50 năm – cảm xúc sông Hàn
Trong trí nhớ của nhiều người, 50 năm trước Đà Nẵng là một căn cứ quân sự lớn thứ hai của Mỹ ngụy ở miền Nam, chỉ sau Sài Gòn. Thế rồi sự kiện giải phóng Đà Nẵng vào những ngày cuối tháng 3 năm 1975 đã tạo nên một bước chuyển mình mang tính lịch sử cho thành phố biển này để giờ đây Đà Nẵng được mệnh danh là “thủ phủ du lịch” của miền Trung, là “thành phố đáng sống” của Việt Nam và là “Điểm đến sự kiện lễ hội hàng đầu châu Á”... Giờ đây, đứng trước một Đà Nẵng đang rạng ngời và tràn đầy năng lượng để bước vào kỉ nguyên mới, kỉ nguyên vươn mình của dân tộc, những cảm xúc tự hào lại ào ạt ùa về.
60 năm trước, vào lúc 9 giờ sáng ngày 8/3/1965, các đơn vị thủy quân lục chiến của Mỹ đã đổ bộ vào bãi biển Xuân Thiều của Đà Nẵng và thiết lập ở thành phố này một căn cứ quân sự hỗn hợp lớn, đánh dấu sự can thiệp trực tiếp của Mỹ vào chiến trường miền Nam Việt Nam. Năm 1967, Đà Nẵng được Mỹ ngụy ấn định là thành phố trực thuộc trung ương và xác định mục tiêu xây dựng Đà Nẵng thành trung tâm chính trị, quân sự, văn hóa cho vùng I và II chiến thuật. Vì thế Mỹ cho xây dựng ở Đà Nẵng các căn cứ quân sự và nhiều kết cấu hạ tầng như sân bay, kho tàng, bến bãi, cảng, đường sá, công trình công cộng, cơ sở thông tin liên lạc, lập tín dụng ngân hàng…
Tiếng là thành phố trung ương, đô thị lớn thứ hai của chính quyền Sài Gòn nhưng Đà Nẵng lúc bấy giờ cũng chỉ như một cái thị xã của thời chiến. Trong kí ức của nhiều người dân Đà Nẵng và kể cả những người lính Mỹ từng tham chiến ở Việt Nam, và rõ nhất là những bức ảnh chụp về Đà Nẵng thời ấy nay vẫn còn lưu lại khá nhiều trên internet cho thấy một Đà Nẵng khá buồn tẻ và bụi bặm.
Ngay đường Bạch Đằng, con đường lớn ở trung tâm thành phố chạy dọc theo bờ Tây sông Hàn thời ấy cũng chẳng có gì ngoài tòa thị chính được xây từ thời Pháp và lơ thơ mấy hàng quán nhỏ với mấy cái nhà hàng nổi dựng chơ vơ trên sông. Hay như đường Thống Nhất (nay là đường Lê Duẩn) vốn là con phố chính ở trung tâm thành phố nhưng thời ấy cũng chỉ rộng chừng 9m; dân sinh sống ở đây phần lớn là dân tản cư tránh bom Mỹ từ Quảng Nam ra và một số ít là những hộ dân sống từ thời Pháp thuộc.
Lúc bấy giờ cả thành phố có hai cây cầu nằm cạnh nhau bắc qua sông Hàn là cầu Trịnh Minh Thế (nay là cầu Trần Thị Lý) và cầu Nguyễn Hoàng (nay là cầu Nguyễn Văn Trỗi) chủ yếu để phục vụ việc vận chuyển binh lính và khí tài của quân đội Mỹ ngụy từ cảng Tiên Sa vào thành phố. Việc đi lại ở thành phố lúc ấy còn nhiều khó khăn đến mức người dân ở ngoại ô hoặc bên Sơn Trà tuy chỉ cách mấy cây số nhưng mỗi khi vào trung tâm thành phố cũng thường quen nói là “đi Đà Nẵng” nên ai không biết cứ ngỡ là xa xôi, cách trở lắm.
Thời ấy, Đà Nẵng có nhiều đồn bót, căn cứ quân sự với hàng rào kẽm gai. Từ đèo Hải Vân cho đến những khu vực như Non Nước, Tiên Sa, Sơn Trà, Phước Tường, sân bay Đà Nẵng, sân bay Nước Mặn… đâu đâu cũng thấy có lô cốt, trại lính với hàng rào kẽm gai bít bùng. Những vùng như Phước Tường, Hòa Xuân, Hòa Khánh đất đai hoang hóa bạc màu, dân cư thưa thớt, đa phần là các ấp tân sinh, khu tản cư nhà cửa xập xệ nghèo nàn. Mặc dù là thành phố lớn thứ hai của Việt Nam cộng hòa, chỉ sau Sài Gòn, nhưng chiến tranh đã khiến cho Đà Nẵng trở nên điêu tàn, hàng trăm nghìn dân quê chạy vào các trại tị nạn, các khu ổ chuột đô thị, tệ nạn xã hội tăng nhanh, sản xuất không phát triển.
Thời gian trôi qua thật nhanh, thấm thoắt vậy mà đã nửa thế kỉ kể từ ngày Đà Nẵng được giải phóng vào ngày 29/3/1975. 50 năm qua, chính quyền và người dân Đà Nẵng đã không ngừng nỗ lực vươn lên kiến thiết, xây dựng lại quê hương mình, biến mảnh đất buồn tẻ đầy rẫy đồn bốt, căn cứ chiến tranh thành thành phố đáng sống bậc nhất của Việt Nam, là điểm đến du lịch và tổ chức sự kiện tầm cỡ thế giới.
Đà Nẵng hiện là thành phố trực thuộc Trung ương, là thành phố trung tâm và lớn nhất khu vực miền Trung - Tây Nguyên, có diện tích khoảng 1.285 km2, dân số khoảng 1,2 triệu người và là địa phương có tốc độ tăng trưởng GDP cao của cả nước. Với tiềm năng và thế mạnh của mình, Đà Nẵng đang hướng đến trở thành một trong những trung tâm kinh tế-xã hội lớn của cả nước và khu vực Đông Nam Á với vai trò là trung tâm về khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, du lịch, thương mại, tài chính, logistics, công nghiệp công nghệ cao, công nghệ thông tin, công nghiệp bán dẫn, công nghiệp hỗ trợ; là một trong những trung tâm văn hóa-thể thao, giáo dục-đào tạo, y tế chất lượng cao và là đô thị sinh thái, hiện đại và thông minh, thành phố đáng sống của đất nước.
Hôm nay đây, đi giữa một Đà Nẵng rạng rỡ, hiện đại, tràn đầy năng lượng và khát khao đổi mới, sáng tạo khiến cho lòng người không khỏi bừng lên niềm vui xen lẫn tự hào. Đó chính là những cảm xúc khó phai về một Đà Nẵng đổi thay kì diệu sau 50 năm giải phóng, một kì tích sông Hàn, một câu chuyện tràn đầy cảm hứng về thành phố trẻ bên bờ Biển Đông./.
- Bài, ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam