi bà như con và bà có thể nghe được nỗi lòng của các mẹ.
Với họa sĩ, thời gian cũng là yếu tố khiến hành trình của bà luôn hối hả bởi bà sợ rằng “Tôi dừng lại nghỉ, nhỡ các mẹ ra đi, khi đó có muốn tìm lại hình ảnh của các mẹ cũng không được”.
Ấp ủ kế hoạch vẽ các Mẹ Việt Nam anh hùng từ năm 1995, tuy nhiên phải đến 16 năm sau bà mới thực hiện được. Hiện, hành trình của bà là vẽ theo danh sách các mẹ được phong tặng Mẹ Việt Nam anh hùng theo Nghị định số 56/2013/NĐ-CP được ban hành.
Với bà, công việc đã và đang làm là nghệ thuật chính trị, là trách nhiệm của người con với đất nước. Khi vẽ chân dung các Mẹ, cảm xúc không phải là sự thăng hoa nghệ thuật đơn thuần, đó là cảm xúc của trách nhiệm. Bởi vậy, hành trình của họa sĩ Đặng Ái Việt là sự lan tỏa điều tử tế, truyền cảm hứng mạnh mẽ đến mọi người, nhất là thế hệ trẻ, về ước mơ, hoài bão và lý tưởng sống./.
Một số chân dung Mẹ Việt Nam anh hùng của họa sỹ Đặng Ái Việt
Bài: Thảo Vy - Ảnh: Thông Hải
& Tư liệu Trung tâm Ứng dụng hệ thống thông tin địa lý Thành phố Hồ Chí Minh