ឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien)
ឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) បានបង្កើតនៅឆ្នាំ១៩៩២ ស្ថិតនៅលើភូមិសាស្រ្តនៃស្រុកទាំង៥ រួមមាន៖ ស្រុកតឹនភូ (Tan Phu) ស្រុកវិញគឺវ (Vinh Cuu) (ខេត្តដុងណាយ- Dong Nai) ស្រុកកាត់តៀន (Cat Tien) ស្រុកបាវឡឹម (Bao Lam) (ខេត្តឡឹមដុង- Lam Dong) ស្រុកបូឌាំង (Bu Dang) (ខេត្តប៊ិញផឿក- Binh Phuoc) ផ្ទៃដីសរុបជាង៧១.០០០ហិកតា ក្នុងនោះខេត្តដុងណាយ (Dong Nai) មានផ្ទៃដីធំជាងគេ ប្រមាណ៤០.០០០ហិកតា។ លក្ខណៈពិសេសនៃឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) គឺជាព្រៃដីទាបសំណើមត្រូពិក កម្រិតគម្របនៃព្រៃជាង៨០% បានក្លាយជាសមាជិកគជ់បៃតង មានឥទ្ធិពលសំខាន់ មិនត្រឹមតែខាងបរិស្ថាន នៅទាំងឥទ្ធិពលដល់ជីវភាពរស់នៅ នៃសហគមន៍ក្នុងតំបន់។
ឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) បានវាយតម្លៃ មានពិពិធជីវសាស្រ្តខ្ពស់។ តំបន់នេះ កត់សម្គាល់មានសត្វព្រៃចំនួន១.៧២៩ប្រភេទ រុក្ខជាតិកម្រិតខ្ពស់ចំនួន ១.៦៥៥ប្រភេទ ក្នុងនោះមានសត្វរុក្ខជាតិ ដែលមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីសៀវភៅក្រហមវៀតណាម ត្រូវការអភិរក្សជាចាំបាច់។ សួនឧទ្យានជាតិបានអង្គការ UNESCO ទទួលស្គាល់ជាតំបន់បម្រុងជីវសាស្រ្តពិភពលោក នៅឆ្នាំ២០០១ និង ២០១១, កេរដំណែលជាតិពិសេស នៅឆ្នាំ២០១២។
កាតតៀន (Cat Tien) មានប្រសិទ្ធនាមជា “ផ្ទះជម្រកនៃសព្វសត្វ” ជាមួយសត្វព្រៃ ៩៦ប្រភេទ សត្វល្មូន៩៤ប្រភេទ សត្វល្អិត៩០៣ប្រភេទ។ បច្ចុប្បន្នមានសត្វដំរីជាង២០ក្បាល កំពុងរស់នៅតាមដងផ្លូវថ្មើរជើងខាងក្នុង ភ្ញៀវទេសចរអាចជួបប្រទះដំរីកំពុងស្វែងរកចំណីនៅពេលថ្ងៃ។ ជាពិសេស នេះជាទីកន្លែងរស់នៅនៃប្រភេទសត្វទោចខ្មៅថ្ពាល់លឿង គឺជាប្រភេទសត្វមួយក្នុងចំណោមប្រភេទសត្វ នៅចំណុះ IB - ក្រុមហានិភ័យ កម្រមាន ក្នុងកម្រិតគ្រោះថ្នាក់ ស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីសៀវភៅក្រហមពិភពលោក បានការពារតឹងរឹង។ ទោចខ្មៅថ្ពាល់លឿង រស់នៅលើដើមឈើកម្ពស់៣០ម៉ែត្រ។ សត្វឈ្មោលពណ៌ខ្មៅ មានកញ្ចុំរោមលឿងនៅនឹងថ្ពាល់សងខាង។ សត្វញីរោមតួខ្លួនពណ៌លឿង មានកញ្ចុំរោមខ្មៅពីលើក្បាល។ វារស់នៅជាគ្រួសារពី៣ ដល់៥ក្បាល រួមមានឪពុកម្តាយ និង កូនៗ។
អំពីពពួកបក្សី ឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) មានបក្សីចំនួន៣៤៣ប្រភេទ ហាក់ដូចជា “ប្រទេសតូចមួយ” នៃប្រភេទបក្សីព្រៃ ស្រូបយកជាង៤០%នៃប្រភេទសត្វបក្សីសរុប របស់វៀតណាម។ ក្នុងរូប គឺបក្សីបានមជ្ឈមណ្ឌលសង្គ្រោះ អភិរក្ស និង អភិវឌ្ឍសត្វ បានមកពីប្រជាជន យកទៅចិញ្ចឹម រួចព្រលែងចូលព្រៃធម្មជាតិវិញ នៅពេលគ្រប់លក្ខណៈ។ បក្សីកេងកងមានរោមខ្មៅស្រាល រងាវ និង កពណ៌ស ចំពុះលឿងស្រាល ទំហំធំ។ បក្សីកេងកងនៅចំណុះ IB - ក្រុមហានិភ័យ កម្រមាន។
ជាមួយនឹងសត្វកម្រជាច្រើន ដូចនេះ បណ្តោយតាមដងផ្លូវថ្មើរជើងខាងក្នុង នៅពេលរាត្រី ឆ្លុះពិល ភ្ញៀវទេសចរមិនពិបាកនឹងជួបប្រទះ គយគន់សត្វព្រៃ សកម្មភាពនាពេលយប់។ ជាពិសេស នៅលើវាលស្មៅធំ មានសត្វប្រើសរាប់សិបក្បាល រកស៊ីពេលរាត្រី។
ទីនេះនៅជាទីកន្លែងរស់នៅនៃសត្វខ្លាឃ្មុំចំនួន៥៥ក្បាល បានសង្គ្រោះដោយអង្គការ Free The Bears នៅវៀតណាម។ នេះជាសត្វដែលទទួលបានមកពីកសិដ្ឋានចិញ្ចឹមយកប្រមាត យកមកដើម្បីព្យាបាល ចិញ្ចឹមឱ្យមានជីវិតដែលនៅសល់ សុវត្ថិភាព និង សុភមង្គល។ ដោយសារបានថែទាំត្រឹមត្រូវ ខ្លាឃ្មុំនៅក្នុងស្ថានីយ៍សង្គ្រោះ មានលក្ខណៈសកម្ម ជិតស្និទ្ធនឹងមនុស្ស។
ឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) បានទទួលជាផ្លូវការនូវប្រសិទ្ធនាមបៃតង IUCN នៅខែមិថុនាកន្លងហើយ។ នេះជាជំហានធំក្នុងដំណើរការអភិរក្សធម្មជាតិ និង ពិពិធជីវសាស្រ្ត នៅប្រទេសវៀតណាម។
ប្រសិនបើ ភ្ញៀវទេសចរចង់គយគន់សព្វសត្វ បក្សី ស្មូន សត្វល្អិត គួរគប្បីទៅទស្សនាមណ្ឌលសារមន្ទីរនៃសួនឧទ្យាន។ ទីនេះមានតាំងបង្ហាញជាទូទៅនូវសត្វព្រៃកម្រ ដែលត្រូវអ្នកស្រុកប្រមាញ់ ក្នុងនោះមានប្រភេទសត្វផុតពូជដូចរមាសជាដើម។
ក្រៅពីសត្វ ក្នុងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) នៅមានប្រព័ន្ធរុក្ខជាតិសម្បូរបែបជាមួយរុក្ខជាតិជាដើមឈើចំនួន១.៦៥៥ប្រភេទ។ ដើមឈើកម្រ ត្រូវបានពណ៌នាដល់ដូចជា នាងនួន កកោះ សុក្រំ ធ្នង់។ល។ ក្នុងរូបថត កកោះក្រហមចំណាស់ មានអាយុកាលប្រហែល៧០០ឆ្នាំ កម្ពស់ជិត៤០ម៉ែត្រ អង្កត់ផ្ចិត២,៥ម៉ែត្រ ល្បីឈ្មោះនៅក្នុងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien)។ ថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៨៨ អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី ផាម វ៉ាន់ដុង (Pham Van Dong) បានអញ្ជើញមកទស្សនាដើមកកោះចំណាស់នេះ ហើយមានប្រសាសន៍ដ៏មានតម្លៃ ចំពោះការងារការពារព្រៃឈើផងដែរ។ ដើម្បីជាអនុស្សាវរីយ៍ និង ការក្រើនរំលឹកបច្ឆាជនជំនាន់ក្រោយ អំពីភារកិច្ចអភិរក្ស ឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) ហើយក៏បានដាក់ឈ្មោះដើមកកោះនេះថា ដើមកកោះអ៊ំដុង (Dong)។
ទីតាំងទស្សនាមួយ ដែលទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ ពេលនិយាយដល់ប្រភេទឈើចំណាស់នោះគឺ ដើមស្រល់ ដើមនេះមានអាយុកាលជាង៤០០ឆ្នាំ ដើមពណ៌ប្រផេះ លាយពណ៌សបន្តិច កម្ពស់ប្រហែល៤០ម៉ែត្រ អង្កត់ផ្ចិតធំ មនុស្សរាប់សិបនាក់ឱបមិនជិត។ ជាពិសេស ដើមមានតួឫស្សយក្ស រឹងមាំ ស៊ីជម្រៅរាប់សិបម៉ែត្រ បែកជុំទិស អណ្តែតលើមុខដី បង្កើតបានជារូបរាងប្លែកអស្ចារ្យ ដូចជាសត្វពស់ ថ្លាន់ ឬកន្ទុយដាយណឺស័រ។ល។
ព្រឹទ្ធព្រឹក្ស នៅក្នុងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) គឺដើមជ្រៃភ្នំយក្សមានតួដើមរាប់រយ ដូចជាចំណុចចំណាប់អារម្មណ៍ងាយចងចាំ នៃតំបន់ព្រៃនេះ។ ដើមជ្រៃគ្របដណ្តប់ដងជ្រោះ ត្រជាក់ត្រឈំត្រឈៃជុំឆ្នាំ ជាមួយនឹងឫស្សចាក់ស្រេះចុះមកខ្សែទឹក។
ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៥ គណៈកម្មការលេខាធិការអនុសញ្ញា Ramsar បានទទួលស្គាល់ប្រព័ន្ធដីលិចទឹក បឹងបាវសូវ (Bau Sau) នៅក្នុងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) ជាតំបន់ដីលិចទឹកសំខាន់លំដាប់លេខ ១.៤៩៩ នៃពិភពលោក។
មកជាមួយនឹងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) ភ្ញៀវទេសចរនៅបានគយគន់រយផ្កាប្រជែកគ្នារីកស្គុះស្គាយ។ ផ្កាមានរសក្លិនក្រអូប ដុះយ៉ាងច្រើននៅក្នុងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien)។ ផ្កាចាប់ផ្តើមលាត្របករីកនៅចុងខែមេសា រីកស្គុះស្គាយនៅអំឡុងខែឧសភា អូសបន្លាយដល់ខែមិថុនា ដូចនេះបច្ចុប្បន្នជារយៈពេលអស្ចារ្យ សម្រាប់គយគន់ផ្ការីកនៅឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien)។ មិនត្រឹមតែសម្បូរបែបទៅដោយប្រភេទសត្វ រុក្ខជាតិ មកជាមួយនឹងឧទ្យានជាតិកាតតៀន (Cat Tien) ភ្ញៀវទេសចរនៅបានសម្រប់ខ្លួនចូលធម្មជាតិដ៏មនោរម្យ ដោយមានទឹកហូរស្រិចៗកាត់វាលថ្មបេនគឺ (Ben Cu)។ វាលថ្ម មានប្រវែងជាង៥០០ម៉ែត្រ ទឹកហូរពេញមួយឆ្នាំ ជាទីតាំងទាក់ចិត្តភ្ញៀវទេសចរ៕
អត្ថបទ និង រូបថត៖ តាំង អាផូវ
ប្រែសម្រួល៖ រីកើង