*Phóng viên: Theo bà, Hội nghị sơ kết 5 năm triển khai thực hiện Kế hoạch triển khai Thỏa thuận GCM (theo Quyết định số 402/QĐ-TTg) có ý nghĩa thế nào trong việc phản ánh những nỗ lực chung giữa Việt Nam và các đối tác nhằm thúc đẩy di cư an toàn, trật tự và thường xuyên, đặc biệt trong bối cảnh Hội nghị được tổ chức vào dịp Ngày Quốc tế Người di cư (18/12)?

 

*Bà Kendra Rinas: Trong 5 năm qua, Việt Nam đã thể hiện cam kết kiên định đối với Thỏa thuận GCM, tích cực giải quyết các thách thức di cư đang nổi lên. IOM hoan nghênh vai trò tiên phong này, đặc biệt là Bộ Ngoại giao, và tiếp tục là đối tác tận tâm trong việc thúc đẩy quản lý di cư hiệu quả, mang lại lợi ích cho cả cá nhân và các quốc gia.

 

Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc mở rộng các kênh di cư thường xuyên và đấu tranh chống di cư bất hợp pháp, đưa người qua biên giới trái phép, mua bán người, đặc biệt là trong việc đối phó với lừa đảo trực tuyến và lao động bất hợp pháp trong các khu phức hợp lừa đảo trực tuyến. Việt Nam cũng ưu tiên bảo vệ người di cư và giảm thiểu các rủi ro, tập trung mạnh mẽ vào việc di cư do biến đổi khí hậu.

 

Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài với 6 triệu người là một trong những cộng đồng xuyên quốc gia năng động hàng đầu thế giới. Hằng năm, họ gửi về nước 16 tỷ USD và đóng vai trò là cầu nối giữa Việt Nam với hơn 130 quốc gia trên toàn thế giới. Chính phủ Việt Nam công nhận người Việt Nam ở nước ngoài là “một bộ phận không thể tách rời của dân tộc và là nguồn lực quan trọng cho sự phát triển đất nước”. Đồng thời, người di cư Việt Nam đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế, đổi mới và ngoại giao văn hóa tại các quốc gia đến.

 

Từ năm 2020 đến năm 2025, không tính giai đoạn COVID-19 (2020–2021), trung bình mỗi năm có 150.000 lao động theo hợp đồng đã xuất cảnh khỏi Việt Nam. Với việc thực thi Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (Luật số 69/2020/QH14), Chính phủ đặt mục tiêu bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người di cư Việt Nam.

 

Các yếu tố thúc đẩy và thu hút ở cấp độ khu vực và toàn cầu đang ngày càng trở nên phức tạp. Sự chênh lệch kinh tế, sự mất cân bằng về cơ cấu dân số dẫn đến thiếu hụt lao động, và quá trình chuyển đổi số đòi hỏi các bộ kỹ năng thích ứng là những thách thức then chốt cần được giải quyết.
Một điểm nhấn quan trọng là việc sửa đổi Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, nhấn mạnh cách tiếp cận lấy nạn nhân làm trung tâm trong việc xây dựng chính sách, đảm bảo công nhận “người đang trong quá trình xác minh là nạn nhân”. Trong phiên bản sửa đổi này, Luật đảm bảo hỗ trợ toàn diện phù hợp với nhu cầu cá nhân và chế độ hỗ trợ đa dạng không chỉ cho công dân Việt Nam mà còn cho người không quốc tịch, người nước ngoài bị mua bán tại Việt Nam và người dưới 18 tuổi đi cùng nạn nhân.

 

Luật sửa đổi có tính toàn diện hơn, vì đã quy định các dịch vụ hỗ trợ phải được cung cấp có xem xét đến tuổi tác, giới tính, tình trạng sức khỏe, nhằm giải quyết các rủi ro cụ thể mà các nhóm dân số khác nhau phải đối mặt. Điều này giúp cải thiện sự hòa nhập và ngăn chặn việc tái di cư.
Ngoài ra, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 162/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống mua bán người. Nghị định này quy định chi tiết các biện pháp phòng, chống mua bán người và cho phép ứng phó nhanh chóng với các thách thức đang thay đổi. Thông qua việc ra mắt gần đây của Tổng đài 111, đường dây nóng quốc gia về phòng, chống mua bán người của Việt Nam, Chính phủ Việt Nam đã cho thấy việc thực hiện cam kết trong việc tăng cường phối hợp liên ngành và các hệ thống giới thiệu thông qua các quy trình chuẩn hóa.
Là một cơ quan hàng đầu về di cư, IOM xem GCM là một khuôn khổ thực tiễn để tận dụng di cư như một chiến lược thích ứng. Chúng tôi tự hào hỗ trợ Việt Nam tăng cường năng lực ứng phó với động lực di cư đang phát triển và đảm bảo rằng sự di chuyển của con người được an toàn, trật tự và thường xuyên.

 

*Phóng viên: Bà có thể chia sẻ cụ thể hơn về vai trò và những đóng góp then chốt của IOM trong việc hỗ trợ Việt Nam triển khai thành công GCM trong 5 năm qua không?

 

*Bà Kendra Rinas: IOM đã hợp tác chặt chẽ với các cơ quan Chính phủ chủ chốt, bao gồm Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Nội vụ, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Đoàn Thanh niên, Bộ đội Biên phòng Việt Nam và các bên liên quan tại địa phương nhằm giảm thiểu nạn mua bán người. Những nỗ lực của chúng tôi tập trung vào truyền thông thay đổi hành vi, cải thiện khả năng tiếp cận thông tin về di cư an toàn và tăng cường phòng, chống mua bán người (TiP).

 

Phòng ngừa là trọng tâm trong công việc của IOM. Công tác này bao gồm nâng cao nhận thức về rủi ro mua bán người và di cư bất hợp pháp, đồng thời hỗ trợ phát triển kỹ năng và cơ hội việc làm phù hợp với nhu cầu thị trường địa phương, để di cư là một sự lựa chọn, chứ không phải sự cần thiết. IOM tự hào đã cải thiện khả năng tiếp cận cho người lao động có tay nghề thấp đối với các kỹ năng thiết yếu như kiến thức số, kỹ năng mềm, kỹ thuật xin việc và tinh thần kinh doanh, trao quyền cho họ theo đuổi sinh kế an toàn và bền vững hơn.

 

Trao quyền cho thanh niên dẫn dắt các sáng kiến di cư an toàn là rất quan trọng. Thông qua chiến dịch “Think Before You Go” (Hãy suy nghĩ kỹ trước khi đi), IOM tiếp tục nâng cao nhận thức về những rủi ro phức tạp của nạn mua bán người, đặc biệt là trong giới trẻ. Những nỗ lực này trang bị cho thanh niên kiến thức, nguồn lực và kỹ năng vận động, cho phép họ đưa ra các quyết định sáng suốt và xây dựng khả năng phục hồi trong cộng đồng của họ.

 

Hỗ trợ bảo vệ của IOM được cung cấp cho những người trong hoàn cảnh dễ bị tổn thương và có nguy cơ bị mua bán người, trong khi hỗ trợ tái hòa nhập được cung cấp cho những nạn nhân đã trở về Việt Nam, nhằm giúp họ xây dựng lại cuộc sống tại cộng đồng quê hương. Kể từ năm 2019, IOM Việt Nam và các đối tác đã hỗ trợ hơn 890 nạn nhân mua bán người trở về từ các quốc gia khác nhau và những người di cư trong các tình huống dễ bị tổn thương, đồng thời cung cấp các khóa đào tạo chuyên biệt cho hơn 1.380 cán bộ thực thi pháp luật.

 

Với tư cách là Trưởng Mạng lưới quốc gia Phòng chống Mua bán người của Việt Nam, IOM triệu tập các cuộc đối thoại đa bên và thúc đẩy cách tiếp cận phối hợp, làm việc chặt chẽ với các tổ chức xã hội, đại sứ quán, các cơ quan của Liên hợp quốc và quốc tế, và quan trọng nhất là Chính phủ Việt Nam, để vận động cải thiện các chính sách về phòng, chống mua bán người, quản trị di cư.

 

Nhìn về phía trước, chúng tôi sẽ tiếp tục vận động cho việc tuyển dụng có đạo đức, cải thiện sức khỏe của người di cư, giải quyết vấn đề di cư do biến đổi khí hậu, tăng cường cơ sở dữ liệu của Việt Nam về mua bán người và di cư quốc tế, cũng như hỗ trợ sửa đổi khuôn khổ pháp lý để điều chỉnh quản trị di cư phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

 

*Phóng viên: Bà có đề xuất khuyến nghị nào để giúp Việt Nam tiếp tục thúc đẩy di cư an toàn, trật tự trong 5 năm tới?

 

*Bà Kendra Rinas: Đầu tiên là quan hệ đối tác. Cách tiếp cận toàn bộ Chính phủ và toàn bộ xã hội là điều cần thiết. Các cơ quan chính phủ, tổ chức xã hội, khu vực tư nhân và bản thân người di cư phải được tham gia tích cực vào quá trình hoạch định chính sách để đảm bảo các chính sách di cư phù hợp với các ưu tiên phát triển quốc gia.

 

Thứ hai là dữ liệu. Mặc dù Việt Nam đã đạt được tiến bộ đáng kể trong việc thu thập dữ liệu di cư, song việc thiếu dữ liệu toàn diện và tiêu chuẩn hóa vẫn là hạn chế cho việc thiết kế và thực hiện chính sách hiệu quả. IOM cam kết hợp tác với Bộ Ngoại giao và các đối tác khác để xây dựng cơ sở dữ liệu di cư mạnh mẽ, giúp xác định các nhóm dân cư dễ bị tổn thương và điều chỉnh các biện pháp can thiệp theo nhu cầu cụ thể của Việt Nam.
Cuối cùng là quốc gia tiên phong. Việt Nam đang tiếp tục được nhìn nhận là một một quốc gia tiên phong, và chúng tôi khuyến khích Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong GCM để tiếp tục tận dụng và quảng bá các thực tiễn di cư tốt cho các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới.

 

*Phóng viên: Trân trọng cảm ơn bà!