30 năm quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ: Từ đối đầu đến đối tác chiến lược toàn diện
Sau 50 năm kết thúc chiến tranh và 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ (12/7/1995 – 12/7/2025), quan hệ hai nước đã có những bước tiến dài, phù hợp với nguyện vọng và lợi ích của nhân dân hai nước, đồng thời đóng góp tích cực cho hoà bình, ổn định và phát triển ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương cũng như trên thế giới.
Ba thập kỷ qua là minh chứng sống động cho nỗ lực của hai nước nhằm vượt qua quá khứ, xây dựng lòng tin và kiến tạo một mối quan hệ đối tác ngày càng sâu rộng, hiệu quả, từ chỗ là cựu thù trở thành Đối tác Chiến lược Toàn diện. Cả hai dân tộc luôn coi trọng các nguyên tắc cơ bản về độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, thể chế chính trị, hợp tác bình đẳng, cùng có lợi, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc.
Tháng 7/1995, sau hành trình dài nỗ lực của cả hai phía Việt Nam và Hoa Kỳ, một sự kiện lịch sử có ý nghĩa đặc biệt diễn ra. Đêm ngày 11/7, Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Về phía Việt Nam, rạng sáng 12/7, Thủ tướng Võ Văn Kiệt chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ. Lúc này, quá khứ được gác lại, chương mới trong lịch sử hai nước mở ra.
Từ năm 1995 đến năm 2013 là những bước phát triển vượt bậc và toàn diện trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được ký kết vào năm 2013 đã tạo lập khuôn khổ quan hệ cho hai nước, khẳng định xu thế phát triển của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của quan hệ song phương những năm tiếp theo.
Bước tiến quan trọng tiếp theo trong quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được ghi nhận vào năm 2015, khi lòng tin chiến lược giữa hai nước thật sự được thúc đẩy thông qua chuyến thăm lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Hoa Kỳ, nhân dịp hai nước kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ. Chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng đối với quan hệ song phương, đánh dấu sự hoàn tất một chương sử hai bên bình thường hóa hoàn toàn quan hệ, theo tinh thần “hợp tác đầy đủ”, đồng thời mở ra một chương sử mới của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ.
Một chương mới đặc biệt có ý nghĩa trong quan hệ hai nước được thiết lập trong chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden theo lời mời của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng trong hai ngày 10 - 11/9/2023 với việc lãnh đạo hai nước tuyên bố thiết lập “Đối tác Chiến lược Toàn diện vì hoà bình, hợp tác và phát triển bền vững”. Bản thân chuyến thăm này của Tổng thống Mỹ theo lời mời của Tổng Bí thư Đảng cộng sản Việt Nam là sự khẳng định Mỹ đã tuân thủ cam kết tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam. Đây chính là tiền đề rất quan trọng để hai nước củng cố lòng tin, góp phần tăng cường hợp tác ở tầm vóc mới trong khi tiếp tục xử lý những khác biệt trên tinh thần tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau.
Hiện nay Hoa Kỳ là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, là thị trường xuất khẩu đầu tiên của Việt Nam vượt mốc 100 tỷ USD. Việt Nam cũng là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Hoa Kỳ.
Về tổng thể, 30 năm bình thường hóa quan hệ và nhất là 12 năm thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả hai bên so với những năm trước trên hầu hết lĩnh vực.
Về hợp tác chính trị - ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ được đẩy mạnh với tần suất dày hơn, phạm vi mở rộng hơn và nội dung thực chất, cụ thể hơn, đặc biệt là có sự thay đổi quan trọng trong cách tiếp cận của Hoa Kỳ đối với mô hình, hệ thống chính trị của Việt Nam. Trao đổi đoàn các cấp, nhất là cấp cao được đẩy mạnh; quan hệ kênh Đảng, kênh Quốc hội được củng cố; tích cực phối hợp tổ chức các sự kiện, hoạt động quốc tế, khu vực quan trọng….
Hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư được coi trọng hơn, trở thành lĩnh vực có mức độ phát triển hiệu quả, thực chất cả về quy mô, phạm vi, chất lượng.
Hợp tác quốc phòng - an ninh phát triển tiệm tiến và có triển vọng mở rộng. Hợp tác quốc phòng song phương có một số bước tiến quan trọng, như việc Hoa Kỳ gỡ bỏ hoàn toàn cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam (tháng 5-2016). Hợp tác an ninh, chống tội phạm được mở rộng; trong đó, hai bên tiếp xúc duy trì, trao đổi các cấp về những vấn đề an ninh chiến lược và chuyên ngành, đồng thời thúc đẩy các khuôn khổ hợp tác mới.
Vấn đề dân chủ, nhân quyền, tự do tôn giáo, hằng năm, hai bên trao đổi về những vấn đề này thông qua các cơ chế đối thoại thẳng thắn, trên tinh thần xây dựng, như Đối thoại Nhân quyền, Đối thoại Lao động Việt Nam - Hoa Kỳ, qua đó góp phần tăng cường hiểu biết lẫn nhau và giảm thiểu khác biệt; tăng cường hợp tác nhằm bảo đảm tất cả người dân được hưởng đầy đủ quyền con người.
Hợp tác khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, y tế, văn hóa, du lịch ngày càng mở rộng, thực chất hơn trên những lĩnh vực mà Hoa Kỳ có thế mạnh, Việt Nam có nhu cầu.
Có được những thành tựu trên đó là nhờ trong những năm qua Việt Nam và Hoa Kỳ đã thực sự cùng nhau nỗ lực phát triển quan hệ với tinh thần “gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai” và thái độ đối thoại chân thành, thẳng thắn, xây dựng. Với nền tảng vững chắc đã được kiến tạo, hai nước sẽ tiếp tục đồng hành, cùng nhau giải quyết các thách thức và nắm bắt các cơ hội nhằm thúc đẩy quan hệ song phương lên tầm cao mới, vì sự phồn vinh của mỗi quốc gia, cũng như vì cuộc sống ấm no của nhân dân mỗi nước./.
Bài: Đặng Huyền - Ảnh: TTXVN