Làng Kim Bồng nằm cạnh phố cổ Hội An nổi tiếng với nghề mộc truyền thống. Nghề có từ thế kỉ 17, làm theo kiểu cha truyền con nối, sau truyền dạy cả cho người ngoài. Nghệ nhân làng mộc Kim Bồng rất giỏi đóng ghe thuyền, làm nhà, đồ gia dụng, đồ mĩ nghệ.

Du khách nước ngoài thích thú trước kĩ thuật xẻ gỗ truyền thống của người Kim Bồng. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam 

Làng Kim Bồng xưa là châu Kim Bồng, thuộc tổng Mỹ Khê, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam (nay là phường Hội An, thành phố Đà Nẵng). Đây là một làng được hình thành khá sớm ở thương cảng Hội An dưới thời chúa Nguyễn.

Theo con cháu các tộc họ Nguyễn, Phan, Huỳnh, Trương trong làng thì vị thuỷ tổ nghề mộc làng Kim Bồng là người gốc ở Thanh Hoá di dân vào lập nghiệp từ thế kỉ 16. Lúc đầu họ hành nghề bằng làm nhà tranh tre rồi đến nhà gỗ, sau làm đến các đồ dùng trong gia đình và đóng cả ghe thuyền.

Nghề mộc truyền thống của làng Kim Bồng hình thành từ thế kỉ 17. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam 

Ngoài ra, theo các bậc cao niên trong làng, một số thợ mộc Kim Bồng còn đi đến nhiều địa phương khác để hành nghề. Đặc biệt, nhiều thợ mộc của làng được triều đình nhà Nguyễn chiêu mộ ra Huế xây dựng cung điện, lăng tẩm cho các vua và được phong quan tiến chức, hay sau này còn có ông Huỳnh Kim Hơn từng tham gia xây dựng lăng Bác Hồ.

Nghề mộc là nghề nặng nhọc, nguy hiểm nên hầu như chỉ có đàn ông theo đuổi công việc này. Hiện nay, ở một vài cơ sở cũng có thợ nữ, chủ yếu đảm nhận việc hoàn thiện, đánh bóng sản phẩm. Để trở thành người thợ mộc Kim Bồng lành nghề thường phải mất từ 3 - 5 năm. Còn để trở thành một nghệ nhân, ngoài năng khiếu thiên bẩm, thì cần phải có quá trình rèn giũa tay nghề từ 15 đến 20 năm.

Du khách nước ngoài tham quan không gian sản xuất và trưng bày của gia đình nghệ nhân Huỳnh Ri ở làng Kim Bồng. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam 

Dấu ấn của nghề mộc Kim Bồng ngày nay còn lưu giữ khá nhiều trong dân gian, đặc biệt là ở những ngôi nhà gỗ cổ trong phố cổ Hội An, đình tiền hiền làng Kim Bồng và các nhà thờ họ trong làng. Những công trình này cho đến nay vẫn còn bảo tồn nguyên vẹn các chi tiết kiến trúc nghệ thuật do bàn tay tài nghệ của các bậc nghệ nhân xưa sáng tạo nên và được đưa vào danh mục bảo vệ của thành phố. Có thể nói, đây là những công trình có giá trị cao về mặt kiến trúc nghệ thuật, thể hiện tài nghệ tinh xảo, điêu luyện của những người thợ mộc Kim Bồng, là những không gian văn hóa gắn liền với người thợ mộc Kim Bồng xưa và hiện nay còn được bảo tồn.

Một số tác phẩm điêu khắc gỗ của nghệ nhân làng Kim Bồng. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam 

Ngoài sản phẩm nhà gỗ, nghề mộc Kim Bồng còn phát triển mạnh loại hình mộc mĩ nghệ dân dụng gồm hơn 50 sản phẩm, trong đó có nhiều sản phẩm tiêu biểu như: tượng, tranh tứ thời (mai, lan, cúc, trúc), tranh tứ linh (long, lân, quy, phụng), tranh đồng quê (cây đa, giếng nước, con đò), mô hình (chùa Cầu, nhà cổ, nhà rường, ghe bầu), khay trà, lục bình, hoành phi, câu đối, giường tủ, bàn ghế, khay, kệ…

Nhìn chung, các sản phẩm mộc Kim Bồng chủ yếu tiêu thụ tại thị trường nội địa như Đà Nẵng, Huế, Tp Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Định… Trong đó một số sản phẩm mộc mĩ nghệ có giá trị cao được xuất khẩu sang thị trường các nước châu Âu, khu vực Bắc Mỹ, Úc.

Ngày nay làng Kim Bồng là điểm tham quan du lịch và khám phá nghề mộc truyền thống nổi tiếng ở Hội An. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam 

Đặc biệt, nhiều sản phẩm thủ công mĩ nghệ của làng Kim Bồng từng đạt được các giải thưởng cao trong các cuộc thi cấp Thành phố, Tỉnh, Trung ương như: Phù điêu chùa Cầu đạt Huy chương đồng toàn quốc năm 1987; sản phẩm Mâm gỗ (tên gọi Chân quê) đạt Giải 3 tại Hội thi sản phẩm thủ công Việt Nam lần thứ V - 2008; Quà cho em đạt Giải nhì Hội thi sản phẩm thủ công mĩ nghệ Hội An năm 2009; Bộ Bàn trúc đạt Giải ba Hội thi sản phẩm thủ công 7 tỉnh miền Trung Tây Nguyên; sản phẩm Cội Nguồn đạt Giải ba tại Hội Thi sản phẩm thủ công Việt Nam lần VII – 2010, tác phẩm Lồng đèn được trưng bày tại Triển lãm chuyên đề thiết kế mẫu và sản phẩm mây, tre năm 2011 của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm…

Hằng năm, cứ đến đầu tháng Giêng âm lịch, dân làng Kim Bồng lại thành kính làm lễ tế Tổ nghề để tưởng nhớ, tri ân người có công khai sáng ra nghề mộc của làng. Ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam 

Những năm gần đây, nghề mộc Kim Bồng được phục hồi và phát triển góp phần nâng cao đời sống và giải quyết việc làm cho nhân dân địa phương. Không chỉ có thu nhập ổn định, nhiều hộ gia đình trở nên giàu có như gia đình ông Huỳnh Ri, Huỳnh Sướng, Võ Xuân Phương, Lữ Dui… Bên cạnh đó, nhiều hộ gia đình khác tại địa phương cũng được hưởng lợi từ các hoạt động kinh doanh dịch vụ, du lịch tại làng mộc Kim Bồng, qua đó, góp phần tăng doanh thu cho ngành công nghiệp không khói của địa phương./.

•  
• Bài, ảnh: Thanh Hòa/Báo ảnh Việt Nam

https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/vang-danh-nghe-moc-kim-bong-406837.html