Lãnh đạo cơ quan Mia VN trong một chuyến thăm hiện trường.  

Tại hiện trường của đội tìm kiếm hỗn hợp đợt MIA157 ở xã Thượng Tiến, huyện Kim Bôi, tỉnh Hoà Bình (nay là tỉnh Phú Thọ), một bảng biển tóm tắt vụ việc: Ngày 19/5/1967, một chiếc máy bay A-6A với hai phi hành viên bị bắn trúng bởi tên lửa đất đối không. Một phi công đã bị bắt và được trao trả sau chiến tranh, còn một người chưa được kiểm kê.

Với những hiện trường tìm kiếm hỗn hợp, lực lượng tìm kiếm gồm cả hai bên Việt Nam và Mỹ cùng tham gia. Từ thông tin trong hồ sơ kết hợp với thông tin của các nhân chứng, nhà nhân chủng học phía Mỹ sẽ khảo sát và bàn bạc với các chuyên gia phía Việt Nam để quyết định vị trí khoanh ô cũng như phương thức sàng lọc.

Đất mùn bên trên sàng khô, đất ẩm bên dưới sàng nước. Nhân công của cả hai bên Việt-Mỹ đứng thành hàng, luân chuyển từng xô đất đến những chiếc sàng để sàng lọc. Đất cát, sỏi đá, cành cây được bỏ sang một bên, những vật thể nghi có liên quan đến vụ rơi máy bay như các mảnh vỡ máy bay hay vật thể liên quan đến người mất tích như khuy áo, thẻ bài, xương được để riêng.

  Một hiện trường hỗn hợp ở tỉnh Hoà Bình (nay là tỉnh Phú Thọ).  

Bất kỳ vật thể nào của người nằm xuống được tìm thấy đều có ý nghĩa vô cùng. Một mảnh xương nhỏ, một chiếc răng, một chiếc dây đồng hồ, thậm chí chỉ là một chiếc khuy áo cũng có thể giúp nhận diện một con người. Và nhờ đó, rất có thể, một người sẽ được trở về nhà…

Sau Hiệp định Paris 1973, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định thành lập cơ quan Việt Nam tìm kiếm người nước ngoài mất tích trong chiến tranh hoạt động dựa trên sự đồng thuận của lãnh đạo ba bộ: Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an. Tính đến tháng 4/2025, Việt Nam và Hoa Kỳ đã thực hiện 158 đợt MIA hỗn hợp. Gần 1000 bộ hài cốt được trao trả, hồi hương giúp Hoa Kỳ xác định danh tính cho hơn 730 trường hợp quân nhân mất tích tại Việt Nam.

  Một hiện trường trên đỉnh núi đá ở huyện Vân Đồn (nay là Đặc khu Vân Đồn), tỉnh Quảng Ninh.  

Tại một sườn núi ở phía Tây dãy Trường Sơn thuộc tỉnh Quảng Trị, từ trên cao, lán trại của đội MIA được che bạt màu xanh trông như chiếc nấm nằm lọt thỏm giữa cánh rừng nguyên sinh. Những mảnh vỡ của máy bay và các loại đầu đạn pháo tìm thấy tại hiện trường cho thấy, khu vực này đúng là nơi xảy ra vụ rơi máy bay năm xưa.

Khó khăn chồng chất đòi hỏi các chuyên viên phải kiên trì, bền bỉ. Trong những cánh rừng sâu, các đội tìm kiếm phải dựng lán trại, ăn ngủ lại giữa rừng. Bởi rừng thiêng nước độc, nắng mưa thất thường dễ ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Thách thức lớn nhất đối với hợp tác MIA Việt-Mỹ thời kỳ đầu chính là xây dựng đồng thuận nội bộ các cấp ở phía Việt Nam. Khi đó, chiến tranh mới chấm dứt trên chục năm, hậu quả và di chứng còn rất nặng nề. Với truyền thống hòa hiếu, nhân đạo của dân tộc, tầm nhìn chiến lược xây dựng quan hệ lâu dài với Hoa Kỳ, Đảng và Nhà nước ta đã nhất quán ngay từ đầu, coi hoạt động MIA là hoạt động thuần túy nhân đạo.

  Hệ thống sàng khô tại hiện trường tỉnh Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị).  

Mùa hè, trong một quán ăn nhỏ gần bìa rừng ở huyện A Lưới, Thừa Thiên Huế, một bữa tiệc sinh nhật đầm ấm được tổ chức cho chuyên viên bên đội Hoa Kỳ. Những chuyên viên của đội Việt Nam cũng có mặt. Họ cùng nhau hát vang bài ca chúc mừng sinh nhật. Giữa rừng Trường Sơn – nơi trước kia là chiến trường bom đạn ác liệt, nơi có biết bao người ở cả hai phía đã ngã xuống. Song hôm nay, câu chuyện đã khác. Cảnh tượng trong cánh rừng Trường Sơn hôm nay đã khác. Khác bởi quá khứ đang được gác lại để vết thương chiến tranh được hàn gắn.

Đã có nhiều vật thể nghi là hài cốt quân nhân Mỹ được tìm thấy trên các hiện trường tại Việt Nam.  Những vật thể này sẽ được Viện pháp y của Việt Nam và các chuyên gia phía Hoa Kỳ giám định. Nếu đúng là hài cốt của người Mỹ sẽ tiến hành lễ trao trả để hồi hương. Về đến Mỹ, những hài cốt này lại tiếp tục được kiểm định kỹ lưỡng để xác định chính xác danh tính quân nhân mất tích trước khi trao trả về cho gia đình. Hoa Kỳ hiện có một kho lưu trữ DNA cho những người tham gia chiến tranh đặt tại Hawaii với đến 80% DNA được thu thập và lưu trữ tại đây.

Cách xa Việt Nam, giữa lòng Thái Bình Dương, tại nghĩa trang tưởng niệm Quốc gia Thái Bình Dương ở Hawaii, tên của những người mất tích sau chiến tranh được khắc lên đá cẩm thạch. Theo quy ước, khi mỗi quân nhân được tìm thấy hài cốt, người ta sẽ gắn lên cạnh dòng tên một chiếc huy hiệu nhỏ hình bông hoa bằng đồng để thể hiện người này đã được tìm thấy và trở về.

Vừa qua, chị Corney – một người phụ nữ mới nhận được hài cốt của cha mình sau hơn 50 năm chờ đợi. Một chiếc huy hiệu hình bông hoa đã được gắn lên cạnh dòng tên của bố chị. Ngày bố chị lên đường sang Việt Nam, chị mới được vài tháng tuổi. Cuối năm 2024, sau khi được nhận lại hài cốt của bố, chị đã bật ra tiếng gọi "Bố ơi!”.

"Bố ơi!" Một tiếng gọi rất đỗi bình thường mà cô con gái ở phía bên kia Thái Bình Dương đã phải chờ đợi hơn nửa thế kỷ mới có thể cất lời. Hơn nửa thế kỷ chờ đợi để vòng tay được khép lại…

Hoạt động tìm kiếm quân nhân Hoa Kỳ mất tích trong chiến tranh Việt Nam sẽ còn tiếp tục với sự nỗ lực không ngừng nghỉ của cả hai phía. Hoạt động này không chỉ mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc mà còn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác, xây dựng lòng tin giữa Việt Nam và Hoa Kỳ nhất là trong bối cảnh hai nước đã nâng tầm quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện./.

https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/tin-van/de-nhung-vong-tay-duoc-khep-lai-403136.html