វីរកថាពីថ្ម
១៥ ឆ្នាំមុន ក្នុងស្ថានភាពស្រវឹងស្រាពោតនៅផ្ទះរបស់ "ព្រះថ្ម" លោកថាវ មិយ៉ាង (Thao Mi Giang) ក្នុងឃុំ ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) គាត់បានរៀបរាប់ជាមួយខ្ញុំអំពីជំនឿចំពោះថ្មក្នុងតំបន់ថ្មនេះ។ លោក ថាវ មិយ៉ាង (Thao Mi Giang) ត្រូវបានប្រជាជនម៉ុង (Mong) នៅឃុំ ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ចាត់ទុកជា “ព្រះថ្ម” ដោយសារតែគាត់មានទេពកោសល្យពិសេសក្នុងការស្វែងរកថ្មសម្រាប់ឆ្លាក់ និងសាងសង់ផ្ទះ ធ្វើគ្រឿងប្រើប្រាស់ក្នុងផ្ទះ ដូចជា ត្បាល់ អង្រែ… និងរៀបជញ្ជាំងថ្មដ៏ល្បីល្បាញនៅ ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ។ គាត់គឺជាតួអង្គសំខាន់នៅក្នុងភាពយន្តឯកសារ "បទចម្រៀងលើកំពូលភ្នំតាលុង (Ta Lung)" របស់អ្នកដឹកនាំរឿង ម៉ាក វ៉ាន់ជុង (Mac Van Chung) ដែលបានឈ្នះពានរង្វាន់ធំៗជាច្រើននៅក្នុងមហោស្រពភាពយន្តក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ។
ជនជាតិម៉ុង (Mong) ក្នុងតំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ដាំដុះតាមក្រហូងថ្ម - ចំណេះដឹងត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីថ្នាក់ជាតិក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ រូបថត៖ ថុងធៀន / VNP
លោកយ៉ាង (Giang) បាននិយាយថា ជនជាតិ ម៉ុង (Mong) ក្នុងតំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ជឿជាក់ថា កាលពីដើម ផែនដីគ្រាន់តែជាដីភក់ទន់ជ្រាយប៉ុណ្ណោះ។ ព្រះអាទិទេពយក្សពីរអង្គ គឺលោកតាត្រាយ (Tray) និងលោកយាយត្រាយ (Tray) បានបង្កើតថ្ម ហើយធ្វើឲ្យផែនដីរឹងមាំ និងស្ថេរភាព។ លើសពីនេះ គឺថ្មដែលប៉ះកកិតគ្នា នាំភ្លើងមកបំភ្លឺ កំដៅ និងចម្អិនអាហារសម្រាប់ប្រជាជន នាំយកគ្រាប់ពោតដែលក្រោយមកក្លាយជាដំណាំសំខាន់បំផុតរបស់ជនជាតិម៉ុង (Mong)។
ក្នុងរឿងរ៉ាវរបស់លោក យ៉ាង (Giang) បានលើកឡើងជាច្រើនដងស្តីពីដំណើរការរបស់ជនជាតិ ម៉ុង (Mong) ដើម្បីរស់នៅជាមួយថ្ម។ លោក យ៉ាង(Giang) ត្រូវបានឪពុករបស់គាត់បង្រៀនពីរបៀបរកថ្ម ដើម្បីធ្វើជាត្បាល់ អង្រែ កាំជណ្តើរខាងមុខផ្ទះ សសរផ្ទះ ជាដើម។ លោក យ៉ាង (Giang) មានប្រសាសន៍ថា៖ "នៅទីនេះមានថ្មរាប់មិនអស់ ប៉ុន្តែមិនមែនថ្មទាំងអស់អាចធ្វើវត្ថុប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃក្នុងផ្ទះបានទេ យើងត្រូវរកផ្ទាំងថ្មចាស់ៗ គ្មានស្នាមប្រេះ ឬគ្មានលាយពណ៌ ទើបធ្វើបាន"។
តាមលោក យ៉ាង (Giang) យុវជនជនជាតិម៉ុង (Mong) ដែលកើតមុនឆ្នាំ១៩៨០ សុទ្ធតែចេះធ្វើ និងឆ្លាក់ថ្ម។ យុវជនឆ្លាក់ថ្មជារាងបួនជ្រុងស្មើ និងរង្វង់មូល ដើម្បីធ្វើជើងទម្រសសរផ្ទះ និងកាំជណ្តើរខាងមុខផ្ទះ។ អ្នកវ័យចំណាស់អាចឆ្លាក់ថ្មជាត្បាល់កិនពោតជាម្សៅ ឬជាផ្កាថ្មតុបតែង។
តាមការណែនាំរបស់លោក យ៉ាង (Giang) យើងបានទៅដល់ផ្ទះរបស់ត្រកូល ជឺ (Chu) នៅភូមិ ស៊ុងកាង (Sung Cang) ដើម្បីស្វែងយល់អំពីសិប្បកម្មចាក់ពុម្ពផាលនង្គ័លលើថ្ម។ រោងដំដែករបស់គ្រួសារ លោក ជឺយុងស្វ៊ីយ (Chu Dung Xiu) ដែលជាគ្រួសារមួយក្នុងចំណោមគ្រួសារត្រកូល ជឺ (Chu) ទាំងបីនៅទីនេះ តែងតែមានភ្លើងក្តៅពេញមួយឆ្នាំ។ ចេះនិយាយភាសា គិញ (Kinh) តិចតូច លោក ស្វ៊ីយ (Xiu) បាននិយាយដោយក្តីសប្បាយរីករាយថា "ជនជាតិ ម៉ុង (Mong) ត្រកូល ជឺ (Chu) យើងខ្ញុំ ប្រើដែកស្មិតធម្មតាជាវត្ថុធាតុដើម ប៉ុន្តែដោយប្រើបច្ចេកទេសបង្កើតពុម្ពពីដីឥដ្ឋ រួមផ្សំជាមួយរូបមន្តអាថ៌កំបាំងរបស់គ្រួសារ ដូច្នេះផាលនង្គ័លមានរូបរាងពិសេស រឹងមាំ អាចកាប់ថ្ម និងភ្ជួរដីសម្រាប់ដាំដុះ"។ ផាលនង្គ័លបានធ្វើរួចរាល់ ប្រពន្ធកូនរបស់គាត់ក៏យកទៅផ្សារដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ផ្សារមូវវ៉ាក (Meo Vac) ដើម្បីលក់ឲ្យជនជាតិម៉ុង (Mong) នៅតំបន់នោះ ដើម្បីបម្រើការដាំដុះលើថ្មសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត។
ចំណុចកំពូលនៃការជំនះតំបន់ថ្មនេះ របស់ជនជាតិទាំង ១៧ ជនជាតិ ដែលកំពុងរស់ក្នុងតំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) គឺជាបច្ចេកទេសដាំដុះនៅលើក្រហូងថ្ម ។ លោក វ៉ាង មីចើ (Vang Minh Cho) តួអង្គមួយ ក្នុងភាពយន្តឯកសារ “បទចម្រៀងលើកំពូលភ្នំតាលុង (Ta Lung)” ចែករំលែកថា៖ “ជនជាតិម៉ុង (Mong) តៃ (Tay) នុង(Nung)… យើងត្រូវតម្រៀបថ្មក្លាយជាជញ្ជាំងថ្មវែងៗ ហ៊ុំព័ទ្ធ ដើម្បីបង្កើតវាលស្រែ បន្ទាប់មកគេយកដីពីកន្លែងផ្សេងមកចាក់ចូល។ វាលស្រែនោះដីជាប់នឹងក្រហូងថ្ម របងថ្មបានរក្សាទុកដី និងទឹកសម្រាប់ដំណាំពោត និងដំណាំបាក់វីត ។
ប្រសិនបើ លោកថាវ មិយ៉ាង (Thao Mi Giang) ត្រូវបានគេចាត់ទុកដូចជា "ព្រះថ្ម" នៅដុងវ៉ាន (Dong Van) លោក ឡៅ ថែនស (Lau Then So) ត្រូវបានជនជាតិម៉ុង (Mong) ចាត់ទុកដូចជា "ព្រះភ្លើង" រីឯ លោក វ៉ាងមិចើ (Vang Mi Cho) ត្រូវបានគេចាត់ទុកដូចជា "ព្រះគង្គា" ។ បុរសទាំងបីរូបនេះ បានចូលរួមក្នុងបុព្វហេតុកម្ទេចថ្ម និងបើក “ផ្លូវសុភមង្គល” ដែលមានប្រវែង ១៨៥គីឡូម៉ែត្រតាមបណ្តោយខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន (Dong Van)។ ផ្លូវនេះសាងសង់រួចរាល់នៅឆ្នាំ១៩៦៥ ហើយកូនប្រុសជនជាតិម៉ុង (Mong) ឆ្នើមទាំងបីរូបនេះ ម្នាក់ពិការដៃម្ខាង ម្នាក់ពិការជើងម្ខាង ម្នាក់ពិការភ្នែកម្ខាង ក្នុងសម័យសង្គ្រាមការពារព្រំដែនខាងជើងក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយពាក្យសម្បថថា "រស់នៅជាមួយថ្ម ស្លាប់ក្លាយថ្មជាអមតៈ"។
ខ្ញុំវិលត្រឡប់មកតំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន (Dong Van) នៅដើមឆ្នាំ២០២៥ ហើយបានលឺថា "ព្រះភ្លើង" លោក ឡៅ ថែនស (Lau Then So) និង "ព្រះគង្គា" លោកវ៉ាង មិចើ (Vang Mi Cho) បានទទួលមរណភាពហើយ។ ផ្នូររបស់លោកទាំងពីររូបនេះ ក៏ត្រូវបានតម្រៀបពីថ្ម ហើយស្ថិតនៅលើភ្នំតាលុង (Ta Lung)។ «ជនជាតិម៉ុង (Mong) គឺចឹង ស្លាប់គឺត្រឡប់មកជាមួយថ្ម ដោយទុកដីតិចតូចសម្រាប់ដាំពោត ជម្ពូ មាក់ខៃ និងដំណាំបាក់វីត ឱ្យលូតលាស់ ចេញផ្លែផ្កា» «ព្រះថ្ម» លោក ថាវ មិយ៉ាង (Thao Mi Giang) និយាយដោយអួលដើមក។
ចាប់ពីខែមីនាដល់ខែវិច្ឆិកាជារៀងរាល់ឆ្នាំ តំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ទាំងមូលស្ងួតហួតហែង ប៉ុន្តែនៅរដូវផ្ការីក តំបន់នេះត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយភាពស្រស់ស្អាតនៃពីផ្កាស្ពៃ ផ្កាបាក់វីត ផ្កាជម្ពូ និងផ្កាម៉ាក់ខៃ។
លោក ថាវ មិយ៉ាង (Thao Mi Giang) បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រហែលជា ៣០០ឆ្នាំមុន ជនជាតិ ម៉ុង (Mong) ដែលធ្វើចំណាកស្រុក និងបានជ្រើសរើសកន្លែងដែលមានដើមម៉ាក់ខៃ និងដើមជម្ពូដុះជាព្រៃ ដើម្បីបង្កើតភូមិ។ ជនជាតិ ម៉ុង (Mong) យកតែគ្រាប់ពូជពោត គ្រាប់ពូជបាក់វីត គ្រាប់ពូជ rapex និងគ្រាប់ពូជស្ពៃ ដើម្បីដាំដុះ និងប្រមូលផលធ្វើជាស្បៀងអាហារ ក្នុងដំណើរការជំនះថ្មពណ៌ប្រផេះ។ ប្រហែលជានោះហើយដែលជាមូលហេតុនាំឲ្យគ្រប់ទីកន្លែងមានព្រៃឈើម៉ាក់ខៃ ព្រៃឈើជម្ពូ និងផ្កាបាក់វីត ផ្កាស្ពៃ បានលូតលាស់នៅតំបន់ដែលពោរពេញទៅដោយផ្ទាំងថ្មពណ៌ប្រផេះធំៗ និងជាភូមិរបស់ជនជាតិ ម៉ុង (Mong) ។
ស្ថាបត្យកម្មថ្មប្លែកៗដូចជា របងថ្ម ក្បាច់រចនាថ្ម ឧបករណ៍ថ្ម... រួមផ្សំជាមួយនឹងសម្រស់ស្អាតដូចក្នុងរឿងនិទានអំពីរដូវផ្ការីកបានទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិ និងបរទេសរាប់លាននាក់ មកទស្សនាតំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) ។
រយៈពេលដប់ឆ្នាំមកនេះ អ្នកថតរូប ត្រឹន កាវបាវឡុង (Tran Cao Bao Long) មកពីទីក្រុងហូជីមិញ (Ho Chi Minh) បានធ្វើដំណើរជាង ២០០០គីឡូម៉ែត្រមកកាន់តំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម នៅនិទាឃរដូវ ហើយស្នាក់នៅទីនេះអស់ រយៈពេលជាច្រើនខែ ដើម្បីស្វែងរកកាលៈទេសៈអស្ចារ្យនៃជីវិត។ "ខ្ញុំបានរស់នៅជាមួយគ្រួសារជនជាតិម៉ុង (Mong) មួយ នៅភូមិលុងកឹម (Lung Cam) ហើយបានក្លាយជាសមាជិកមួយនៃគ្រួសារនេះ។ គ្រួសារនេះមាន homstay ឈ្មោះថា ម៉ុក (Moc)។ ផ្ទះនេះពិតជាពិសេស ដោយសារភាពស្ងប់ស្ងាត់ ភាពសាមញ្ញនៃការតុបតែង និងភាពរាក់ទាក់រាប់អានភ្ញៀវរបស់ម្ចាស់ផ្ទះ"។
Homestay ម៉ុក (Moc) មានរូបភាពដ៏ចាប់អារម្មណ៍ព្យួរជុំវិញជញ្ជាំង។ នោះគឺជារូបថតវាលស្ពៃពណ៌លឿង ដើមម៉ាក់ខៃ ដែលមានផ្ការីកនៅពេលព្រឹកព្រលឹម និងរូបថតប្រជាជន "រស់នៅលើថ្ម"... ដែលអ្នកថតរូបជាច្រើននាក់បានមកទីនេះស្នាក់នៅ ពេលត្រលប់ទៅវិញ គេក៏ជូនរូបថតមកម្ចាស់ផ្ទះវិញ។ អ្នកថតរូប ត្រឹន កាវបាវឡុង (Tran Cao Bao Long) បាននិយាយថា "ខ្ញុំបានថតរូបវាលស្ពៃពណ៌លឿង កាលពីនិទាឃរដូវឆ្នាំមុន ឥឡូវនេះខ្ញុំពង្រីករូបថតនេះតាមខ្នាតធំ ដើម្បីប្រគល់ជូនទៅម្ចាស់ផ្ទះ ដូច្នេះរាល់ពេលដែលខ្ញុំត្រឡប់មក Homestay ម៉ុក (Moc) ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ដូចជាខ្ញុំត្រឡប់មកផ្ទះវិញ"។
តំបន់ខ្ពង់រាប ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) មិនត្រឹមតែទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ និងអ្នកថតរូបប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាស្ទូឌីយោភាពយន្តខ្នាតយក្ស សម្រាប់អ្នកដឹកនាំភាពយន្តវៀតណាម ច្នៃប្រតិដ្ឋដោយសេរីក្នុងតំបន់ថ្មនេះ។ ជាមួយនឹងស្មារតីនៃ "ភាពយន្តនាំផ្លូវទេសចរណ៍" ភាពយន្តមានការថតដ៏អស្ចារ្យដូចជា "រឿងរបស់ប៉ាវ (Pao)" "សម្ងំក្រោមរូងជ្រៅ" "ផ្ទៃមេឃក្រហម" "បុណ្យតេតនៅភូមិឋាននរក" ... បាននាំឱ្យខ្ពង់រាបថ្មកាន់តែខិតទៅជិតភ្ញឿវទេសចរក្នុងស្រុកនិងបរទេស។
មិនត្រឹមតែភាពយន្ត និងថតរូបប៉ុណ្ណោះទេ អ្នកអក្សរសិល្ប៍ក្នុងស្រុក និងក្រៅប្រទេសក៏ចាប់អារម្មណ៍នឹងសៀវភៅសរសេរអំពីការធ្វើដំណើរដែលមានចំណងជើងថា “នឹកស្រឡាញ់ដុងវ៉ាន់ (Dong Van)” របស់អ្នកនិពន្ធ ធុយត្រឹន (Thuy Tran)។ អ្នកនិពន្ធរូបនេះ ចាត់ទុកថា ពេលមកដល់តំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) អ្នកគួរតែមកទស្សនាផ្សារ ដើម្បីរីករាយនឹងសំឡេងមកពីឧបករណ៍ភ្លេង ដែលផ្លុំដោយបបូរមាត់ អង្គុយក្បែរឆ្នាំង ថាំងកូក្តៅ (ម្ហូបពិសេសមួយប្រភេទរបស់ជនជាតិម៉ុង (Mong)) ពិសាស្រាពោតមួយចាន ជក់បារីកំដៅខ្លួន។ និងផ្សារ ដុងវ៉ាន់ (Dong Van) នៅតែជួបជុំ គេបានគ្រោង អភិរក្ស ដូចជាសក្ខីភាពនៃការឈានឡើងរបស់ប្រជាជននៃតំបន់ខ្ពង់រាបថ្ម។
ចំពោះ “ព្រះថ្ម” លោក ថាវ មិយ៉ាង (Thao Mi Giang) ជាមនុស្សម្នាក់មានអាយុជិត៩២ឆ្នាំ រស់នៅ និងបានឃើញភាពសប្បាយរីករាយ និងទុក្ខព្រួយទាំងអស់នៃតំបន់ខ្ពង់រាបថ្មនេះ ឥឡូវនេះគាត់ពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ដែលស្រុកកំណើតរបស់គាត់បានក្លាយជា “តំបន់ទេសចរណ៍ល្បីល្បាញនៃភូមិភាគឦសាន” ។ ក្រឡេកមើលជួរភ្នំថ្មតាលុង (Ta Lung) វែងអន្លាយ លោកបានអានសុភាសិតរបស់ជនជាតិម៉ុង (Mong) មួយឃ្លាថា “គ្មានភ្នំណាខ្ពស់ជាងក្បាលជង្គង់របស់ជនជាតិម៉ុង (Mong)” ដើម្បីនិយាយអំពីវីរភាពនៃដំណើរការជំនះថ្មរបស់ជនជាតិនេះ៕
អត្ថបទ៖ ថុងធៀន - រូបថត៖ ង្វៀនថាំង ហ្វ័ងហា កុងដាត ថុងធៀន វៀតគឿង / VNP
ក្រាហ្វិក៖ ហឿងថាវ ប្រែសម្រួលដោយង្វៀនយ៉ាង