ນະຄອນຫຼວງ ຮ່າໂນ້ຍ - ເມືອງມໍລະດົກ ຂອງ ຫວຽດນາມ
ດ້ວຍປະຫວັດສາດ ກວ່າ 1.000 ປີ, ຮ່າໂນ້ຍ ແມ່ນນະຄອນຫຼວງແຫ່ງ ອາລະຍະທຳ, ເມືອງມໍລະດົກ, ນະຄອນແຫ່ງສັນຕິພາບ. ສະ ຖານທີ່ ແຫ່ງນີ້ ມີລະບົບ ມໍລະດົກວັດທະນະທຳ ສຸດທີ່ອຸດົມສົມບູນ ແລະ ເປັນເອກະລັກ ໄດ້ຮັບການກໍ່ຮ່າງສ້າງຕົວ ແລະ ເພິ່ມພູນຄູນ ສ້າງ ຜ່ານປະຫວັດສາດ ນັບຫຼາຍພັນປີ. ປັດຈຸບັນ, ຮ່າໂນ້ຍ ນຳໜ້າປະເທດ ໃນຈຳນວນ ມໍລະດົກ ວັດທະນະທຳ ທີ່ເປັນຮູບປະທຳ ແລະ ນາມມະທຳ ດ້ວຍຮ່ອງຮອຍປະຫວັດສາດ, ງານບຸນ, ໝູ່ບ້ານອາຊີບ ນັບຫຼາຍພັນແຫ່ງ, ໃນນັ້ນມີມໍລະດົກ ຫຼາຍແຫ່ງໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກ UNESCO.
ປີ 2024, ຮ່າໂນ້ຍ ຈັດຕັ້ງສະເຫຼີມສະຫຼອງ 70 ປີ ແຫ່ງວັນປົດປ່ອຍ ນະຄອນຫຼວງ (ວັນທີ 10 ຕຸລາ 1954-ວັນທີ 10 ຕຸລາ 2024). ເພື່ອ ສ້າງຂີດໝາຍ ເຫດການປະຫວັດສາດນີ້, ໃນເດືອນ ຕຸລາ, ທາງນະ ຄອນ ໄດ້ຈັດຕັ້ງ ຫຼາຍເຫດການ ວັດທະນະທຳພິເສດ ທີ່ຕິດພັນກັບ ສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ມໍລະດົກຫຼາຍແຫ່ງ ທີ່ມີຊື່ສຽງ ຂອງ ຮ່າ ໂນ້ຍ ເຊັ່ນ: ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ, ວັນມ໋ຽວ-ກວັກຕືຢາມ, ໜອງ ຮວ່ານ ກ໋ຽມ, ຄຸ້ມຖະໜົນເກົ່າ, ສຸສານ ໂຮ່ຈີມິນ, ອະນຸສອນສະຖານ ຄຸກ ຫວາລໍ່... ພ້ອມນັ້ນ ຍັງມີທົວທ່ອງທ່ຽວ ຄົ້ນຫາມໍລະດົກ ທີ່ໜ້າສົນໃຈ ຫຼາຍສິບທົວ ທີ່ສະຫງວນ ໃຫ້ແກ່ ນັກທ່ອງທ່ຽວ ທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ.
ທ່ານນາງ Stella Ciorra ປະທານສະມາຄົມເພື່ອນມິດ ຂອງມໍລະ ດົກ ຫວຽດນາມ (Friends of Vietnam Heritage - FVH) ໄດ້ດຳ ລົງຊີວິດຢູ່ ຮ່າໂນ້ຍ ເປັນເວລາ 25 ປີແລ້ວ ໃຫ້ຮູ້ວ່າ ຕົວທ່ານນາງ ມີຄວາມຮັກກັບ ຮ່າໂນ້ຍ ແລະ ຮັກແພງຜູ້ຄົນເມືອງຫຼວງ ທີ່ເປັນມິດ ແລະ ຮັກແຂກແພງຄົນ, ມັກເສັ້ນທາງຫຼາຍສາຍທີ່ມີຮົ່ມເຢັນ ຂອງ ຕົ້ນໄມ້ ແລະ ພິເສດແມ່ນບັນດາມໍລະດົກ ທີ່ເຂັ້ມຂົ້ນໄປດ້ວຍ ລັກ ສະນະ ມະນຸດສະທຳ ແລະ ປະຫວັດສາດ ຂອງຊາວ ຮ່າໂນ້ຍ. ດ້ວຍ ເຫດນັ້ນ, ເພື່ອເຜີຍແຜ່ພາບພົດ “ຮ່າໂນ້ຍ- ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວ ມໍລະດົກ ຫວຽດນາມ” ເຖິງເພື່ອນມິດສາກົນ, ແຕ່ລະປີ FVH ໄດ້ ຈັດຕັ້ງທົວ ທ່ອງທ່ຽວ ຍ່າງຄົ້ນພົບມໍລະດົກ ຮ່າໂນ້ຍ ປະມານ 40 ທົວ ເພື່ອໃຫ້ ນັກທ່ອງທ່ຽວ ຕ່າງປະເທດ ມີໂອກາດໄດ້ຄົ້ນພົບຄວາມງາມ ມໍລະ ດົກ ຂອງ ນະຄອນຫຼວງ.
ບໍ່ພຽງແຕ່ ທ່ານນາງ Stella Ciorra ເທົ່ານັ້ນ, ທ່ານ Emmanuel Cerise, ຜູ້ອຳນວຍການ ອົງການ ສະໜັບສະໜູນ ການຮ່ວມມືສາກົນ ພາກພື້ນ ປາຣີ ປະຈຳ ຫວຽດນາມ (Paris Région Expertise-ຫວຽດ ນາມ-PRX-ຫວຽດນາມ), ນັກສະຖາປະນິກ ຜູ້ມັກຮັກ ວັດທະນະທຳ ຮ່າໂນ້ຍ, ໃຊ້ຊີວິດຢູ່ ຮ່າໂນ້ຍ ເກືອບ 15 ປີແລ້ວ ແລະ ໄດ້ມີການປະ ກອບສ່ວນຫຼາຍຢ່າງ ໃນການໜູນຊ່ວຍ ຮ່າໂນ້ຍ ບູລະນະ ແລະ ປະຕິສັງຂອນ ເຮືອນວິນລາ ຝຣັ່ງ ບູຮານ ໄດ້ແບ່ງປັນວ່າ: “ເຮືອນວິນລາ ຝຣັ່ງ ບູຮານ ໄດ້ປະກອບສ່ວນ ຟື້ນຊີບຄືນໃໝ່ ຂີດໝາຍປະຫວັດ ສາດ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ໃນເມື່ອກ່ອນ. ບັນດາກິດຈະການທີ່ຊາວ ຝຣັ່ງ ປະໄວ້ຢູ່ ຮ່າໂນ້ຍ ຄື ເຮືອນວິນລາ ເລກທີ 49 ຖະໜົນ ເຈິ່ນຮຶງດ້າວ, ໂຮງມະໂຫລະສົບ, ຂົວ ລອງບຽນ... ມີຄວາມໃກ້ຊິດ ແລະ ຄ້າຍຄືກັນ ຂອງສອງພື້ນຖານວັດທະນະທຳ ຝຣັ່ງ-ຫວຽດນາມ. ບັນດາຜົນງານດັ່ງກ່າວແມ່ນ ມໍລະ ດົກວັດທະນະທຳ ພິເສດ ທີ່ຕ້ອງໄດ້ຮັບການອະນຸລັກຮັກສາ ແລະ ສ້ອມແປງ, ບໍ່ພຽງແຕ່ໃຫ້ກາຍເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ທີ່ມີລັກສະ ນະ ປະຫວັດສາດ ເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງແມ່ນພື້ນທີ່ວັດທະນະທຳແຫ່ງການປະດິດສ້າງ, ສາມາດຈັດງານວາງສະແດງຮູບແຕ້ມ ແລະ ທົວທ່ອງທ່ຽວ ດ້ານສິລະປະ ຫຼື ກິດຈະກຳທີ່ີມີລັກສະນະຊຸມຊົນອີກດ້ວຍ...”.
ນອກຈາກນັ້ນ, ເມື່ອກ່າວເຖິງ ຮ່າໂນ້ຍ ຈະບໍ່ຄວນພາດ ບັນດາ ຮ່ອງ ຮອຍປະຫວັດສາດ ແລະ ມໍລະດົກ ທີ່ມີຊື່ສຽງລະດັບຊາດ ຄື: ໜອງ ຮວ່ານກ໋ຽມ, ວັນມ໋ຽວ-ກວັກຕືຢາມ, ວັດ ເສົາດຽວ, ວັດ ເຈິ໋ນກວັກ, ວັດ ກວ໋ານຊື໋, ວິຫານ ວອຍຟຸກ, ວິຫານ ແບັກມ໊າ, ວິຫານ ກວ໋ານ ແທ໋ງ, ທາດເຕົ້າ-ວິຫານ ຫງອກເຊີນ, ວັດ ເຮືອງ, ວັດ ໄຕເຟືອງ, ວັດ ໄຖ່, ປູສະນີຍະສະຖານ ກຳແພງ ໂກລວາ, ເຂດອະນຸສອນສະຖານ ປະທານ ໂຮ່ຈີມິນ...
ນອກຈາກນັ້ນ, ຮ່າໂນ້ຍ ຍັງແມ່ນບ່ອນເຕົ້າໂຮມ ຂອງ ງານບຸນວັດ ທະນະທຳ, ຄວາມເຊື່ອຖື ທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ແລະ ດຶງດູດໃຈຫຼາຍພັນແຫ່ງເຊັ່ນ: ບຸນ ໂກລວາ (ເມືອງ ໂດງແອງ), ບຸນວັດ ເຮືອງ (ເມືອງ ໝີ໊ດຶກ), ບຸນ ໂດ໋ງດາ (ເມືອງ ໂດ໋ງດາ), ບຸນວັດ ໄຖ່ (ເມືອງ ກວັກອວາຍ), ບຸນວັດ ໄຕເຟືອງ (ເມືອງ ແຖັກເຖິດ), ບຸນວັດ ຈຳຢານ (ເມືອງ ເຈືອງມີ໊)...; ບັນດາຮູບການສິລະປະ, ການສະແດງ ຂັບລຳ ພື້ນເມືອງ ແລະ ມູນເຊື້ອເຊັ່ນ: ຮູບແຕ້ມ ຮ່າງຈົ໋ງ, ກາຈູ່, ຂັບເສີ໊ມ, ຂັບ ວັນ, ຫຸ່ນກະບອກນໍ້າ, ຫຸ່ນເທິງບົກ, ຂັບແຈ່ວ “ເຕົ່າ”, ວາດຟ້ອນ ຈົ໋ງກວນ, ວາດຟ້ອນຕີ ກອງ “ບົ່ງ”, ວາດຟ້ອນລຳ ອ໊າຍລາວ..; ບັນ ດາອາຊີບຫັດຖະກຳມູນເຊື້ອ ທີ່ມີຊື່ສຽງເຊັ່ນ: ຕໍ່າຜ້າໄໝ ວ້ານຟຸກ, ຫຼໍ່ທອງ ຫງູ໊ສາ, ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ ບາດຈ່າງ, ສີຂັດມັນ ຫ້າຖ໋າຍ...; ແລະ ບັນດາເຍື່ອງອາຫານທີ່ມີຊື່ສຽງໂດ່ງດັງ ນັບບໍ່ຖ້ວນ ໃນຄັງສົມ ບັດດ້ານອາຫານການກິນ ຂອງ ຫວຽດນາມ ເຊັ່ນ: ເຂົ້າເໝົ້າໝູ່ບ້ານ ວ່ອງ, ເຝີ ຮ່າໂນ້ຍ, ເຂົ້າປຸ້ນ ຊີ້ນປີ້ງ, ເຂົ້າປຸ້ນ “ທາງ”, ເຂົ້າປຸ້ນ ຫອຍ, “ແບ໋ງກວ໊ນ” ແທງຈີ່ີ, ຈ໊າກ໋າ ຫຼ໊າວ້ອງ, ເຂົ້າໜົມກຸ້ງໂຮ່ໄຕ,…
ເດືອນ ກັນຍາ 2024, ໃນພິທີ ມອບລາງວັນ ທ່ອງທ່ຽວໂລກ, ພາກ ພື້ນ ອາຊີ ແລະ ໂອເຊຍເນຍ ຈັດຂຶ້ນຢູ່ປະເທດ ຟີລິບປິນ, ຮ່າໂນ້ຍ ຮັບກຽດ ໄດ້ຮັບລາງວັນ “ຈຸດໝາຍປາຍທາງ ວັດທະນະທຳ ແຖວໜ້າ ຂອງ ຫວຽດນາມ” ແລະ ໃນພິທີມອບລາງວັນນີ້, ຮ່າໂນ້ຍ ໄດ້ຮັບລາງ ວັນ “ຈຸດໝາຍປາຍທາງ ທ່ອງທ່ຽວນະຄອນ ແຖວໜ້າ ຂອງ ອາຊີ” ເປັນຄັ້ງທີ 3. ສິ່ງດັ່ງກ່າວສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ຮ່າໂນ້ຍ ມີພະລັງດຶງດູດ ເປັນພິເສດ, ໃນນັ້ນມີການປະສານສົມທົບ ແລະ ເຜີຍແຜ່ ຂອງ ບັນດາຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳ ແລະ ມໍລະດົກ ຂອງ ນະຄອນຫຼວງ ທີີ່ມີອາລະຍະທຳນັບພັນປີ.
ເພື່ອເສີມຂະຫຍາຍຄວາມສາມາດບົ່ມຊ້ອນ, ທ່າແຮງ ທີ່ມີຢູ່ ແລ້ວ ໃນການສ້າງກຳລັງແຮງ ໃຫ້ແກ່ ພັດທະນາດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ, ໃນປີ 2024, ພະແນກທ່ອງທ່ຽວ ຮ່າໂນ້ຍ ໄດ້ສຸມໃສ່ວາງແຜນກຳນົດ, ລົງ ທຶນ, ອະນຸລັກຮັກສາ, ປະຕິສັງຂອນ ຮ່ອງຮອຍປະຫວັດສາດ ຕິດພັນກັບເສີມຂະຫຍາຍຄຸນຄ່າມໍລະດົກ, ໃນນັ້ນ ສຸມໃສ່ ບັນດາໂຄງການສຳຄັນຄື: ເຂດປູຊະນີຍະສະຖານ ໂກ໊ລວາ, ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ, ພັດທະນາໝູ່ບ້ານຫັດຖະກຳ ປະສານສົມທົບກັບການທ່ອງທ່ຽວ… ເພື່ອສ້າງຄ່າຄອງຊີບແບບຍືນຍົງ ໃຫ້ແກ່ປະຊາຊົນ ທັງເຜີຍແຜ່ ຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳ ທີ່ພົ້ນເດັ່ນ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ.
ພິເສດ, ການເສີມຂະຫຍາຍທ່າແຮງ ຂອງ ເຂດຄຸ້ມເມືອງເກົ່າ, ບ່ອນ ຖືວ່າ ເປັນ “ຫໍພິພິທະພັນ ມີຊີວິດ” ແຫ່ງການສ້າງຕັ້ງ ແລະ ພັດທະ ນາ ທັງລອງ-ຮ່າໂນ້ຍ ຖືວ່າ ເປັນບຸລິມະສິດ ໃນແຜນຍຸດທະສາດ ພັດ ທະນາເສດຖະກິດ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວຂອງນະຄອນຫຼວງ. ເພາະສະນັ້ນ, ໄດ້ມີການເຄື່ອນໄຫວໂຄສະນາ, ທ່ອງທ່ຽວຫຼາຍຢ່າງ ໄດ້ລົງທຶນຢູ່ເຂດທ່ອງທ່ຽວເຊັ່ນ: ຖະໜົນຄົນຍ່າງ ໜອງ ຮ່ວານກ໋ຽມ, ຕະຫຼາດກາງຄືນ ຢູ່ ຄຸ້ມເມືອງເກົ່າ, ການທ່ອງທ່ຽວ ຄົ້ນພົບອາຊີບ ຂາຍຢາ ພື້ນເມືອງ ຢູ່ຖະໜົນ ລ້ານອົງ, ກິດຈະກຳສິລະປະພື້ນເມືອງ ຢູ່ສູນ ສິລະປະ ວັດທະນະທຳ ຢູ່ ເຮືອນເລກທີ 22 ຖະໜົນ ຮ່າງບ່ວມ... ບັນ ດາການເຄື່ອນໄຫວດັ່ງກ່າວ ບໍ່ພຽງແຕ່ຊ່ວຍ ອະນຸລັກຮັກສາ ມໍລະ ດົກ ຂອງ ຄຸ້ມເມືອງເກົ່າເທ່ົານັ້ນ, ແຕ່ຍັງຮັກສາ, ເສີມຂະຫຍາຍ ບັນ ດາຄຸນຄ່າດ້ານວັດທະນະທຳ, ຊີວິດ ແລະ ແບບແຜນການດຳເນີີນ ຊີວິດ ທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານ ຂອງຊາວ ຮ່າໂນ້ຍ ອີກດ້ວຍ.
ດ້ວຍການວາງແຜນຜັງ, ການລົງທຶນແບບຍືນຍົງ ແລະ ມີວິໄສທັດ ອັນກ້ວາງຂວາງ ເລິກເຊິ່ງ ກ່ຽວກັບລະບົບມໍລະດົກ, ຮ່າໂນ້ຍ ຈະສືບ ຕໍ່ ເປັນສູນກາງ ການທ່ອງທ່ຽວ ວັດທະນະທຳແຖວໜ້າ ຂອງປະເທດ ແລະ ພາກພື້ນ, ດຶງດູດນັກທ່ອງທ່ຽວສາກົນ ເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍ. ໃນປີ 2024 ນີ້, ຮ່າໂນ້ຍ ຈະຈັດຕັ້ງພິທີສະເຫຼີມສະຫຼອງ 70 ປີແຫ່ງວັນປົດປ່ອຍນະຄອນຫຼວງ, 25 ປີແຫ່ງວັນໄດ້ຮັບກຽດຈາກ UNESCO ເປັນ “ນະຄອນ ແຫ່ງ ສັນຕິພາບ”, ອຸດສາຫະກຳ ທ່ອງທ່ຽວ ນະຄອນຫຼວງ ຄາດວ່າ ຈະຕ້ອນຮັບນັກທ່ອງທ່ຽວ 27 ລ້ານເທື່ອຄົນ, ໃນນັ້ນມີນັກທ່ອງທ່ຽວ ສາກົນ 5,5 ລ້ານເທື່ອຄົນ. ຍອດລາຍຮັບຈາກນັກທ່ອງທ່ຽວ ຄາດວ່າ ຈະບັນລຸ 109 ພັນຕື້ດົ່ງ.
ກ່າວຄຳເຫັນ ກ່ຽວກັບການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ພັດທະນາທ່່າແຮງດ້ານມໍລະດົກ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ, ທ່ານ Jonathan Baker, ຫົວໜ້າຜູ້ ຕາງໜ້າ UNESCO ປະຈຳ ຫວຽດນາມ ເນັ້ນໜັກວ່າ: “ການປ່ຽນແປງ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ແມ່ນຢູ່ບັນດາຈຸດໝາຍປາຍທາງ ວັດທະນະທຳ ມໍລະດົກ ໄດ້ແຜ່ກະຈາຍ ແລະ ຕ້ອນຮັບນັກທ່ອງທ່ຽວ ຈາກທົ່ວທຸກ ສາລະທິດ ເຕົ້າໂຮມມາຍັງ ຮ່າໂນ້ຍ. UNESCO ຍາມໃດກໍ່ຮ່ວມ ເດີນທາງ ແລະ ສະໜັບສະໜູນ ຮ່າໂນ້ຍ ໃນບັນດາວິທີການແກ້ໄຂຄວາມດຸ່ນດ່ຽງ ລະຫວ່າງການອະນຸລັກຮັກສາມໍລະດົກ ແລະ ພັດທະ ນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ, ເພີ່ມການລ້ຽງຊີບ ຂອງ ຊຸມຊົນທ້ອງຖິ່ນ ທີ່ ໃກ້ກັບເຂດມໍລະດົກ”.
ບົດ: ບິກເວິນ - ພາບ: ເຕິດເຊີນ, ແທງຢາງ, ກົງດາດ, ຈິ້ງໂບ້, ແຄ໋ງລອງ, ຢາງຮຸຍ ແລະ ເອກະສານ VNP - ແປໂດຍ: ບິກລຽນ