ជនជាតិមឿង (Muong) នៅភូមិស៊ុយ ក (Suoi Co) អភិរក្សមុខរបរធ្វើក្រដាស
ជនជាតិមឿង (Muong) នៅភូមិស៊ុយ ក (Suoi Co) ឃុំកៅសឺន (Cao Son) ស្រុកឡឿងសឺន (Luong Son) ខេត្តហ្វ័រប៊ិញ (Hoa Binh) មានគ្រួសារលោកយាយ ហ្វាង ធីហូវ (Hoang Thi Hau) នៅកំពុងធ្វើក្រដាសយ៉ (Do) ត្រូវតាមក្បូនដូនតា។
ចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១៣ បន្ទាប់ពីលំហូរចូលមកប្រទេសវៀតណាម ប្រដាសយ៉ (Do)បានជនជាតិវៀតណាមពេញនិយមប្រើក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ ដូនតាប្រើក្រដាសយ៉ (Do) ទុកសម្រាប់សរសេរអក្សរ កត់ត្រាចំណេះចំណាលវិជ្ជា ជីវភាពរស់នៅ និងវប្បធម៌។ ក្រដាសយ៉ (Do) បានប្រើប្រាស់ទុកសម្រាប់សរសេរកំណាព្យឆ្លងឆ្លើយបែបចិន អក្សរក្បាច់ បោះពុម្ពគំនូរ។ល។ តែដោយចង្វាក់រស់នៅសង្គមទំនើប ក្រដាសយ៉ (Do) បានបាត់ស្រមោលជាសន្សឹមៗ។ ដល់ចុងទសវត្សរ៍៩០ នៃសតវត្សរ៍ទី២០ មុខរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do)ហាក់ដូចជាត្រូវបំភ្លេចចោលដល់ចំណុចសួន្យ។
វៀតណាមមានភូមិពីរដែលប្រកបមុខរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do) ល្បីឈ្មោះ គឺភូមិអៀនថៃ (Yen Thai) (ហាណូយ) និងភូមិដុងកាវ (Dong Cao) (ស្រុកអៀនភុង - Yen Phong ខេត្តបាក់និញ - Bac Ninh)។ នៅមូលដ្ឋានទាងនេះ មុខរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do) ធ្លាប់បានអភិវឌ្ឍន៍រីកចម្រើនជាខ្លាំង។ តែឥឡូវ ភូមិធ្វើក្រដាស អៀនថៃ (Yen Thai) នៅសល់តែក្នុងចម្រៀងប្រជាប្រិយប៉ុណ្ណោះ។ នៅភូមិដុងកាវ (Dong Cao) មានគ្រួសារមួយចំនួនតិច ដែលនៅរក្សាបានមុខរបរនេះ។
ពិតជាភ្ញាក់ផ្អើល បច្ចុប្បន្ននៅភូមិស៊ុយ ក (Suoi Co) ឃុំកាវសឺន (Cao Son) ស្រុកឡឿងសឺន (Luong Son) ខេត្តហ្វ័រប៊ិញ (Hoa Binh) នៅមានជនជាតិមឿង (Muong) កំពុងតែប្រកបមុខរបរធ្វើក្រដាសតាមក្បូនដូនតានៅឡើយ។ អញ្ជើញទៅទស្សនាវិហារលោកយាយ ហ្វាង ធីហូវ (Hoang Thi Hau) ជាគ្រួសារតែមួយគត់ នៅភូមិស៊ុយ ក (Suoi Co) ប្រកបរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do) យើងខ្ញុំបានលោកយាយចែករំលែក អំពី និស្ស័យ បានផ្សារភ្ជាប់នឹងមុខរបរប្រពៃណីពិសេសនេះ។
នៅឆ្នាំ១៩៩៦ គ្រួសារលោកយាយហូវ (Hau) រួមនឹងគ្រួសារជាច្រើន នៅភូមិស៊ុយ ក (Suoi Co) បានមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ គាំទ្រ និងអភិវឌ្ឍន៍ភូមិ របរសិប្បកម្មប្រពៃណីវៀតណាម បញ្ជូនទៅទីរួមខេត្តបាក់និញ (Bac Ninh) រៀនវិជ្ជាជីវៈធ្វើក្រដាសយ៉ (Do)។ ភាពមាំពួកែ ស្វាហាប់របស់លោកយាយហូវ (Hau) គាត់ជាម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្សយ៉ាងតិច ដែលមានថ្វីដៃធ្វើក្រដាសល្អបំផុត ក្នុងចំណោមសិស្សទាំងឡាយ។ ក្រោយពេលរៀនចេះចាំអាចប្រកបមុខរបរបាន អ្នកគ្រប់គ្នាបានវិលត្រឡប់មកកាន់ភូមិស៊ុយក (Suoi Co) ចាប់ផ្តើមធ្វើក្រដាស។ ខណៈពេលនោះ នៅភូមិស៊ុយ ក (Suoi Co) នរណាក៏សុទ្ធតែចូលរួមប្រកបមុខរបរធ្វើក្រដាសទាំងអស់។ បានតែមួយរយៈពេលខ្លី ដោយបង្កើតបានក្រដាសតែគ្នាននរណាទិញ ធ្វើទៅគ្មានប្រាក់ចំណូល មនុស្សគ្រប់គ្នាបានបោះបង់មុខរបរចោល។ ដោយភាពអត់ធ្មត់ ស្តាយកម្លាំងដែលខ្លួនខំរៀន នឹកដល់អ្នកដែលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលជួយខ្លួនឱ្យមានមុខរបរ លោកយាយហូវ (Hau) ពិភាក្សានឹងប្តីនឹងអ្នកភូមិមួយចំនួន ខិតខំបន្តរក្សាមុខរបរធ្វើក្រដាសនេះ នៅពេលលំហែក្រោយប្រមូលផលស្រូវ។
លោកតា ង្វៀន វ៉ាន់ចុក (Nguyen Van Chuc) ជាប្តីលោកយាយហូវ (Hau) នៅតែចងចាំច្បាស់សម័យកាលលំបាកនោះ។ ពេលមួយឆ្នាំ លោកតាតែងរំពឹងឱ្យតែដល់ថ្ងៃបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី គាត់នឹងព្នាក់កាបូបស្ពាយក្រដាស ឡើងឡានក្រុងទៅកាន់រម្មណីយដ្ឋានវ៉ាន់មីវ (Van Miêu) (ហាណូយ) សម្រាប់លក់ជូនអ្នកសរសេរកំណាព្យឆ្លងឆ្លើយបែបចិន។ ជាច្រើនលើក លោកតាខំប្រឹងធ្វើដំណើរទៅឆ្ងាយជាងបន្តិច រហូតដល់ក្រុងបុរាណថាញណាម (Thanh Nam) (រាជវាំងខាងត្បូង) ស្វែងរកអ្នកស្រឡាញ់ចូលចិត្តសរសេរអក្សរ ហើយមិនតិចលើក គាត់ត្រូវព្នាក់ទាំងបាច់ក្រដាសវិលត្រឡប់មកផ្ទះវិញ។ ភាពលំបាកចេះតែវិលៗ រកផ្លូវនាំក្រដាសយ៉ (Do) ចេញមិនរួច លោកយាយហូវ(Hau) គិតនឹងព្យូរពុម្ពស្រង់ក្រដាស ទុកចោលដើមកូហ្សូ (Broussonetia papyrifera) ដុះតាមចិត្តនៅលើខ្នងភ្នំ។
ច្នៃដន្យអ្វី នៅពេលជួបទុកលំបាក លោកតាចុក (Chuc) បានជួបនឹងក្រុម Zó Project។ នៅជាក្រុមអ្នកក្រុងហាណូយ ដែលចូលចិត្តក្រដាសយ៉ (Do) និងមានបំណងចង់រក្សាមុខរបរប្រពៃណីកម្ររបស់ជនជាតិ។ ស្រឡាញ់មុខរបរ ដែលគ្រួសារលោកចុក (Chuc) កំពុងធ្វើ ពួកគាត់បានកម្មង់ ជួយលក់ក្រដាសយ៉ (Do) ជូនលោកតា នាំភ្ញៀវទេសចរមកកាន់គ្រួសារលោកតា ដើម្បីស្វែងយល់របៀបធ្វើក្រដាសប្រពៃណី។ល។ ថែមទាំងពួកគាត់នាំយកក្រដាសដែលប្តីប្រពន្ធលោកតាធ្វើ យកទៅតាំងពិព័រណ៍ ឬនាំចេញ។ ដោយសារយុវវ័យនេះ កម្មន្តសាលប្រកបមុខរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do) ខ្នាតតូចរបស់លោកយាយហូវ (Hau) យ៉ាងនេះក៏មនុស្សជាច្រើនបានស្គាល់ និងអត្ថិភាពរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។
ឥឡូវ លោកយាយហូវ (Hau) គ្មានគំនិតបោះបង់ចោលមុខរបរ។ ទោះបីនេះមិនមែនជាប្រភពចំណូលស្នូល មិនអាចធ្វើជាអ្នកមាន ប៉ុន្តែក្រដាសយ៉ (Do) ក៏បានផ្តល់ប្រាក់ចំណូលជាប្រចាំសម្រាប់គ្រួសារគាត់។ រាល់ពេលមានលិខិតកក់ទំនិញធំ លោកតាចុក (Chuc) ត្រូវហៅរកអ្នកភូមិចំនួន៣ ឬ៤នាក់ ចូលរួមធ្វើ។ ប្រាក់បានពីការលក់ក្រដាស សក្តិសមនឹងកម្លាំងកាយដែលខ្លួនលះបង់។
រឿងរ៉ាវនារសៀលជ្រៀលជ្រេ ពេលមនុស្សគ្រប់គ្នានិយាយអំពីអត្ថន័យដ៏ធំធេង នៃការអភិរក្សមុខរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do) ប្រពៃណី ជាមុខរបរដែលមានអាយុកាលរាប់ពាន់ឆ្នាំ លោកតាចុក (Chuc) បែរជានិយាយស្កាត់ថា គោលបំណងធំបំផុតបច្ចុប្បន្នរបស់ខ្លួន។ នោះគឺលោកតាប្រាថ្នាតម្លៃក្រដាសយ៉ (Do) កើនឡើងទ្វេដង។ ពេលនោះ អ្នកភូមិពិតជាធ្វើមាន ដោយមុខរបរធ្វើក្រដាសយ៉ (Do)។ ខណៈពេលនោះ លើខ្នងភ្នំជុំវិញផ្ទះ ក៏ឃើញស្រមោលជនជាតិមឿង (Muong) កំពុងកាប់ដើមឈើ បកសម្បក និងសំឡេងដំសម្បកកូហ្សូ (Broussonetia papyrifera) គ្រប់ពេលវេលា៕
អនុវត្ត៖ វៀតគឿង ប្រែសម្រួល៖ រីកើង