Đại sứ Nguyễn Phương Nga và câu chuyện đối ngoại nhân dân trong thời đại mới
Đại sứ Nguyễn Phương Nga là nữ Thứ trưởng Ngoại giao đầu tiên của Việt Nam và là Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức Hữu nghị Việt Nam (VUFO) khóa V (2013-2018). 35 năm công tác trong ngành ngoại giao và đối ngoại nhân dân, Đại sứ Nguyễn Phương Nga đã có nhiều đóng góp tích cực cho nền ngoại giao Việt Nam.
Trong 3 trụ cột đối ngoại của Việt Nam (Đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân), đối ngoại nhân dân được coi là nét đặc sắc, sáng tạo mang bản sắc riêng của đối ngoại Việt Nam. Trong đó, VUFO là cơ quan chuyên trách, đứng ở tuyến đầu của đối ngoại nhân dân.
VUFO trong giai đoạn Đại sứ Nguyễn Phương Nga làm chủ tịch được đánh giá đã có nhiều đổi mới tích cực, thực hiện hiệu quả vai trò nòng cốt trong công tác đối ngoại nhân dân, đó là phát huy thế mạnh đặc thù của đối ngoại nhân dân, hỗ trợ hiệu quả cho đối ngoại Đảng và Ngoại giao Nhà nước trong việc bảo vệ và thúc đẩy lợi ích quốc gia - dân tộc, đặc biệt là trong các vấn đề dân chủ, nhân quyền, chủ quyền biển đảo.
Theo Đại sứ Nguyễn Phương Nga, đối ngoại nhân dân có nhiều giai đoạn. Năm 1945, Việt Nam giành được độc lập nhưng chưa có quan hệ ngoại giao với các nước nên giai đoạn này chủ yếu dựa vào đối ngoại nhân dân. Các tổ chức đối ngoại nhân dân dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được thành lập ngay sau ngày khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam).
Kênh đối ngoại nhân dân khi đó hoạt động rất mạnh mẽ trong việc vận động sự ủng hộ của nhân dân tiến bộ thế giới đối với cuộc chiến tranh chính nghĩa của Việt Nam.
Sau khi chiến tranh kết thúc, đối ngoại nhân dân lại có một bước chuyển mình mạnh mẽ đó là kêu gọi bạn bè quốc tế và các tổ chức phi chính phủ giúp đỡ Việt Nam tái thiết sau chiến tranh, từ những vấn đề vĩ mô như vận động Mỹ bỏ bao vây cấm vận đến các vấn đề an sinh trong xã hội như: xóa đói giảm nghèo, phòng trừ bệnh tật, mang nước sạch về nông thôn, hay ủng hộ nạn nhân chất độc da cam, hỗ trợ phá dỡ bom mìn,…
Đối ngoại nhân dân giai đoạn này đi song hành với kênh chính thống, có vai trò hỗ trợ và bổ sung khi cần thiết, tạo thêm kênh tiếp xúc thông qua các kênh cựu chiến binh, các nhà nghiên cứu, các nhà văn từ các nước phương tây đến Việt Nam,… để tranh thủ tình cảm của nhân dân các nước với công cuộc xây dựng đất nước của nhân dân Việt Nam. Khi các kênh đối ngoại chính thức phát triển, đối ngoại nhân dân dần lui vào phía sau.
Tuy nhiên, đến giai đoạn hiện nay, trong bối cảnh tình hình thế giới phức tạp, đối tượng và đối tác đan xen; vừa đấu tranh, vừa hợp tác, theo Đại sứ Nguyễn Phương Nga, hơn lúc nào hết, đây lại là thời điểm đối ngoại nhân dân phải phát huy ưu thế, đi đầu trong xây dựng, củng cố lòng tin, nền tảng xã hội hữu nghị và hợp tác với các nước, tranh thủ sự ủng hộ và nguồn lực quốc tế, tạo lập môi trường hòa bình, thuận lợi cho việc tăng cường quan hệ giữa các quốc gia, hỗ trợ đắc lực, hiệu quả cho đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước.
Việc văn kiện đại hội Đảng lần thứ 13 ra đời xác định đối ngoại Việt Nam hiện đại toàn diện với 3 trụ cột: Đối ngoại Đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân có sự đóng góp ý kiến không nhỏ, kiên trì và bền bỉ của VUFO và cá nhân Đại sứ Nguyễn Phương Nga.
“Kênh đối ngoại nhân dân tạo nền tảng xã hội tích cực và thuận lợi, góp phần mở rộng quan hệ đối tác giữa Viêt Nam và các nước, thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam và các nước trên những lĩnh vực và vấn đề mà kênh đối ngoại nhà nước không phát huy được vai trò,” Đại sứ Nguyễn Phương Nga cho biết.
Cụ thể, đối ngoại nhân dân góp phần làm phong phú thêm mối quan hệ, tăng sự hấp dẫn của mối quan hệ, từ đó tạo sơi dây tình cảm gắn kết giữa người dân các nước. Khi bối cảnh càng phức tạp, đối ngoại nhân dân đóng vai trò tạo nền tảng xã hội tích cực tại các thời điểm để hỗ trợ tốt nhất cho đối ngoại Đảng và ngoại giao nhà nước.
Hiện nay, VUFO đóng vai trò là cơ quan thường trực của ủy ban công tác về các tổ chức phi chính phủ (PACCOM), trước đây gọi là ban điều phối viện trợ nhân dân. VUFO hiện là nơi tiếp nhận và xử lý hồ sơ, xin cấp phép cho các tổ chức phi chính phủ ở Việt Nam, hỗ trợ các tổ chức phi chính phủ được phép hoạt động và hoạt động hiệu quả hơn trên lãnh thổ Việt Nam, đồng thời đóng vai trò duy trì và phát triển quan hệ với các tổ chức phi chính phủ nước ngoài.
Theo Đại sứ Nguyễn Phương Nga, Đối ngoại nhân dân vừa là nét đặc sắc, sáng tạo, vừa là vốn quý, kinh nghiệm quý giá của đối ngoại Việt Nam. Bởi vậy, để đối ngoại nhân dân phát huy được thế mạnh đặc thù cần có sự vào cuộc của tất cả các cấp, các ngành để thu hút sự tham gia của giới trẻ, doanh nghiệp, các nhân sĩ, trí thức, chức sắc tôn giáo… từ đó, hỗ trợ hiệu quả cho đối ngoại Đảng và Ngoại giao Nhà nước trong việc bảo vệ và thúc đẩy lợi ích quốc gia - dân tộc, đặc biệt là trong các vấn đề dân chủ, nhân quyền, chủ quyền biển đảo./.