Người Raglai là một cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống lâu đời tại khu vực Nam Trung Bộ (chủ yếu ở miền núi hai tỉnh Khánh Hòa và Ninh Thuận). Họ sở hữu một kho tàng tri thức dân gian phong phú, bao gồm sử thi, truyện cổ, dân ca, luật tục và nhiều lễ hội  đặc sắc mang đậm bản sắc văn hóa. Trong đó, Lễ ăn mừng đầu lúa mới là một trong những lễ hội quan trọng nhất, thể hiện lòng biết ơn của người Raglai đối với thiên nhiên, thần linh và tổ tiên. Đặc biệt, vào năm 2023, lễ hội này đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới là một trong những lễ hội lớn, quan trọng và lâu đời nhất của người Raglai ở tỉnh Ninh Thuận.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới thường diễn ra khi vụ mùa đã kết thúc (khoảng tháng 3 hoặc tháng 4 dương lịch hằng năm). Người Raglai quan niệm rằng sau khi thu hoạch lúa và bắp, họ không được ăn ngay mà trước tiên phải tổ chức lễ để tạ ơn trời đất, thần linh và tổ tiên đã ban cho mùa màng bội thu. Đây cũng là dịp để mọi người sum vầy, chia sẻ niềm vui và tận hưởng thành quả lao động sau một năm vất vả.

Trước ngày diễn ra lễ hội, người Raglai dựng cây nêu và chuẩn bị các lễ vật cúng tế rất công phu. Cây nêu được trang trí đẹp mắt vì họ tin rằng đây là nơi ngự của thần linh. Lễ vật cúng bao gồm cơm mới nấu từ loại gạo ngon nhất, thịt heo, thịt gà, rượu cần, trứng gà... Đặc biệt, thay vì dâng gà trống như nhiều dân tộc khác, người Raglai chọn gà mái, và trên mâm lễ cúng không thể thiếu ngọn lửa thiêng, tượng trưng cho sự kết nối với tổ tiên.

Lễ ăn mừng lúa mới diễn ra vào khoảng tháng Ba, tháng Tư Dương lịch hằng năm là thời điểm vừa thu hoạch xong mùa vụ.

Lễ hội thường kéo dài 2 - 3 ngày với nhiều hoạt động quan trọng. Đầu tiên là lễ cúng mời các vị thần và linh hồn tổ tiên về chung vui cùng con cháu. Tiếp đó là lễ tạ ơn và lễ cầu mong sức khỏe, may mắn, thịnh vượng cho mọi người. Các nghi thức cúng được diễn ra dưới cây nêu, do thầy cúng chủ trì. Thầy cúng thay mặt dân làng đọc các bài khấn và thực hiện các nghi lễ cầu may thiêng liêng. Người Raglai theo chế độ mẫu hệ, vì vậy phụ nữ có vai trò quan trọng trong gia đình và cộng đồng. Trong lễ ăn mừng đầu lúa mới, họ là những người được làm lễ trước tiên và cũng là những người đầu tiên hưởng thành quả vụ mùa. Điều này thể hiện vai trò, vị thế đặc biệt của phụ nữ trong văn hóa của dân tộc Raglai.

Sau khi lễ cúng kết thúc, mọi người cùng nhau ăn uống, vui chơi và múa hát.

Sau phần lễ trang nghiêm, phần hội diễn ra trong không khí tưng bừng với các hoạt động vui chơi, ca hát và nhảy múa. Mọi người cùng nhau thưởng thức rượu cần, ca hát và múa theo tiếng nhạc của kèn bầu sarakel, trống lớn và mã la. Tiếng cười rộn ràng, men rượu nồng nàn khiến không khí lễ hội càng thêm náo nhiệt.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới là dịp để người Raglai bày tỏ lòng biết ơn đối với thần linh và tổ tiên, đồng thời thắt chặt tình đoàn kết trong cộng đồng. Trong không gian rộn ràng của lời ca, men rượu cần nồng ấm và những điệu múa truyền thống sôi động, lễ hội trở thành biểu tượng của đời sống văn hóa gắn bó với thiên nhiên, hướng về cội nguồn. Được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, lễ hội góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc Raglai và tô điểm thêm sự phong phú của nền văn hóa Việt Nam./.

• Bài và ảnh: Việt Cường/Báo ảnh Việt Nam  

https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/le-an-mung-dau-lua-moi-cua-nguoi-raglai-389497.html