Huyền bí tháp Nhạn
Đỉnh núi Nhạn cao 64 mét so với mực nước biển có một công trình kiến trúc cổ kính đã đứng vững suốt gần một thiên niên kỷ - đó chính là tháp Nhạn huyền bí. Tháp Nhạn không chỉ là biểu tượng văn hóa độc đáo mà còn là minh chứng sống động cho sự tinh tế tuyệt vời trong nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của nền văn minh Chăm cổ ở Đắk Lắk .
Được xây dựng vào cuối thế kỷ XI, đầu thế kỷ XII, tháp Nhạn mang trong mình dấu ấn của một thời kỳ huy hoàng nhất trong lịch sử vương quốc Chăm Pa. Thời gian này được coi là thời kỳ đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc Chăm, khi các nghệ nhân Chăm đã đạt đến trình độ tinh xảo tuyệt vời trong việc xây dựng các công trình tôn giáo.
Công trình này có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo từng cộng đồng dân tộc. Người Ê Đê và Gia Rai - những dân tộc có quan hệ văn hóa mật thiết với người Chăm - gọi nó là tháp Kơ H'meng, thể hiện sự tôn kính đối với công trình thiêng liêng này. Người Kinh thường gọi là Tháp Chàm, một tên gọi đơn giản nhưng đã trở thành quen thuộc trong đời sống hàng ngày. Riêng người Chăm - những người tạo ra kiệt tác này - gọi nó là Đền Kalan, một tên gọi trang trọng thể hiện tính thiêng liêng và tôn nghiêm của ngôi đền.
Tháp Nhạn được xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống của người Chăm với những đặc điểm độc đáo. Toàn bộ công trình được xây bằng gạch nung theo kỹ thuật đặc biệt của người Chăm cổ, không sử dụng chất liệu kết dính mà vẫn tạo nên sự liên kết chắc chắn giữa các viên gạch qua hàng nghìn năm.
Cấu trúc của tháp bao gồm ba phần chính: chân tháp (bhurloka), thân tháp (bhuvarloka) và đỉnh tháp (svarloka), tượng trưng cho ba tầng trời trong vũ trụ quan của người Chăm. Chân tháp có hình vuông, tượng trưng cho đất; thân tháp hình bát giác, đại diện cho không gian; và đỉnh tháp hình tròn, biểu thị cho bầu trời. Sự chuyển tiếp hài hòa giữa các hình khối này tạo nên vẻ đẹp kiến trúc độc đáo và sự cân đối hoàn hảo.
Mặt tiền của tháp hướng về phía Đông, theo truyền thống tôn giáo Hindu, là hướng của ánh sáng và sự tái sinh. Cửa chính được trang trí bằng những hình ảnh điêu khắc tinh xảo, thể hiện các biểu tượng tôn giáo và thần thoại của người Chăm.
Điều khiến tháp Nhạn thực sự trở thành một kiệt tác nghệ thuật chính là hệ thống điêu khắc phong phú và tinh xảo được tạo tác trên khắp thân tháp. Các nghệ nhân Chăm đã khéo léo chạm khắc những hình ảnh thần thoại, các vị thần Hindu như Shiva, Vishnu, Brahma cùng với những sinh vật thần thoại như rồng, sư tử, voi và các loài chim thiêng.
Đặc biệt ấn tượng là những hình ảnh apsara - những nàng tiên nhảy múa trong thiên đường Hindu, được khắc họa với những đường nét uyển chuyển, trang phục lộng lẫy và những động tác nhảy múa đầy quyến rũ. Mỗi bức điêu khắc đều thể hiện một câu chuyện, một ý nghĩa tôn giáo sâu sắc, tạo nên một "bộ kinh" bằng đá vô cùng sinh động.
Các họa tiết trang trí trên tháp không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn thể hiện triết lý sống và quan niệm tôn giáo của người Chăm. Hoa sen - biểu tượng của sự thanh khiết và giác ngộ, cây bồ đề - biểu tượng của trí tuệ, và rất nhiều họa tiết hình học phức tạp đã được sắp xếp một cách hài hòa, tạo nên một tổng thể nghệ thuật hoàn hảo.
Một trong những điều huyền bí nhất của tháp Nhạn chính là kỹ thuật xây dựng độc đáo mà đến nay các nhà khoa học vẫn chưa thể giải thích hoàn toàn. Các viên gạch được nung ở nhiệt độ cao, có độ bền vượt thời gian, và được liên kết với nhau không bằng vữa thông thường mà bằng một loại keo dính đặc biệt được cho là có nguồn gốc từ nhựa cây và các chất khoáng tự nhiên.
Đặc biệt, trong quá trình xây dựng, người Chăm đã áp dụng những nguyên lý vật lý phức tạp để đảm bảo sự ổn định của công trình trước những tác động của thời gian và thiên nhiên. Hệ thống thoát nước được thiết kế khéo léo, giúp tháp không bị ảnh hưởng bởi nước mưa và độ ẩm trong suốt hàng trăm năm.
Tháp Nhạn không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một trung tâm tâm linh quan trọng của cộng đồng người Chăm. Đây là nơi thờ cúng các vị thần Hindu, đặc biệt là thần Shiva - vị thần được tôn kính cao nhất trong tín ngưỡng Chăm. Mỗi năm, vào những dịp lễ hội truyền thống như lễ Rija Nagar, Kate, cộng đồng người Chăm lại tập trung về đây để cầu nguyện, dâng lễ và tham gia các nghi lễ tôn giáo.
Đối với người dân địa phương, tháp Nhạn còn gắn liền với nhiều câu chuyện truyền thuyết huyền bí. Theo truyền thuyết, ngọn núi này từng là nơi cư trú của các vị thần, và tháp được xây dựng như một cầu nối giữa trần gian và thiên giới. Nhiều người tin rằng, khi đứng trên đỉnh tháp vào những ngày trời quang mây tạnh, có thể cảm nhận được năng lượng đặc biệt từ vũ trụ.
Ngày nay, tháp Nhạn đã trở thành một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn tại Đắk Lắk. Nằm trên đỉnh núi cao, từ tháp có thể ngắm toàn cảnh thành phố Tuy Hòa, sông Đà Rằng uốn lượn và bờ biển Phú Yên trải dài. Khung cảnh này đặc biệt đẹp vào lúc bình minh và hoàng hôn, khi ánh sáng vàng óng chiếu rọi xuống tháp cổ, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ.
Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc cổ kính mà còn được tìm hiểu về lịch sử, văn hóa của dân tộc Chăm. Nhiều hoạt động văn hóa, triển lãm và festival được tổ chức thường xuyên, góp phần quảng bá và bảo tồn di sản văn hóa quý báu này.
Tháp Nhạn, với vẻ đẹp huyền bí và giá trị văn hóa to lớn, không chỉ là niềm tự hào của người dân Đắk Lắk mà còn là di sản quý báu của cả dân tộc Việt Nam. Sau gần một thiên niên kỷ, kiệt tác kiến trúc Chăm cổ này vẫn đứng vững trên đỉnh núi Nhạn, như một nhân chứng lịch sử kể về sự rực rỡ của nền văn minh Chăm Pa xưa./.
Bài, ảnh: Công Đạt/Báo ảnh Việt Nam
Link : https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/huyen-bi-thap-nhan-411825.html