Trong lịch sử hơn 300 năm hình thành và phát triển của Sài Gòn - Gia Định - Tp. Hồ Chí Minh luôn gắn liền với sông nước, đặc biệt là với con sông Sài Gòn chảy qua thành phố. Trên con sông ấy có bến Bình Đông, bến Bạch Đằng, bến Nhà Rồng ở trung tâm thành phố và hệ thống các kênh rạch chằng chịt… vươn đi khắp thành phố. 
Từ những năm 2000, Tp. Hồ Chí Minh bắt đầu quan tâm đến việc phát triển cảnh quan và đô thị ven sông. Theo đó, Thành phố đã triển khai các chương trình cải tạo sông và kênh rạch, tổ chức các cuộc thi quốc tế nhằm tìm kiếm ý tưởng về quy hoạch đô thị, mời các chuyên gia trong và ngoài nước thực hiện nhiều chương trình nghiên cứu khoa học về quy hoạch kiến trúc đô thị của Thành phố. 

Thành phố bắt đầu phát triển về bên kia sông, hướng về Thủ Đức, di dời các bến cảng không còn hợp lí ở trong nội thành, thành lập thành phố Thủ Đức (thuộc Tp. Hồ Chí Minh) vào năm 2021. Trước đó, Thành phố đã thực hiện cuộc “đại cách mạng dòng kênh” vào năm 2012 để làm sạch, đẹp, thông thoáng, hiện đại kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè dài 9 km kéo dài từ quận Tân Bình qua các quận trung tâm của Thành phố trước khi đổ ra sông Sài Gòn. 

Cùng với đó là các hoạt động cải tạo lòng sông Sài Gòn, xây dựng bờ kè, cải tạo các trục đường dọc sông, xây những cây cầu hiện đại bắc qua sông, phát triển tuyến bus sông, quy hoạch kiến trúc nhà hai bên bờ sông, xây dựng công viên, cảnh quan cây xanh, các khu vực giải trí, văn hóa công cộng… 

Hiện nay, nhiều khu vực ven sông Sài Gòn như: Công viên Bến Bạch Đằng (quận 1), Bến Nhà Rồng (quận 4), Khu Thanh Đa - Bình Quới (quận Bình Thạnh), Khu đô thị Vinhomes (quận Bình Thạnh), Khu vực công viên Thảo Điền (Tp. Thủ Đức), Khu đô thị Sala (Tp. Thủ Đức) cơ bản đã trở thành những khu đô thị ven sông trẻ trung, hiện đại phát triển hài hòa giữa không gian sông nước yên bình và thoáng mát.

Tại hội thảo “Phát triển không gian, chức năng dọc hành lang sông Sài Gòn theo kinh nghiệm của Pháp về sông Sein” diễn ra vào hồi tháng 3/2024, ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch UBND Tp. Hồ Chí Minh, cho biết thành phố đang khẩn trương thực hiện 3 quy hoạch quan trọng cho sự phát triển của thành phố trong thời gian tới. Đó là quy hoạch Tp. Hồ Chí Minh thời kì 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; rà soát điều chỉnh quy hoạch chung Tp. Hồ Chí Minh đến năm 2040, tầm nhìn 2060; xây dựng quy hoạch chung Tp. Thủ Đức. Trong đó, thành phố cũng xác định sông Sài Gòn là trung tâm của quy hoạch Tp. Hồ Chí Minh thời kì mới và là điểm nhấn trong việc rà soát quy hoạch chung lần này. 

Theo Sở Quy hoạch - Kiến trúc Tp. Hồ Chí Minh, Đề án quy hoạch và quản lí hành lang sông Sài Gòn đã cơ bản hoàn chỉnh. Trong đó, quy hoạch sông Sài Gòn đặt ra mục tiêu gắn kết cộng đồng, kết nối vùng và hướng ra thế giới, để đến năm 2030 phát triển ven sông Sài Gòn thành điểm đến văn hóa của châu Á với mức tăng trưởng 8% - 8,5%/năm. Đề án này cũng chú ý đến việc khai thác các giá trị văn hóa, lịch sử sông nước lâu đời của vùng đất này để quy hoạch phát triển thành phố trong tương lai.

Tp. Hồ Chí Minh là trung tâm du lịch lớn của Việt Nam. Hai năm trở lại đây, Lễ hội Sông nước Tp. Hồ Chí Minh diễn ra vào dịp giữa năm trở thành một sự kiện du lịch nổi bật của địa phương, mở ra loại hình du lịch trải nghiệm trên sông nước Sài Gòn vô cùng ấn tượng với nhiều hoạt động lễ hội, du lịch, thể thao hấp dẫn. 

Năm 2024 lễ hội mang chủ đề “Chuyến tàu huyền thoại” được tổ chức trên khu vực mặt sông Sài Gòn thuộc Bến Nhà Rồng (quận 4) đã mang đến cho người dân và du khách những trải nghiệm thú vị và độc đáo với việc tái hiện lịch sử Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định - Tp. Hồ Chí Minh qua hơn 300 năm hình thành và phát triển bằng sự kết hợp các loại hình nghệ thuật từ dân gian đến đương đại, từ âm nhạc, điện ảnh, vũ kịch đến công nghệ ánh sáng cùng với các công nghệ trình diễn 3D hiện đại. 

Vào dịp này trên sông Sài Gòn có rất nhiều hoạt động thể thao hấp dẫn diễn ra, có thể kể đến như: trình diễn dù lượn, bay bằng ván phản lực nước (Flyboard), biểu diễn cano nước và hoạt động tương tác chèo SUP, biểu diễn dù lượn trên cao, đua ghe – thuyền truyền thống, diễu hành trên sông, bắn pháo hoa, sân khấu múa rối nước trên sông…

Lễ hội Sông Nước Tp. Hồ Chí Minh lan tỏa niềm tự hào về một thành phố đáng sống, cũng như truyền cảm hứng du lịch và khám phá đến du khách.
Ảnh: Nguyễn Luân/Báo ảnh việt Nam

Tại lễ hội sông nước nhiều địa điểm du lịch gắn liền với con sông Sài Gòn như khu vực Nhà Rồng - Khánh Hội (quận 4), Công viên Bạch Đằng, khu vực cầu Ba Son (quận 1), khu vực kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè (quận 3), Bến du thuyền Lan Anh (TP.Thủ Đức), Bến Ngôi Sao Việt (quận 7), Bến Bình Đông (quận 8)… tổ chức nhiều hoạt động vui chơi, giải trí, thể thao kéo dài trong một tuần mang lại cho người dân và du khách nhiều thời gian trải nghiệm vui chơi giải trí. 
Lễ hội sông nước góp phần phát huy tiềm năng vốn có và khai thác tối đa giá trị kinh tế, văn hóa, du lịch của sông Sài Gòn thông qua chuỗi hoạt động du lịch, văn hóa, giải trí, nghệ thuật, thể thao, ẩm thực, mua sắm, định hướng trở thành một sự kiện thương hiệu, góp phần định vị Tp. Hồ Chí Minh , một đô thị sông nước giàu bản sắc văn hoá.

Biểu diễn âm nhạc trên sông nước trong khuôn khổ Lễ hội Sông nước Tp. Hồ Chí Minh. Ảnh: Nguyễn Luân/Báo ảnh việt Nam

Trong những năm gần đây, một số loại hình du lịch sông nước đã được thành phố triển khai mang lại hiệu quả và có sức lan tỏa như: du lịch tuyến bus đường sông, du thuyền trên sông Sài Gòn, hoạt động văn hóa du lịch trên bến - dưới thuyền (quận 1, 4, 8 vào dịp Tết cổ truyền), tour khám phá sông Sài Gòn - kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, thưởng thức cà phê ngắm sông Sài Gòn…

Người dân vui chơi tại khuôn viên khu đô thị bên sông Sài Gòn. Ảnh: Nguyễn Luân/Báo ảnh việt Nam

 Theo kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn (Hội Kiến trúc sư Tp. Hồ Chí Minh), Tp. Hồ Chí Minh có thể chỉnh trang và phát triển không gian sông nước liên hoàn cho khu vực nội thành, đặc biệt là cho khu vực hai bên sông Sài Gòn từ bán đảo Thanh Đa (quận Bình Thạnh) đến bán đảo Tân Thuận (quận 7). Cụ thể, xây dựng và phát triển khu vực Thanh Đa - Bình Quới với bản sắc đô thị sinh thái, du lịch giáo dục, làng nghệ thuật ven sông; chỉnh trang và phát triển khu vực Trường Thọ và Thảo Điền (Tp. Thủ Đức) với bản sắc khu đô thị hiện đại, sáng tạo, giao lưu quốc tế, đóng vai trò trung tâm ven sông của Tp. Thủ Đức. 
Việc phát triển các hoạt động du lịch, văn hóa, thể thao và nghệ thuật gắn liền với sự phát triển đô thị ven sông sẽ mang đến cho Tp. Hồ Chí Minh một bức tranh đời sống phố thị vùng sông nước hài hòa, trong lành và bền vững, đáng sống.

• Bài: Sơn Nghĩa
• Ảnh: Nguyễn Thắng, Nguyễn Luân/Báo ảnh Việt Nam, Văn Trung
• Kỹ thuật, đồ họa: Trang Nhung

https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/co-mot-thanh-pho-ho-chi-minh-xanh-ben-song-sai-gon-381112.html