រឿងអ្នកធ្វើទូកលុងក្បែរដងស្ទឹងដាក់ប្លា (Đak Bla)
ក៏ដូចជាអ្នកភូមិអ្នកស្រុកលុងលែង(Lung Leng) ទូទៅ បងអាលុយ (A Lui) មិនដឹងទូកលុងកើតមកពីអង្កាលណា ហើយអ្នកណាជាអ្នកបង្កើតដែរ។ បងគ្រាន់តែដឹងថា តាំងពីយូរឡុងណាស់មកហើយ ទូកឈើនេះបានផ្សារភ្ជាប់នឹងជនជាតិបាណា សម្រាប់ធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ស្ទឹងបាក់ប្លា (Dak Bla)ដែលសម្បូរដោយថ្មដុះរដិបរដុប ឥឡូវបងក្លាយជាអ្នកស្នងបន្តមុខរបរធ្វើទូកលុង ទោះបីដឹងថាមុខរបរនេះលំបាកនឹងអាចចិញ្ចឹមជីវិត និង គ្រួសារបង ព្រោះអីសម័យនេះគ្មាននរណាគេប្រើប្រភេទទូកបុរាណនេះទៀតឡើយ។
នៅលើដងស្ទឹងដាក់ប្លា (Dak Bla) ធំធេងពោរពេញដោយខ្យល់ និង ពន្លឺថ្ងៃ អាលុយ (A Lui) និងមិត្តសម្លាញ់ចែវទូកលុង ពីត្រើយម្ខាងទៅត្រើយម្ខាង។ ទូករាងស្តើង វែង ដូចជាសន្លឹកឈើឆ្វែលលើផ្ទៃទឹក តាមលំនាំចង្វាក់ចែវដ៏ខ្លាំងក្លានៃបុរសមាឌធំពីរនាក់ ដែលមានមុខជ្រុង និង ប្រឡាក់ស្រាំដោយពន្លឺថ្ងៃ ដូចជាទាហានតីង្វៀន (Tay Nguyen) នាសម័យអតីតកាល។
ទូកកៀកច្រាំង អាលុយ (A Lui) ដាក់ច្រវាលើទូក រួចឡើងលើភ្លឺ ងោកៗក្បាលសម្តែងពីការគាប់ចិត្ត៖ “ទូកធ្វើដំណើរលឿន និង លំនឹង ប្រហែលជាគ្រាន់តែចិតបន្ថែមមាឌខាងក្រៅបន្តិច ឱ្យស្មើស្អាតគឺជាការរួចស្រេច”។
ថ្ងៃនេះមេឃស្រស់ថ្លា ការងារស្រែចម្ការទើបធ្វើរួចរាល់ ដូចនេះ អាលុយ (A Lui) និងមិត្ត បបួលគ្នាដាក់ទូកលុងថ្មីចុះទឹកដើម្បីចែវសាក មើលតើមានលំនឹងហើយឬនៅ ប្រសិនបើមិនទាន់ល្អត្រង់ណា ពួកគេនឹងកែសម្រួលត្រង់កន្លែងនោះបន្ថែម។ កម្លាំងរុករកដើមឈើ លុងឈើចំណាយពេលរាប់ខែ ឥឡូវទូកលុងជិតនឹងបានសម្រេច ដូចនេះ អាលុយ (A Lui) រីករាយណាស់។
កែវភ្នែកភ្លឺថ្លា អាលុយ (A Lui) វាយមួយដៃខ្លាំងលើរាងទូក រួចសើច និងលាន់មាត់ថា៖ “មានទូកល្អនេះ ពេលខាងមុខចូលរួមប្រណាំងទូក ច្បាស់ជាក្រុមយើងនឹងទទួលបានជ័យជំនះជាមិនខាន សប្បាយណាស់អ្នកកាសែតអើយ!”។
អាលុយ (A Lui) ជាជនជាតិបាណា រស់នៅភូមិលុងលែង (Lung Leng) ឃុំសាប៊ិញ (Sa Binh) ស្រុកសាថៃ (Sa Thai) ខេត្តកនតុម (Kon Tum)។ បងជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្សយ៉ាងតិចនាក់ ដែលនៅសេសសល់ក្នុងភូមិស្រុក ចេះចាំបច្ចេកទេសធ្វើទូកលុង។
ភូមិលុងលែង (Lung Leng) ស្ថិតនៅក្បែរដងស្ទឹងបាក់ប្លា (Dak Bla) ដូចនេះ រាល់ការធ្វើដំណើរទៅស្រែចម្ការ នេសាទត្រី ដឹកជញ្ជូនពោត ដំឡូង សណ្តែក។ល។ សុទ្ធតែពឹងផ្អែកលើទុកលុងទាំងនេះ។
ទូកលុងស្រាល ងាយបត់បែន ដូចនេះងាយស្រួលសម្រាប់ការធ្វើដំណើរនៅតាមដងស្ទឹង ជ្រោះ បំផុតនៅកំណាត់ស្ទឹង ជ្រោះ ដែលមានថ្មដុះរដិបរដុប ដូចនៅភូមិសាស្រ្តតំបន់តីង្វៀន (Tay Nguyen) នេះ។
ជាពិសេស តីង្វៀន (Tay Nguyen) អតីតកាល ជាតំបន់មានដើមឈើធំជាច្រើន ងាយនឹងស្វែងរកឈើធំ សម្រាប់ធ្វើទូកលុង។ ឥឡូវរួមនឹងបទបញ្ជាហាមខាត់ក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មឈើព្រៃ ព្រមទាំងមានប្រភេទទូកថ្មីៗជាច្រើន ដូចនេះ អ្នកភូមិលុងលែង (Lung Leng) ក៏តិចធ្វើទូកលុងដែរ។ ប្រហែលជា ទុកសម្រាប់ប្រើតែក្នុងឱកាសពិធីបុណ្យទាន ឬពិធីប្រណាំងទូកប្រពៃណីតែប៉ុណ្ណោះ។
អាចនិយាយថា ទូកលុងនៅរយៈពេលវែងមួយ បានផ្សារភ្ជាប់នឹងជីវភាពរស់នៅ និងវប្បធម៌នៃជនជាតិបាណា។ វាមិនត្រឹមតែជាឧបករណ៍ដឹកជញ្ជូន និងធ្វើដំណើរទៅមកដោយពេញនិយមប៉ុណ្ណោះ វានៅទាំងបង្ហាញពីលក្ខណៈថ្វីដៃនៃជនជាតិបាណា ក្នុងបច្ចេកទេសធ្វើប្រភេទទូកលុងនេះដែរ។
តាមសម្តីចាស់ព្រឹទ្ធាចរ្យនៅភូមិលុងលែង (Lung Leng) ទូកលុងនៅបានគេហៅថា “ស៊ុង” ភាសាបាណាហៅថា “ភ្លុង”។ ទូកលុងបានធ្វើដោយដើមឈើធំទាំងមូល ដែលជាប្រភេទឈើទន់ស្វិត ធន់នឹងទឹក ធន់នឹងការប៉ះទង្គិច។ ទូកគ្មានទំហំពិតប្រាកដនោះទេ ទំហំពឹងផ្អែកទៅលើប្រវែងនៃដើមឈើ តាមធម្មតាមានប្រវែងប្រហែល៥ ដល់ ៩ម៉ែត្រ ឬអាចវែងជាងនេះទៀតក៏មាន។
ឧបករណ៍សម្រាប់ធ្វើទូកលុងដំបូងក៏មានភាពងាយស្រួល គឺមានតែរណាដៃ ដឹង កំបិត ផ្គាត់ ពន្លាក ក្រោយមកទើបមានបន្ថែមរណាម៉ាស៊ីន។ ដោយសារទូកធ្វើដោយហត្ថកម្មទាំងស្រុង ដូចនេះត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើបទពិសោធន៍ និង ថ្វីដៃនៃជាង ឬសិប្បករ។
ដើម្បីធ្វើបានទូកលុងល្អ ល្បឿនលឿន និង លំនឹងនៅលើផ្ទៃទឹក ជាងត្រូវគិតគូរធ្វើដូចម្តេចកម្រិតកោងនៃក្បាល ទម្ងន់នៃកន្ទុយ កម្រិតតម្រង់នៃរាង កម្រិតក្រាសស្តើងនៃជញ្ជាំងទូក និង បាតទូកត្រូវសមស្របនឹងគ្នា។ ពេលស្ដាប់រឿងទាំងអស់ ហាក់ដូចងាយស្រួល ប៉ុន្តែការពិតសែនស្មុគស្មាញ ពីព្រោះគ្រាន់តែគិតខុសពីកម្លាំងដាប់ និងទិសស៊ីចូលនៃផ្លែដឹង គឺអាចប៉ះពាល់ដល់ភាពរឹងមាំ ក៏ដូចជាមុខងារបច្ចេកទេសនៃទូកលុងដែរ។
អាលុយ (A Lui) ឱ្យដឹងថា ដើមឡើយភាគច្រើនគ្រួសារណាក៏មានទូកលុងមួយគ្រឿងដែរ តែបច្ចុប្បន្នដោយសារការប្រើទូកលុងមានតិចតួច ដូចនេះចំនួនជាង និង សិប្បករធ្វើទូកលុងក៏សាបរលាបសន្សឹមទៅតាមនោះដែរ។ ហេតុនេះ បងគឺជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមសិប្បករតិចតូច ដែលនៅចេះចាំបច្ចេកទេសធ្វើទូកលុង នៃជនជាតិបាណា នៅភូមិលុងលែង (Lung Leng)។ ការដែលបងប្រកបមុខរបរនេះ គឺដោយសារចំណូលចិត្តផង ចង់រក្សាមុខរបរប្រពៃណីដូនតាបន្សល់ទុកមកផង។ ការងារទោះបីមិនមានច្រើន គ្មានប្រាក់ចំណូល ប៉ុន្តែជួយដល់ការងារអភិរក្សមុខរបរធ្វើទូកលុងរបស់ភូមិ ជួយក្រុមប្រណាំងទូករបស់ភូមិ មានទូកល្អៗសម្រាប់ប្រណាំង នៅពេលដល់រដូវកាលប្រណាំងទូកលុងប្រពៃណីជនជាតិបាណាម្ដងៗ។
សព្វថ្ងៃ អនុវត្ត “គម្រោងអភិរក្ស និង អភិវឌ្ឍមុខរបរប្រពៃណីនៃជនជាតិភាគតិចនៅលើភូមិសាស្រ្តខេត្តកនតុម (Kon Tum)” គណៈជនជាតិខេត្តកនតុម (Kon Tum) បានសហការនឹងគណៈកម្មាធិការប្រជាជនស្រុកសាថៃ (Sa Thai) រៀបចំជូនសិប្បករភូមិលុងលែង (Lung Leng) ឃុំសាប៊ិញ (Sa Binh) បើកថ្នាក់បង្រៀនដើម្បីអភិរក្សមុខរបរប្រពៃណី ក៏ដូចជាណែនាំរបៀបថែរក្សាទូក ជៀសវាងមានការខូចខាត ដោយសារភ្ញៀងខ្យល់ និង សត្វខ្មូត។
បច្ចុប្បន្ន ទោះបីទូកលុងមិនបានប្រើប្រាស់ច្រើននៅក្នុងជីវភាពរស់នៅ ប៉ុន្តែវានៅតែជាចំណែកមួយនៃវប្បធម៌ជនជាតិបាណា នៅភូមិលុងលែង (Lung Leng) និង កំពុងតែបានសិក្សាស្រាវជ្រាវពីមួយជំហានទៅមួយជំហាន ដើម្បីនាំចូលបម្រើទេសចរណ៍ សម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរមានឱកាសពិសោធន៍ចែវទូកលុង និង ស្វែងយល់អំពីការប្រណាំងទូកលុងប្រពៃណី ពោរពេញដោយស្មារតីគោរពកីឡា នៃបងប្អូននៅតំបន់តីង្វៀន (Tay Nguyen) នាដងស្ទឹងដាក់បា្ល (Dak Bla)៕
- អត្ថបទ និង រូបថត៖ ថាញហ្វ័រ/កាសែតរូបភាពវៀតណាម
- ប្រែសម្រួល៖ រីកើង