Phấn nụ xứ Huế- nét độc đáo văn hóa Cố Đô
Phấn nụ vốn là loại mỹ phẩm cao quý do các ngự y cung đình triều nhà Nguyễn ở Huế bào chế ra để phục vụ riêng cho việc trang điểm của phụ nữ trong Hoàng cung. Trải qua thời gian, phương thức bào chế phấn nụ bị mai một, về sau có bà Phan Thị Tố Như vốn thuộc dòng dõi quan lại xưa lưu giữ được rồi nghiên cứu phục hồi thành thương hiệu phấn nụ Nhất Chi Mai nổi tiếng xứ Huế như ngày nay.
Huế là kinh đô xưa, nơi hội tụ nhiều nghề thủ công tinh xảo trong cả nước, trong đó nghề làm phấn nụ được xem như là một bí quyết làm đẹp dành riêng cho các cung tầng, mỹ nữ chốn hậu cung triều Nguyễn. Người ta kể rằng, các cung tần, mỹ nữ trong cung nhà Nguyễn xưa ai cũng sở hữu làn da trắng mịn màng không tì vết là do nhờ dùng phấn nụ, một loại phấn nền có công dụng vừa làm đẹp vừa dưỡng da, chống lão hóa.
Năm 1945, khi triều đại nhà Nguyễn chấm dứt, các cung nữ được xuất cung trở về với đời thường, trong đó có cả những cung nữ nắm giữ bí quyết làm phấn nụ, nhờ đó mà công thức làm phấn nụ được lưu giữ và truyền đến ngày nay.
Ở Huế có bà Phan Thị Tố Như, chủ nhân thương hiệu phấn nụ Nhất Chi Mai, vốn là cháu 3 đời của một viên quan nhà Nguyễn, là người thừa kế được nghề làm phấn nụ từ gia đình. Theo lời bà kể lại, trước đây, nghề làm phấn nụ được người vợ thứ hai của ông nội bà chỉ dạy. Ban đầu bà Tố Như làm nhưng chủ yếu chỉ để dùng và làm quà chứ không đem bán như bây giờ. Năm 1980 bà Tố Như sản xuất số nhiều và đem bán, nhưng phần lớn khách hàng là những người đã lớn tuổi vì giới trẻ rất ít người biết về dòng sản phẩm truyền thống này.
Năm 1992, Bà Tố Như đặt tên cho sản phẩm là Hoa Mai và đem bán rộng rãi ở chợ Đông Ba cùng một số thành phố lớn như: Hà Nội, Vinh, Tp. Hồ Chí Minh... Đến năm 2009 phấn nụ Hoa Mai chính thức đổi tên thành phấn nụ truyền thống Nhất Chi Mai. Trải qua mấy chục năm thăng trầm, ngày nay thương hiệu phấn nụ Nhất Chi Mai đã trở thành cái tên quen thuộc và uy tín đối với người dân xứ Huế và du khách gần xa.
Nhìn vẻ bề ngoài phấn nụ có hình dáng như một nụ hoa nên có lẽ vì thế mà người ta gọi là phấn nụ. Nguyên liệu chủ yếu để làm nên phấn nụ là thứ thạch cao đặt biệt, không chứa bụi bẩn và trong suốt như pha lê được nung nóng cho đến khi vỡ vụn, tơi xốp thì đem xay nhuyễn và lọc bằng nước tinh sạch, sau đó pha chế với các loại thảo dược còn tươi. Thứ dung dịch thạch cao pha lẫn thảo dược ấy sẽ được những người phụ nữ khéo tay, kiên trì dùng thìa múc nhỏ từ trên cao xuống cho đóng thành bánh hình tháp, kiểu như nước đá vôi nhỏ xuống lâu ngày tạo nên những viên măng đá nhỏ xinh ở trong hang động. Nhờ đó viên phấn nụ làm ra trắng mịn và nhẹ như bông.
Phấn nụ Nhất Chi Mai khác biệt so với tất cả các loại phấn nụ khác ở đặc tính rất sạch và mịn nhờ công đoạn lọc bằng nước máy và pha chế bằng nước cất. Sản phẩm được tổng hợp từ các loại thảo dược thiên nhiên, không sử dụng hóa chất và mùi hương hóa học mà chỉ có mùi đặc trưng từ hoa mộc lan, một thứ hương thơm thoang thoảng, nhẹ nhàng và quyến rũ.
Ngày nay, phấn nụ Nhất Chi Mai không chỉ được bào chế đảm bảo chất lượng như xưa mà còn có mẫu mã bao bì đẹp, mang đậm dấu ấn văn hóa Huế cho thấy sự tâm huyết của người làm nghề. Đặc biệt, sản phẩm không chỉ được lớp người lớn tuổi ở Huế tin dùng mà còn được giới trẻ và du khách gần xa yêu thích xem như một loại mỹ phẩm quý và còn là một món quà đặc trưng của xứ Huế.
Bà Phan Thị Tố Như chia sẻ: “Tôi muốn sản phẩm phấn nụ ngày càng được nhiều người biết đến không những ở Huế mà còn ở các tỉnh thành khác trong cả nước, thậm chí sẽ trở thành một món quà lưu niệm có giá trị đối với du khách quốc tế mỗi khi đến Huế”./.
Bài và ảnh: Trần Thanh Giang