Đại sứ Phạm Quang Vinh: Nhà kiến tạo và vun đắp quan hệ Việt - Mỹ
Với phong thái ngoại giao chuyên nghiệp, tư duy chiến lược sắc bén và khả năng kết nối sâu rộng, Đại sứ Phạm Quang Vinh được biết đến là một trong những nhà ngoại giao xuất sắc của Việt Nam - người để lại dấu ấn đậm nét cũng như đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quan hệ song phương giữa hai nước Việt Nam và Hoa Kỳ. Nhiệm kỳ của ông với vai trò là Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam tại Hoa Kỳ (11/2014 - 6/2018) không chỉ chứng kiến những bước tiến lịch sử của quan hệ hai nước mà còn khắc họa rõ nét những nỗ lực bền bỉ và tầm nhìn xa của nhà ngoại giao kỳ cựu này nhằm kiến tạo những cơ hội cũng như xây cầu nối vững chắc giữa hai nền văn hóa, hai hệ thống chính trị khác biệt.
Nhận nhiệm vụ tại thủ đô Washington DC vào năm 2014, chỉ một năm sau khi hai nước chính thức nâng cấp quan hệ lên Đối tác Toàn diện (2013), Đại sứ Vinh có nhiều lo lắng và trăn trở. Ông ý thức rõ đây là giai đoạn quan trọng nhưng cũng đầy thách thức, với hàng loạt vấn đề cần được giải quyết. Đó là áp lực phải triển khai hiệu quả khuôn khổ Đối tác Toàn diện hay cụ thể hóa những cam kết trên giấy tờ thành những hợp tác thực chất, là phải tạo được dấu ấn hợp tác mang tính biểu tượng cao trong năm 2015 khi hai nước kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ. Việc thúc đẩy kinh tế - thương mại song phương cũng là vấn đề mà Đại sứ Vinh đặc biệt quan tâm khi năm 2014 kim ngạch thương mại hai nước đạt 36 tỉ USD (từ gần 500 triệu USD vào năm 1995 khi hai nước thiết lập quan hệ), ghi nhận bước tăng trưởng ngoạn mục 72 lần. Bên cạnh đó, một mối lo thường trực khác là khả năng chuyển giao giữa hai chính quyền tại Hoa Kỳ bởi sự thay đổi lãnh đạo có thể dẫn đến những điều chỉnh trong chính sách đối ngoại, và việc duy trì đà phát triển của quan hệ song phương đòi hỏi phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để thích ứng.
Tất cả những lo lắng và trăn trở đó không làm chùn bước, mà ngược lại, đã trở thành động lực mạnh mẽ, thôi thúc Đại sứ Vinh dồn hết tâm huyết, kiến thức, kinh nghiệm và khả năng kiến tạo của mình để biến thách thức thành cơ hội. Trong nhiệm kỳ của mình, Đại sứ Vinh đã để lại những dấu ấn sâu đậm, góp phần quan trọng vào sự phát triển vượt bậc của quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ.
Ông chính là kiến trúc sư thầm lặng phía sau chuyến thăm lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Hoa Kỳ (7/2015) – sự kiện mở ra kỷ nguyên mới về tôn trọng thể chế và Tuyên bố Tầm nhìn song phương. Đây là lần đầu tiên một Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt thăm chính thức Hoa Kỳ. Đại sứ Vinh khẳng định: “Việc đạt được nội dung về chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là minh chứng rõ nhất, cao nhất về việc tôn trọng hệ thống chính trị của nhau”. Đại sứ Vinh là người trực tiếp tham gia vào việc chuẩn bị và tổ chức chuyến thăm, phối hợp chặt chẽ với phía Hoa Kỳ để giải quyết những vấn đề về lễ tân, văn kiện và các vấn đề khác biệt nhằm đảm bảo chuyến thăm diễn ra suôn sẻ.
Tài năng ngoại giao và sự linh hoạt trong công tác ngoại giao của Đại sứ Vinh còn được khẳng định khi góp phần thúc đẩy hai chuyến thăm Việt Nam của hai đời tổng thống Hoa Kỳ liên tiếp. Đó là chuyến thăm của Tổng thống Barack Obama (5/2016), đánh dấu việc Hoa Kỳ dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam, mở ra kỷ nguyên mới trong hợp tác quốc phòng và chuyến thăm của Tổng thống Donald Trump (11/2017). Ban đầu trong lịch trình, Tổng thống Trump chỉ dự kiến ghé Đà Nẵng để dự Hội nghị cấp cao APEC rồi sang Philippines, tuy nhiên với sự chủ động đề xuất từ Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ, điểm dừng tại Hà Nội đã được thêm vào lịch trình vốn đã "quá dày", tạo nên một dấu ấn đặc biệt.
Về kinh tế - thương mại, khi Đại sứ Vinh nhận nhiệm vụ vào năm 2014, kim ngạch thương mại hai chiều là hơn 36 tỷ USD. Đến khi ông rời nhiệm sở vào năm 2018, con số này đã tăng lên hơn 65 tỷ USD, tăng trưởng hơn 40%. Điều này không chỉ khẳng định tiềm năng hợp tác giữa hai nước mà còn là minh chứng cho những nỗ lực của không ngừng của ông và tập thể Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ trong kết nối, kiến nghị và hỗ trợ các hoạt động hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai bên, nhất là việc phối hợp xử lý các vấn đề nảy sinh thời chính quyền mới của Tổng thống Trump, trong đó có vấn đề về thâm hụt thương mại.
Ngay cả trong bối cảnh làm việc dưới thời chính quyền của Tổng thống Donald Trump - một giai đoạn được đánh giá là đầy khác biệt và khó đoán định trong chính sách, với sự chủ động thiết lập và duy trì mạng lưới quan hệ sâu rộng với giới chính trị, học giả và doanh nghiệp, Đại sứ Vinh vẫn khéo léo duy trì và phát triển quan hệ với cả đảng Dân chủ và Cộng hòa.
Không ưu tiên những lời lẽ hoa mỹ hay các cuộc trò chuyện vòng vo, dài dòng, Đại sứ Vinh luôn đi thẳng vào vấn đề và chú trọng vào việc trao đổi thông tin hữu ích bởi theo ông đây là yếu tố cốt lõi để tạo ra giá trị trong mọi cuộc tiếp xúc, đặc biệt là trong môi trường ngoại giao "có đi có lại". Ông luôn đặt mình vào vị trí của đối tác để tìm hiểu nhu cầu thông tin của họ, từ đó chủ động chia sẻ hoặc phản hồi các yêu cầu, xây dựng niềm tin và tạo nền tảng vững chắc cho mối quan hệ.
Trong nhiều thời điểm, Đại sứ Vinh đã “phá vỡ những trói buộc” của các quy tắc ngoại giao truyền thống để thúc đẩy các cuộc tiếp xúc, các chuyến thăm, hay để đảm bảo luồng thông tin không bị gián đoạn. Ông không ngần ngại sử dụng điện thoại di động để liên lạc với đối tác, thậm chí vào những thời điểm "sát nút" hay sau nửa đêm trong các trường hợp khẩn cấp. Hơn nữa, ông đã tạo ra một kênh giao tiếp không chính thức nhưng cực kỳ hiệu quả: mời các đối tác ghé thăm nhà riêng (Vietnam House) để "hàn huyên" và cùng ăn các món ăn Việt Nam giản dị. Những buổi gặp gỡ đó không chỉ là dịp để gắn kết cá nhân mà còn là cơ hội quý giá để trao đổi thông tin đa chiều với nhiều quan chức từ các bộ ngành khác nhau của Hoa Kỳ trong cùng một thời điểm, điều mà các cuộc gặp chính thức khó có thể thực hiện nhanh chóng.
Chính phong cách thẳng thắn, trọng thông tin và khả năng xây dựng mối quan hệ cá nhân này đã trở thành chìa khóa giúp Đại sứ Vinh tạo dựng được niềm tin vững chắc, từ đó thúc đẩy thành công các hoạt động ngoại giao và tạo ra nhiều dấu ấn quan trọng trong nhiệm kỳ tại Hoa Kỳ. Những dấu ấn ông để lại không chỉ là con số kim ngạch thương mại hay những chuyến thăm cấp cao lịch sử, mà còn là nghệ thuật biến những khác biệt thành điểm chung, những thách thức thành cơ hội, mở ra một kỷ nguyên mới cho quan hệ song phương Việt Nam-Hoa Kỳ. Đại sứ Vinh chính là hiện thân của một nền ngoại giao chủ động, linh hoạt, luôn vững vàng trước mọi biến động, vì lợi ích quốc gia và vì một tương lại hòa bình, hợp tác/.

Bài: Đặng Huyền - Ảnh: Công Đạt/Báo ảnh Việt Nam và Tư liệu
Link : https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/dai-su-pham-quang-vinh-nha-kien-tao-va-vun-dap-quan-he-viet-my-401391.html