Tiến sĩ người Việt giải bài toán vaccine tả lợn châu Phi cho thế giới
Triết lý "Đi để trở về”
Sinh ra trong một gia đình nông dân ở tỉnh Hải Dương, nay là thành phố Hải Phòng, Nguyễn Văn Điệp sớm nuôi dưỡng niềm đam mê với động vật và nông nghiệp. Sau khi tốt nghiệp xuất sắc ngành Thú y, anh giành được học bổng tiến sĩ tại Nhật Bản, một quốc gia hàng đầu về khoa học công nghệ, nơi anh theo đuổi chuyên ngành bệnh lý thú y từ năm 2013.
Sau gần một thập kỷ nghiên cứu ở nước ngoài, năm 2021, Tiến sĩ Điệp quyết định trở về nước trong khi nhiều đồng nghiệp chọn ở lại để tiếp tục sự nghiệp khoa học. Anh đảm nhận vị trí Tổng Giám đốc Công ty cổ phần AVAC Việt Nam và trực tiếp lãnh đạo dự án phát triển vaccine ASF. “Ở Việt Nam, có nhiều cơ hội để đóng góp và phát triển hơn” - anh chia sẻ và khẳng định triết lý “đi để trở về” mà anh luôn theo đuổi.
Quyết định ấy đã đưa anh đến vị trí trung tâm của một cuộc chiến thực sự - cuộc chiến chống lại dịch bệnh đã tàn phá hàng triệu đàn lợn trên thế giới. Ở vai trò lãnh đạo, anh không chỉ là nhà nghiên cứu mà còn là người hoạch định chiến lược, giúp Việt Nam nắm bắt và sở hữu công nghệ lõi trong ngành vaccine thú y.
Dịch tả lợn châu Phi được phát hiện lần đầu năm 1921, gây chết hàng loạt cho đàn lợn và khiến nhiều quốc gia điêu đứng. Virus ASF có cấu trúc phức tạp, khả năng tồn tại dai dẳng và chưa từng có vaccine hiệu quả nào trong suốt hơn 100 năm qua.
ASF được xem là “bức tường bất khả xâm phạm” của khoa học, làm gián đoạn chuỗi cung ứng thịt lợn và đe dọa an ninh lương thực ở nhiều nước. Chính vì vậy, việc Việt Nam, một quốc gia đang phát triển công bố vaccine thương mại đầu tiên trên thế giới là sự kiện mang tính bước ngoặt.
Vaccine AVAC ASF LIVE không chỉ giúp kiểm soát dịch bệnh trong nước mà còn góp phần ổn định giá cả, giảm thiệt hại kinh tế và bảo vệ chuỗi cung ứng thực phẩm. Đặc biệt, Indonesiasau ba năm thử nghiệm độc lập đã chính thức cấp phép lưu hành vaccine này, mở đường cho việc xuất khẩu sang Philippines, Nigeria và nhiều quốc gia khác. Đây là minh chứng rõ ràng cho năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe nhất của một sản phẩm “Made in Vietnam”.
DMAC -bí mật công nghệ làm nên khác biệt
Nếu chủng virus nhược độc của vaccine ASF có nguồn gốc từ nghiên cứu nền tảng của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) thì thành tựu đột phá nhất của AVAC lại đến từ việc làm chủ quy trình sản xuất. Trong ngành dược phẩm sinh học, thách thức lớn nhất không nằm ở việc tạo ra chủng virus, mà ở khả năng nhân nuôi virus ổn định trong môi trường tế bào.
Với ASF, đây là rào cản khiến hàng chục dự án quốc tế bị đình trệ. Virus ASF cực kỳ “khó tính”, chỉ phát triển trong một số loại tế bào đặc biệt. Sau hàng trăm thử nghiệm thất bại, nhóm của Tiến sĩ Điệp đã phát triển thành công dòng tế bào DMAC - một nền tảng nuôi cấy ổn định, có khả năng nhân virus với hiệu suất cao và chất lượng đồng nhất.
Nhờ DMAC, AVAC có thể sản xuất từ 2-5 triệu liều vaccine mỗi tháng, đảm bảo tính an toàn và khả năng miễn dịch mạnh mẽ. Đây chính là “chìa khóa công nghệ” giúp Việt Nam bước vào nhóm các quốc gia có năng lực sản xuất vaccine sinh học tiên tiến nhất thế giới.
Thành công của AVAC ASF LIVE không chỉ là chiến thắng khoa học mà còn là chiến thắng của niềm tin và tinh thần dân tộc. Trong bối cảnh thế giới vẫn loay hoay tìm giải pháp, Việt Nam đã chứng minh rằng một quốc gia đang phát triển hoàn toàn có thể tạo ra sản phẩm dẫn dắt xu thế toàn cầu nếu biết khai thác đúng thế mạnh của mình.
Hiện nay, gần 10 quốc gia, trong đó có Ấn Độ, Malaysia và Tanzania đang trong quá trình cấp phép lưu hành vaccine AVAC ASF LIVE. Sự lan tỏa này cho thấy Việt Nam không chỉ giải được bài toán cho chính mình mà còn đang góp phần định hình lại bản đồ công nghệ vaccine thế giới.
“Điều quan trọng không chỉ là chúng tôi tạo ra vaccine mà là chúng tôi chứng minh rằng Việt Nam có thể làm được những điều tưởng chừng bất khả thi” - Tiến sĩ Điệp chia sẻ.
Từ một chàng trai quê lúa đến nhà khoa học góp phần giải cứu ngành chăn nuôi toàn cầu, câu chuyện của Nguyễn Văn Điệp là biểu tượng của trí tuệ Việt Nam hội nhập, sáng tạo và phụng sự nhân loại./.