Không gian giới thiệu nghề làm giấy dó làng Bưởi
Giữa nhịp sống sôi động của phố thị, làng Yên Thái thuộc phường Bưởi, quận Tây Hồ, Hà Nội - nơi từng vang vọng tiếng chày giã dó trong quá khứ, nay được đánh thức trong một không gian văn hóa đặc biệt, giới thiệu nghề truyền thống làm giấy dó.
Tọa lạc bên Tây Hồ thơ mộng, làng Yên Thái xưa là một phần của vùng Kẻ Bưởi trù phú, từng được xem là “cái nôi” của nghề làm giấy dó đất Thăng Long. Tiếng chày giã vỏ dó, tiếng nước róc rách qua những tàu seo giấy từng là âm thanh quen thuộc, gắn với nếp sống của bao thế hệ người Hà Nội xưa. Tuy nhiên, đến những năm 2000, khi các hợp tác xã giấy giải thể, nghề xưa dần mai một. Những nghệ nhân cuối cùng của làng Yên Thái cũng lần lượt về già, tiếng chày vắng dần, giấy dó gần như biến mất khỏi đời sống phố thị.
Năm 2024, tại số 189 phố Trích Sài, UBND phường Bưởi chính thức khai trương “Điểm dịch vụ, du lịch văn hóa và giới thiệu nghề truyền thống làm giấy Dó”. Không gian này, thực chất là một "bảo tàng sống", nơi quá khứ và hiện tại giao thoa, nơi du khách được tìm hiểu, chiêm ngưỡng và trải nghiệm quy trình làm giấy dó cùng nghệ nhân làng nghề.
Ngay từ cổng vào, một biển lớn đỏ nổi bật với dòng chữ trắng giới thiệu về lịch sử giấy dó Việt Nam và làng Bưởi xưa. Không gian trưng bày giới thiệu các công đoạn làm giấy dó truyền thống, từ nguồn gốc cây dó, công đoạn chọn vỏ, đập giã, nấu keo từ cây mò, đến seo, ép, phơi... Tất cả được tái hiện sinh động qua tượng, hình ảnh và hiện vật sống động, giúp người xem hình dung rõ nét hành trình công phu để tạo nên một tờ giấy dó.
Ngoài các sản phẩm truyền thống, còn trưng bày các sản phẩm giấy dó được làm ở Đà Bắc (Hòa Bình), Bắc Ninh… với đủ các màu sắc được nhuộm từ nguyên liệu thiên nhiên. Giấy dó không chỉ để viết thư pháp hay vẽ tranh, mà còn ứng dụng trong đời sống hiện đại, như làm sổ tay, quạt, trang sức, hay đơn giản là viết một bức thư tay, điều tưởng như đã vắng bóng trong thời đại số.
Họa sĩ, nhà thư pháp, Nguyễn Duy Đức chia sẻ: “Việc tái hiện không gian nghề tại làng Bưởi không chỉ là bảo tồn nghề cổ mà còn là hồi sinh một phần ký ức văn hóa của người Hà Nội. Tôi đến đây vì đam mê thư pháp, và vì giấy dó là thứ chất liệu gần như không thể thay thế trong hành trình sáng tạo.”
Ngoài ra, không gian trưng bày còn mang đến những trải nghiệm thú vị cho du khách, như đập dó, nghiền đay, seo giấy dưới sự hướng dẫn của các thành viên của doanh nghiệp xã hội Zó Project. Những bó sợi đay mềm được giã bằng chày gỗ, nhào trong keo nhớt rồi lọc qua khung để tạo nên một lớp giấy mỏng tang nhưng dẻo dai, mang màu sắc thủ công, mộc mạc
Theo ông Nguyễn Minh Hoài – Phó Chủ tịch UBND phường Bưởi, việc khôi phục làng nghề truyền thống không chỉ nhằm bảo tồn văn hóa, mà còn ở ra hướng phát triển du lịch bền vững, tạo sinh kế cho người dân địa phương. Trong xu hướng phát triển du lịch gắn với di sản, giấy dó Yên Thái là một điểm sáng kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và sáng tạo, giữa truyền thống và hiện đại.
Không gian còn là nơi diễn ra các hoạt động giáo dục văn hóa cho thế hệ trẻ, như lớp học thư pháp, trại sáng tác, triển lãm vẽ tranh trên giấy dó... được tổ chức thường xuyên, góp phần nuôi dưỡng mạch sống văn hóa trong giới trẻ.
Nguyễn Cẩm Ly – du học sinh Canada đam mê văn hóa truyền thống cho biết: “Em đã học thư pháp ở đây từ cơ bản đến nâng cao. Giấy dó không dễ viết, nhưng một khi viết được, cảm giác như đang chạm vào linh hồn của chữ Việt. Mỗi buổi học ở đây khiến em hiểu và yêu văn hóa dân tộc sâu sắc hơn”.
Giữa dòng chảy hiện đại, “bảo tàng giấy dó” tại Trích Sài là điểm tựa tinh thần cho những ai muốn tìm về cội nguồn, tìm lại sự tinh tế và chậm rãi trong từng nhịp sống./.
Bài: Ngân Hà- Ảnh: Khánh Long/Báo ảnh Việt Nam và Tư liệu