Khám phá

Lễ hội cúng thần núi, thần rừng của người Cơ Tu

Vừa qua, trong khuôn khổ chuỗi hoạt động tháng 5 với chủ đề “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Cơ Tu đến từ huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đã tái hiện lại Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ. Đây là lễ cúng thần núi, thần rừng thiêng liêng bậc nhất của đồng bào dân tộc Cơ Tu.

Vừa qua, trong khuôn khổ chuỗi hoạt động tháng 5 với chủ đề “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Cơ Tu đến từ huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đã tái hiện lại Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ. Đây là lễ cúng thần núi, thần rừng thiêng liêng bậc nhất của đồng bào dân tộc Cơ Tu.

Nghi thức đâm lễ vật là phần cao trào của Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ.

Lễ hội thu hút sự tham gia của đông đảo đồng bào các dân tộc đang sinh sống và hoạt động thường xuyên tại Làng Văn hóa như Cơ Tu, Tà Ôi, Ba Na, Xơ Đăng… cùng nhiều du khách. Đây là dịp quý báu để bà con các dân tộc anh em cùng nhau giao lưu, tìm hiểu và tôn vinh bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc anh em ở Việt Nam.

Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ là một trong những lễ hội dân gian truyền thống quan trọng bậc nhất của người Cơ Tu. Theo truyền thống, lễ hội thường được tổ chức với chu kỳ từ 3 đến 5 năm, hoặc khi trong cộng đồng xảy ra những điều bất lợi như mất mùa, dịch bệnh, tai ương… Với người Cơ Tu, đây là nghi lễ tâm linh nhằm bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần cai quản núi rừng, sông suối, những đấng linh thiêng đã mang lại sự sống, mùa màng bội thu và bình an cho dân làng. Thông qua nghi lễ, cộng đồng người Cơ Tu tạ ơn và cầu xin sự che chở, phù hộ của thần linh cho những năm tiếp theo: mong mùa màng tốt tươi, dân làng mạnh khỏe, làng bản thêm sung túc, hạnh phúc.

Theo truyền thống của người Cơ Tu, lễ hội thường được tổ chức với chu kỳ từ 3 đến 5 năm, hoặc khi trong cộng đồng xảy ra những điều bất lợi
như mất mùa, dịch bệnh, tai ương.
Trưởng làng tiến hành nghi lễ cúng sạch.

Tác Giảng Ka Coong và Tấc Giàng Xứ thực chất có chung nghi lễ và chỉ phân biệt bởi phạm vi tổ chức và đối tượng thần linh được cúng tế. Tác Giảng Ka Coong là lễ được tổ chức ở cấp vùng, tại sân làng, có sự tham gia của đông đảo cộng đồng, nhằm tạ ơn các vị thần bảo hộ toàn vùng – đặc biệt là thần bảo vệ làng (Ca Neeh). Lễ vật chính trong nghi lễ này thường là trâu hoặc dê và các vật phẩm truyền thống. Trong khi đó, Tấc Giàng Xứ là lễ cúng thần rừng mang tính chất nhỏ hơn, diễn ra tại một cánh rừng hoặc ngọn núi cụ thể – nơi được coi là linh thiêng với cộng đồng. Lễ vật trong nghi lễ này thường là dê, heo và các phẩm vật khác. Dù khác nhau về quy mô, cả hai lễ hội đều tuân thủ các nghi thức truyền thống gồm: lễ tẩy uế, lễ cúng sạch, nghi thức đâm lễ vật và nghi thức cúng lễ vật đã chín.

Trưởng làng thực hiện nghi thức linh thiêng nhất dâng lễ tạ cho các vị thần trong lễ hội Tấc Ka Coong, Tấc Giàng Xứ.

Lễ hội được bắt đầu bằng nghi thức A Xa A Rah đu mập. Đây là một nghi lễ tẩy rửa mang ý nghĩa thanh lọc những điều ô uế, xui rủi mà dân làng vô tình mang đến. Theo quan niệm của người Cơ Tu, nếu không thực hiện nghi lễ này, Giàng (thần linh) sẽ không nhận lễ, và lễ hội sẽ không linh nghiệm.

Sau lễ tẩy rửa, người Cơ Tu chuẩn bị lễ vật và thực hiện Lễ tắc du lạu bằng mâm cỗ cúng sạch để dâng lên thần linh. Trưởng làng hoặc trưởng họ sẽ đứng ra khấn vái, cầu xin các vị Giàng đón nhận tấm lòng của con cháu.

Nghi thức đâm lễ vật là phần cao trào của lễ hội, với vật tế là trâu hoặc dê. Đây là những linh vật mang linh hồn làng bản, được gửi gắm hy vọng sẽ che chở, bảo vệ người dân trong những chuyến đi rừng, trên nương rẫy.

Người Cơ Tu quan niệm rằng, khi tiếng tù và vang lên sẽ giúp họ kết nối với thế giới tâm linh.
 

Cuối cùng là nghi lễ cúng lễ vật đã chín, dâng lên trên nhà thiêng Pa Ra. Tại đây, trưởng làng khấn xin Giàng nhận lễ và ném A Nooi (một loại bánh truyền thống) lên mái Pa Ra. Nếu bánh mắc lại trên mái, đó là tín hiệu thiêng liêng rằng Giàng đã nhận lời, cộng đồng sẽ được mùa, mạnh khỏe, hạnh phúc.

Sau phần lễ là phần hội với tiếng chiêng, tiếng khèn bè rộn rã, người dân cùng nhau múa hát, uống rượu cần, hòa mình vào không gian văn hóa mang đậm tinh thần cộng đồng.

Mọi người nhảy múa quang cây nêu trong phần hội.

Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ không đơn thuần là một nghi lễ dân gian, mà là biểu tượng sống động cho sức sống bền bỉ của văn hóa đồng bào dân tộc Cơ Tu anh em. Việc tái hiện lễ hội tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam là cơ hội quảng bá những giá trị văn hóa truyền thống, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, vun đắp bản sắc và tiếp nối mạch nguồn văn hóa trong đời sống hiện đại./.

Bài và ảnh: Việt Cường/Báo ảnh Việt Nam

https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/le-hoi-cung-than-nui-than-rung-cua-nguoi-co-tu-398472.html


top