Công đoạn vẽ lên mảnh trai .

Theo thần phả đình làng Chuôn Ngọ thì nghề khảm trai ở đây có từ thời nhà Lý (1010 - 1225). Ông tổ nghề của làng là Trương Công Thành, người địa phương, đỗ Thái học sinh (tương đương Tiến sĩ), nguyên là võ tướng của triều đình. Tự học nghề và giỏi nghề, Trương Công Thành đã tạo nên những tác phẩm chạm khảm trai đầu tiên ở làng Chuôn Ngọ, rồi truyền lại cho dân làng. Nghề khảm chữ, khảm tranh trên mặt gỗ ra đời từ đó. Qua thời gian, nguyên liệu khảm trai được bổ sung thêm, không chỉ có nhiều loại vỏ trai (trai cánh, trai vân, trai ngọc môi vàng…) mà còn có nhiều loại vỏ ốc quý (vỏ ốc khảm xanh, vỏ ốc thoi, vỏ ốc đỏ...), mẫu mã đa dạng hơn và chất lượng sản phẩm cũng được nâng lên.

Các sản phẩm chạm khảm của làng nghề truyền thống khảm trai, ốc Chuôn Ngọ.

Ngày nay, để có được nguyên liệu tốt nhất, người dân nơi đây thường thu gom vỏ trai, ốc cỡ lớn từ các vùng trong nước đồng thời cũng nhập từ Hồng Kông, Singapore. Ngoài ra, làng khảm còn có một nguồn nguyên liệu đặc biệt quý hiếm như những con ốc đỏ với màu sắc sang trọng thường dùng để làm những cảnh núi non, cánh phượng, cánh công, hay họa tiết trên những bức tranh áo gấm của vua chúa…

 Các mảnh trai sau khi được cưa theo đúng hình vẽ sẽ được ghép lại với nhau thành bức tranh hoàn chỉnh trên nền bản vẽ mẫu.

Một sản phẩm khảm trai thường trải qua sáu công đoạn cơ bản: Vẽ mẫu cho bức tranh; cưa trai theo nét vẽ; đục gỗ; gắn trai vào gỗ; mài khảm, thể hiện đường nét; dùng bột đen làm rõ các chi tiết của bức tranh. Trong đó, việc cẩn xà cừ đòi hỏi thao tác liên hoàn ở trình độ rất cao: Dựa theo nét vẽ, nghệ nhân sẽ đục gỗ và gắn nguyên liệu họa tiết lên đó. Sau khi cẩn tranh thì tỉa gọn, đánh bóng (mài khảm) rồi vẽ nét.

Các sản phẩm chạm khảm của làng nghề truyền thống khảm trai, ốc Chuôn Ngọ.

Để cưa, đục các mảnh trai không bị vỡ, nghệ nhân phải mài thủ công, ngâm rượu, hơ lửa rồi chẻ dóc, sau đó chọn lựa các miếng trai đầy đủ cho mặt tranh, có khi cần đến hàng trăm, hàng nghìn miếng trai nhỏ, nhiều màu sắc. Điểm đặc sắc ở tranh khảm trai Chuôn Ngọ là các mảnh trai trên bức tranh gỗ rất phẳng, rất khít, không bị vỡ, các chi tiết trang trí thì rất sinh động.

Khách tham quan và mua sản phẩm khảm trai.

Các sản phẩm truyền thống chủ yếu của làng nghề đó là: hoành phi, câu đối trong nhà thờ, đình đền, trang trí họa tiết trên sập gụ, tủ chè hay chế tác ra những bức tranh treo tường phỏng theo tích truyện Tam Quốc với nhân vật chính Lưu – Quan – Trương, những bộ “thông, trúc, cúc, mai” ….

Các sản phẩm chạm khảm của làng nghề Chuôn Ngọ.