Vợ chồng Benjamin Schiller và Phùng Thanh Hà cùng nhau vẽ tranh.

Nếu tình cờ gặp Benjamin Schiller (tên thân mật là Beni) ngoài đời, chỉ nhìn thoáng qua, cũng sẽ dễ dàng cảm thấy đây là một nghệ sĩ, dù có thể chưa biết anh thuộc lĩnh vực nào. Nghệ sĩ tính không phải ở cái vẻ bề ngoài cuốn hút, mà là ở ánh mắt, ở cốt cách, là ở việc anh luôn giữ một khoảng cách nhất định với thực tại đời sống hoặc các mối quan hệ, dù bản thân anh cũng thuộc tuýp dễ gần. Dường như anh luôn thắp một ngọn nến ở bên trong, luôn muốn gìn giữ ngọn lửa ấy được cháy miên viễn, nên các vấn đề ngoại giới không còn mấy thu hút anh nữa.

Tình yêu của Benjamin Schiller và Phùng Thanh Hà tạo nên sự đồng điệu trong tranh vẽ.

Trước khi chọn Việt Nam sinh sống, đúng hơn, trước khi kết thân với Phùng Thanh Hà vào năm 2013, anh chưa có ý định vẽ tranh, hoặc nếu có ý nghĩ ấy thì cũng chưa đủ cơ duyên để vẽ. Beni chia sẻ, vì bản thân là một người Đức, thường nghĩ đến việc vẽ/sáng tác với những yêu cầu hơi lý tính, hơi trường quy. Chính tình thân với Hà, chính bầu năng lượng mà họ tạo ra nơi sinh sống, chính không khí văn nghệ hơi thiên về cảm tính và cảm tình kiểu Việt Nam, đã thôi thúc hoặc kích hoạt nội sinh của Beni. Một nội sinh nhiều vỉa tầng về đa văn hóa, về địa chính trị, và về sáng tạo.

Chỉ hơn hai năm gần đây, từ một khích lệ của Hà, kiểu “thích thì vẽ cho vui đi, có gì đâu mà lo”, Beni đã tự vẽ rất nhiều tranh. Vẽ dễ dàng như cởi chiếc áo quen thuộc ra khỏi tấm thân, để tắm táp, giặt giũ, phơi nắng và mặc vô lại. Cũng chiếc áo ấy, trong vóc dáng ấy, nhưng đã có những sắc thái khác, năng lượng khác. Chính Beni cũng không biết vì sao mình vẽ được nhiều tranh như vậy và đang vẽ cái gì, dù vẽ rất tuôn chảy, nên khi hỏi anh vẽ gì vậy, Beni thật thà bằng câu tiếng Việt bập bẹ, nhưng khá chính xác: “Trời ơi, tôi không biết đâu”.

Chân dung họa sĩ có tuổi nghề rất trẻ Benjamin Schiller.

Benjamin Schiller chi sẻ: “Tôi không vẽ để kể chuyện. Tôi vẽ vì có những điều không thể diễn tả bằng lời nói. Mỗi nét cọ là một nhịp đập, mỗi màu sắc là một ý nghĩ. Bức tranh có thể rối loạn, thô ráp, đôi khi lộn xộn, nhưng nó sống động. Và chính trong cái vẻ thô ráp ấy, tôi lại tìm kiếm sự sáng tỏ. Tôi không để cảm xúc trôi đi vô định; tôi cố gắng neo giữ chúng lại, trao cho chúng hình hài và cấu trúc, ngay cả khi tất cả dường như bất định.

Chân dung họa sĩ Phùng Thanh Hà.

Không phải quy tắc dẫn dắt tôi, mà là cảm xúc. Nhưng chỉ cảm xúc thôi thì chưa đủ, tôi luôn tìm kiếm khoảnh khắc nơi trực giác gặp gỡ kỷ luật, nơi hỗn loạn tìm thấy trật tự. Chính ở điểm giao thoa đó, những bức tranh của tôi thực sự cất tiếng. Với tôi, hội họa là một cách kết nối. Trước hết là với chính mình, trong sự căng thẳng giữa buông lỏng và kiểm soát, và sau đó có lẽ là với bạn. Khi một bức tranh chạm đến bạn, bạn không chỉ nhìn thấy nó, mà còn cảm nhận được nó. Và trong cảm nhận ấy, có thể chúng ta gặp nhau”.

Tác phẩm: Awakening Interior của Phùng Thanh Hà.

Nói như họa sĩ Trần Luân Tín: “Vợ chồng Phùng Thanh Hà chưa từng học vẽ. Họ tự do. Khó hay dễ không thành vấn đề. Rốt cuộc họ đã thực hiện được sự hỷ xả nhẹ nhàng trên những tác phẩm hội họa của mình. Và quan trọng hơn, đó là sự truyền cảm trong trẻo cho người thưởng thức. Có thể cảm nhận thấy sự yên tâm trong tâm thức của hai người. Họ không giống nhau nhưng rất hài hòa. Những bức tranh toát lên điều đó. Phong cách là cái không tìm được ở bên ngoài, cho dù kiến thức rộng rãi đến đâu, bởi vì nó chính là tâm tính của mỗi người. Học hỏi, nghe mình, thích thú với cảm xúc của mình thì có thể vẽ bằng nhiều cách mà vẫn lộ ra cá tính, lộ ra phong cách. Tất nhiên điều này không hề dễ. Tôi không muốn ghép tác phẩm hội họa vào trường phái này hay trường phái kia. Đấy là công việc của các nhà lý luận. Đẹp và gợi cảm là niềm sung sướng của người xem tranh, cũng là niềm sung sướng của người vẽ tranh. Dường như cặp vợ chồng này vẽ chỉ bằng sự lắng nghe. Ở đâu đó trong thâm tâm mình, ở đâu đó trên mặt sông lờ lững, hay là, đâu đó trong bầu trời mênh mang huyền bí… Vậy là sung sướng, sung sướng của thời khắc sáng tạo”.

Tác phẩm: Rebirth của Phùng Thanh Hà.

Giám tuyển Lý Đợi nhận định: “Tranh của Beni chất chứa tinh thần trừu tượng kết hợp (abstract combination), không chỉ ở bút pháp, mà còn ở các vỉa tầng câu chuyện mà anh chuyên chở khá tự nhiên. Ở đó có đức tin và hoài nghi tôn giáo, có định kiến và bao dung, có tự do và ràng buộc, có khuôn mẫu và phá cách, có chính trị và sự thức tỉnh, có dấu ấn hậu phát xít và mong cầu hòa bình… Phía dưới bề mặt trừu tượng chủ đạo ấy, nếu để ý, sẽ có đủ những ký hiệu, những tín hiệu để nhận ra tinh thần nhị nguyên, bao dung như vừa đề cập. Có thể nhìn việc tự dưng vẽ tranh của Beni ở khía cạnh khám phá mối quan hệ giữa nội sinh với ngoại giới. Từ một nghệ nhân nấu bia theo công thức vài trăm năm của Đức, anh dần rời xa truyền thống này để thay đổi vùng sống, thay đổi công việc, rồi hơn hai năm qua vẽ tranh bên bờ sông Sài Gòn. Sau nhiều năm ở Sài Gòn, Beni đã có suy nghĩ rằng muốn sống đến chết ở đây. Có lẽ từ sự thay đổi truyền thống và cả quan niệm sống đã làm nên nội sinh mới của Beni. Và vẽ chỉ còn là ghi chép hoặc kể lại các biến chuyển nội sinh đó, vì vậy Beni mới nói: “Trời ơi, tôi không biết đâu”.

Tác phẩm: Behind the breaking của Benjamin Schiller .

Còn Phùng Thanh Hà cũng bắt đầu việc vẽ cách đây hơn 2 năm, sau khi tham gia lớp vẽ chuyển hóa của cô Nihato Hằng Nguyễn trong chương trình Thắp lửa Việt Nam ở rừng Nam Cát Tiên. Chị chia sẻ: “Tôi không vẽ để tạo ra một hình ảnh. Tôi vẽ để chạm vào điều không thể gọi tên, để được là chính mình và được sống trọn vẹn trong khoảnh khắc ấy. Với tôi, hội họa không phải là việc tạo ra một tác phẩm. Nó là một trạng thái. Một dòng chảy. Một cách để quay về với chính mình. Tôi thường bắt đầu bằng sự im lặng. Bằng việc nhìn vào tấm toan trống, có khi nhắm mắt, nghe hơi thở, có khi đặt tay lên mặt tranh như thể đang lắng nghe một cơ thể sống… Tôi không vẽ để diễn đạt điều gì cụ thể. Tôi vẽ để thấy mình. Để giải phóng. Để chảy. Để được sống một cách thô ráp, chân thật, không cần chỉnh sửa… Mỗi lần vẽ, tôi như bước vào một không gian rất sâu, nơi không còn suy nghĩ, chỉ còn cảm giác, sự khám phá nội tại, kết nối với năng lượng thuần khiết, cho phép bản năng, trực giác được thể hiện… Có những lớp màu bật lên từ ký ức, từ tiềm thức và đôi khi là cả một chuỗi chuyển động cơ thể được lưu giữ lại trên tranh. Đối diện chính mình… nhìn lại… và đi tiếp. Với tôi vẽ như một pháp duyên.  Tôi từng làm việc trong ngành thời trang gần hai mươi năm. Cũng từng là một người sống rất mạnh trong lý trí. Những năm gần đây tôi tập trung vào yoga, thiền định, chuyển động trị liệu và các phương pháp chữa lành… tôi nhận ra có rất nhiều cách để khám phá bản thân, để hiểu chính mình… và vẽ là cách để giải phóng cảm xúc và chuyển hóa năng lượng một cách thật tuyệt diệu. Yêu nghệ thuật và cũng quen biết nhiều họa sĩ, từng sưu tầm tranh… nhưng không bao giờ tôi nghĩ mình sẽ vẽ hoặc muốn trở thành họa sĩ, vì với tôi khi chọn điều gì tôi sẽ phải tìm hiểu sâu và làm đến cùng. Nhưng ngay ở bức vẽ thứ 2 tôi đã bị cuốn vào dòng chảy của năng lượng chuyển hóa. Tôi đã để cho cảm xúc tuôn qua 2 bàn tay, toàn bộ cơ thể, dùng tất cả công cụ gì có xung quanh mà chưa từng sử dụng, dùng cọ và bay như nhịp gõ trống… màu không chỉ trải lên toan mà lên cả quần áo và không gian xung quanh… Tôi biết mình sẽ tiếp tục đi trên hành trình vừa khai mở này”.

Tác phẩm: Beneath the surface của Benjamin Schiller .

Vậy là, cả cả Beni và Hà đều vẽ mà không chú ý cụ thể đến việc vẽ, mà vẫn vẽ liên tục, khiến cho việc vẽ khá thoải mái, rộng mở và có thể đi xa được. Nhìn lại hành trình hơn hai năm, xem những tranh gần đây với những tranh lúc ban đầu, có thể thấy rõ điều này.

Triển lãm Hành trình của vợ chồng Benjamin Schiller và Phùng Thanh Hà khai mạc: lúc 18h ngày 27/9 tại Schiller River Club (28 Đường số 10, phường Hiệp Bình, Thủ Đức, TP.HCM).

https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/tin-van/hanh-trinh-chuyen-hoa-tu-tinh-yeu-den-tranh-ve-409657.html