Quang cảnh Hội thảo “Các giải pháp bảo tồn, phát triển làng nghề gắn với du lịch, giữ gìn các giá trị văn hóa, tạo ra đa giá trị cho làng nghề”. Ảnh: Trần Thanh Giang/Báo ảnh Việt Nam  

Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề và nghề truyền thống đã được công nhận. Mỗi làng nghề là một “bản sắc kinh tế - văn hóa riêng”, tạo ra sản phẩm tinh xảo, chất lượng tốt và có sức cạnh tranh trên cả thị trường trong nước và quốc tế. Các làng nghề đóng góp quan trọng cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm với thu nhập bình quân trên 7 triệu đồng/tháng, đồng thời là nền tảng phát triển chương trình OCOP với 881/3.317 sản phẩm đạt chuẩn là sản phẩm làng nghề.

Phát biểu khai mạc, bà Nguyễn Thị Hoàng Yến – Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh: Làng nghề không chỉ tạo ra sản phẩm thủ công tinh xảo mà còn là “bảo tàng sống” lưu giữ tri thức bản địa và kỹ nghệ truyền thống của dân tộc. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập, làng nghề đang đối mặt với nhiều thách thức: biến động thị trường, cạnh tranh nguyên liệu, áp lực kế thừa nghề, yêu cầu tiêu chuẩn “xanh”, truy xuất nguồn gốc, chuyển đổi số và thiếu nhân lực trẻ. Vì vậy, hội thảo là dịp để đề xuất cơ chế hỗ trợ, phát triển mô hình hợp tác, mở rộng thị trường và kết nối doanh nghiệp – nghệ nhân – cộng đồng.

  Bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phát biểu khai mạc hội thảo. Ảnh: Trần Thanh Giang/Báo ảnh Việt Nam 

Tại hội thảo, bà Trần Thị Loan (Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn) cho biết: Việt Nam hiện có 1.975 làng nghề, trong đó vùng Đồng bằng sông Hồng chiếm 40%. Cả nước có hơn 17.316 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, góp phần chuyển sản xuất nhỏ lẻ sang phát triển chuỗi giá trị bền vững.

Nhu cầu sử dụng sản phẩm thủ công trong các khách sạn, nhà hàng và đô thị mới tăng mạnh. Một số làng nghề như Sơn Đồng (Hà Nội) hay La Xuyên (Nam Định, nay là tỉnh Ninh Bình) đạt doanh thu nội địa hàng nghìn tỷ đồng, minh chứng cho tiềm năng thị trường lớn. Tuy vậy, bà Loan chỉ rõ khoảng trống của ngành: tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe, giá trị gia tăng còn thấp, hoạt động số hóa và bản đồ số làng nghề chưa được chú trọng, trong khi yêu cầu “xanh – số – sáng tạo” đang trở thành xu thế tất yếu.

Các diễn giả quốc tế mang đến nhiều kinh nghiệm đa chiều. Ông Hisham Elgazzar (Châu Phi – Trung Đông) khẳng định Ai Cập chú trọng bảo tồn sản phẩm mang tính sáng tạo và kỹ năng nghệ nhân. Tuy nhiên, thách thức lớn là thiếu nhân lực trẻ và nghệ nhân chưa bắt kịp xu hướng thị trường. Ông cho rằng việc truyền nghề và hỗ trợ tài chính là then chốt để nghề thủ công tiếp tục tồn tại.

Đại diện Mỹ La Tinh, bà Barbara Velasco Hernandez, nhấn mạnh thủ công mỹ nghệ là “một cách sống”, gắn với văn hóa và bản sắc của cộng đồng. Nhiều diễn đàn đã được tổ chức để rút ngắn khoảng cách giữa thiết kế sáng tạo và nhu cầu thị trường. Bà đánh giá cao vai trò của phụ nữ trong duy trì nghề, đồng thời khẳng định thủ công mỹ nghệ vẫn giữ vị trí quan trọng trong đời sống đương đại dù đối mặt cạnh tranh từ hàng công nghiệp.

Hội thảo cũng ghi nhận kinh nghiệm từ Trung Quốc, khu vực châu Á – Thái Bình Dương và Hàn Quốc về phát triển thị trường, thiết kế sáng tạo, kinh tế xanh – tuần hoàn và tổ chức lễ hội thúc đẩy ngành thủ công.

  Ông Nguyễn Đình Hoa, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phát biểu kết luận hội thảo. 

Kết luận hội thảo, ông Nguyễn Đình Hoa – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội nhấn mạnh vai trò cốt lõi của nghệ nhân trong bảo tồn và phát triển nghề truyền thống. Ông đề xuất các nhóm giải pháp: quy hoạch quỹ đất; bảo vệ môi trường; hỗ trợ truyền nghề; xúc tiến thương mại; quảng bá sản phẩm; kết nối vùng nguyên liệu; phát triển du lịch gắn với làng nghề.

Ông Hoa khẳng định: “Làng nghề là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc và kết nối với các giá trị di sản”. Đồng thời, ông kiến nghị đưa dạy nghề vào trường học, tăng cường liên kết làng nghề với văn hóa, nghệ thuật, điện ảnh và văn học, lấy yếu tố con người – nghệ nhân – làm trung tâm.

Trong thời gian tới, Hà Nội mong muốn đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tham gia sâu hơn vào các hội chợ và festival để nghệ nhân có cơ hội học hỏi, kết nối và quảng bá giá trị con người – văn hóa Việt Nam qua từng sản phẩm.