ເນື່ອງໃນໂອກາດສະເຫຼີມສະຫຼອງ 70 ປີ ແຫ່ງວັນປົດປ່ອຍ ນະຄອນຫຼວງ (10 ຕຸລາ 1954-10 ຕຸລາ 2024), ທ່ານ Jonathan Wallace Baker, ຫົວໜ້າຜູ້ຕາງໜ້າ ອົງການ ການສຶກສາ, ວິທະ ຍາສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ ສະຫະປະຊາຊາດ (UNESCO) ປະ ຈຳ ຫວຽດນາມ ໄດ້ໃຫ້ສຳພາດ ຕໍ່ນັກຂ່າວ ຂ່າວພາບ ຫວຽດນາມ ກ່ຽວກັບ ເມືອງມໍລະດົກ ຮ່າໂນ້ຍ.
ເນື່ອງໃນໂອກາດສະເຫຼີມສະຫຼອງ 70 ປີ ແຫ່ງວັນປົດປ່ອຍ ນະຄອນຫຼວງ (10 ຕຸລາ 1954-10 ຕຸລາ 2024), ທ່ານ Jonathan Wallace Baker, ຫົວໜ້າຜູ້ຕາງໜ້າ ອົງການ ການສຶກສາ, ວິທະ ຍາສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ ສະຫະປະຊາຊາດ (UNESCO) ປະ ຈຳ ຫວຽດນາມ ໄດ້ໃຫ້ສຳພາດ ຕໍ່ນັກຂ່າວ ຂ່າວພາບ ຫວຽດນາມ ກ່ຽວກັບ ເມືອງມໍລະດົກ ຮ່າໂນ້ຍ.
ນັກຂ່າວ: ປະສົບການໃດແດ່ ທີ່ໜ້າຈົດຈຳທີ່ສຸດ ສຳລັບທ່ານ ໃນເວລາເຮັດວຽກຢູ່ ຮ່າໂນ້ຍ, ນະຄອນຫຼວງ ຂອງ ຫວຽດນາມ?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ຂ້າພະເຈົ້າ ມາຫວຽດນາມ ແຕ່ເດືອນ ມັງກອນ 2024 ໃນຖານະເປັນຫົວໜ້າ ຜູ້ຕາງໜ້າ ອົງ ການ UNESCO ປະຈຳ ຫວຽດນາມ, ມາຮອດປັດຈຸບັນ ແມ່ນ 9 ເດືອນແລ້ວ. ເຖິງແມ່ນວ່າ ເວລາບໍ່ຫຼາຍ, ແຕ່ຂ້າພະເຈົ້າ ໄດ້ມີໂອ ກາດ ໄດ້ເຫັນກັບຕາ ຫຼາຍສິ່ງຫຼາຍຢ່າງ ທີ່ໜ້າສົນໃຈ ຢູ່ທີ່ນີ້. ໜ່ຶງໃນບັນດາເຫດການທຳອິດ ແມ່ນການເຄື່ອນໄຫວ ວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງ ຂອງ ຫວຽດນາມ ໄດ້ຈັດຂຶ້ນຢູ່ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ, ມໍລະ ດົກໂລກ ໄດ້ຮັບຮອງຈາກ UNESCO, ເນື່ອງໃນໂອກາດບຸນປີໃໝ່ ປະຈຳຊາດ 2024. ສິ່ງທີ່ຂ້າພະເຈົ້າປະທັບໃຈທີ່ສຸດ ແມ່ນຮີດຄອງປະເພນີ ໄຕ້ທູບທຽນ ຖະຫວາຍດອກໄມ້ ບູຊາບັນພະບຸລຸດ, ເຈົ້າຖິ່ນເຈົ້າຖານ ຫຼື ການເຮັດເຂົ້າຕົ້ມ ຢູ່ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ແລະ ບາງບ່ອນຢູ່ອ້ອມກຳແພງ.
ໃນສະພາບການທີ່ສັງຄົມ ຂອງ ພວກເຮົາ ກຳລັງມີການປ່ຽນແປງ ຢ່າງວ່ອງໄວ ແລະ ບັນດາຮີດຄອງປະເພນີ ວັດທະນະທໍາ ພື້ນເມືອງ ບາງເທື່ອກໍ່ອາດຖືກຫຼົງລືມ, ການທີ່ໄດ້ເຫັນກັບຕາ ຮີດຄອງປະເພນີນັ້ນ ຢູ່ໜຶ່ງ ໃນສະຖານທີ່ ທາງຈິດວິນຍານ ທີ່ສຸດ ຂອງປະເທດ ໃນຊ່ວງເວລາ ທີ່ສໍາຄັນ ຄື ບຸນປີໃໝ່ປະຈຳຊາດ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ຂ້າພະເຈົ້າມີຄວາມຮູ້ສຶກພູມໃຈຫຼາຍຢ່າງ. ກ່ອນອື່ນໝົດແມ່ນເຮັດໃຫ້ຂ້າພະເຈົ້າ ມີຄວາມຮູ້ສຶກທ່ີຫຼາກຫຼາຍ ກ່ຽວກັບ ວັດທະນະທຳ ຫວຽດນາມ, ຮີດຄອງປະເພນີ ທີ່ໄດ້ຮັບການ ດຳເນີນເປັນປະຈຳ ຢູ່ໃນພະລາຊະວັງ ຕະຫຼອດຊ່ວງເວລານັບພັນປີ ຜ່ານມາ ແມ່ນໜ້າປະທັບໃຈ. ຈາກນັ້ນ ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກ ເຖິງຄຸນຄ່າຂອງກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ, ຫົວໃຈ ຂອງ ນະຄອນຫຼວງ ແລະ ຫົວໃຈ ຂອງ ຫວຽດນາມ ໃນອະດີດ ແລະ ປັດຈຸບັນ. ຂ້າພະເຈົ້າຕ້ອງບອກວ່າ UNESCO ເຮັດຖືກຕ້ອງທ່ີສຸດ ເມື່ອຮັບຮອງ ກຳແພງ ທັງລອງ ເປັນມໍລະດົກໂລກ, ສໍາລັບຂ້າພະເຈົ້າແລ້ວ ມັນຍັງສົມເປັນຫຼາຍກວ່ານັ້ນ. ບັນດາມໍລະດົກ ທີ່ເປັນຮູບປະທຳ ແລະ ເປັນນາມມະທຳ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ສະຖານທີ່ແຫ່ງນີ້ ເປັນເອກະລັກຫຼາຍ. ພວກເຮົາຈະມີຄວາມຮູ້ສຶກເຕັມໄປດ້ວຍຊີວະກຳລັງ ໃນເວລາທີ່ພວກເຮົາໄປຢ້ຽມຢາມ ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນໃນເວລາ ທີ່ພິເສດເຊັ່ນ: ມື້ບຸນປີໃໝ່ ປະຈຳຊາດ. ຂ້າພະເຈົ້າຫວັງວ່າ ບັນດາຄຸນຄ່າ ຂອງ ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ ຈະໄດ້ຮັບການເຜີຍແຜ່ຕໍ່ປະຊາຄົມຢ່າງກວ້າງຂວາງ ຍິ່ງຂຶ້ນ ເພື່ອໃຫ້ບັນດາຮີດຄອງປະເພ ນີ ທີ່ເປັນຮູບປະທຳ ແລະ ນາມມະທຳ ຢູ່ທີ່ນັ້ນ ໄດ້ຮັບການອະນຸ ລັກຮັກສາ ດີກວ່າເກົ່າ.
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker, ຫົວໜ້າຜູ້ຕາງໜ້າ ອົງການ ການສຶກສາ, ວິທະຍາສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ ສະຫະປະຊາຊາດ (UNESCO) ປະຈຳ ຫວຽດນາມ ໃຫ້ສຳພາດ. ພາບ: ເອກະສານ UNESCO
ນັກຂ່າວ: ຂໍທ່ານໃຫ້ສັງເກດ ສະພາບແວດລ້ອມການເຮັດວຽກຢູ່ ຮ່າໂນ້ຍ ວ່າເປັນແນວໃດ ແລະ ໄດ້ສ່ົງຜົນກະທົບຕໍ່ວຽກງານ ແລະ ທັດສະນະ ຂອງ ທ່ານແນວໃດ?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ຮ່າໂນ້ຍ ແມ່ນນະຄອນ ຫຼວງທີ່ສວຍງາມ ດ້ວຍແມ່ນ້ຳ ແລະ ໜອງ, ທະເລສາບຫຼາຍແຫ່ງ. ເຖິງແມ່ນວ່າ ຄອບຄົວ ຂອງ ຂ້າພະເຈົ້າ ແລະ ຂ້າພະເຈົ້າເປັນຄົນຕ່າງ ປະເທດ, ແຕ່ພວກເຮົາຍັງຮູ້ສຶກໄດ້ເຖິງຄວາມອົບອຸ່ນ ຢູ່ທົ່ວທຸກແຫ່ງ. ຊາວ ຫວຽດນາມ ມີນໍ້າໃຈດີ ແລະ ສະໜິດສະໜົມກັບພວກເຮົາ. ພວກຂ້າພະເຈົ້າ ຈະໄດ້ຕ້ອນຮັບເປັນຢ່າງດີ ຈາກຄົນທ້ອງຖິ່ນ ໃນເວລາອອກໄປຫຼິ້ນຢູ່ທາງນອກ. ເບິ່ງຄືວ່າ ພວກຂ້າພະເຈົ້າ ອາໄສຢູ່ທີ່ນີ້ມາດົນແລ້ວ. ເພາະສະນັ້ນ ພວກຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກເຖິງຄວາມປອດໄພໃນການດຳລົງຊີວິດຢູ່ທີ່ນີ້, ພວກຂ້າພະເຈົ້າຢາກຊອກຮູ້ ຮ່າໂນ້ຍ ຕື່ມອີກ ກ່ຽວກັບດ້ານສະຖາປັດຕະຍະກຳ ແລະ ການອອກແບບຂອງມັນ. ດັ່ງທີ່ທ່ານຮູ້ແລ້ວວ່າ ຮ່າໂນ້ຍ ແມ່ນນະຄອນແຫ່ງທຳອິດ ໃນພາກພື້ນ ອາຊີ ປາຊີຟິກ ທີ່ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງຈາກອົງການ UNESCO ວ່າເປັນນະຄອນປະດິດສ້າງ ໃນປີ 2019. ການອອກແບບ ໃນນະຄອນ ກໍມີຄວາມປະທັບໃຈຫຼາຍ. ໃນຖານະຂອງຕົນ, ຂ້າພະເຈົ້າຫວັງຢ່າງຍິ່ງ ໃນການເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມື ລະຫວ່າງສຳນັກງານ UNESCO ປະຈຳ ຫວຽດນາມ ແລະ ນະຄອນ ຮ່າໂນ້ຍ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ ຮ່າໂນ້ຍ ເປັນເມືອງຫຼວງປະດິດສ້າງ ຂອງພາກພື້ນ.
ນັກຂ່າວ: ແງ່ມຸມໃດ ຂອງ ວັດທະນະທຳ ແລະ ການດຳລົງຊີວິດປະຈຳວັນ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ສ້າງຄວາມປະທັບໃຈສຳລັບທ່ານ ແລະ ມັນໄດ້ສົ່ງຜົນກະທົບ ຕໍ່ວິທີການສຳຜັດກັບ ວຽກງານຂອງທ່ານຄືແນວໃດ?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ຂ້າພະເຈົ້າຄິດວ່າ ຍັງມີຫຼາຍສິ່ງຫຼາຍຢ່າງ ຕ້ອງໄດ້ຊອກຮູ້ ກ່ຽວກັບນະຄອນ ຮ່າໂນ້ຍ, ທັງໃນລະ ບົບນິເວດ ສັງຄົມ ແລະ ທຳມະຊາດ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກວ່າ ຊາວ ຮ່າໂນ້ຍ ມີຄວາມສະຫງົບ ແລະ ມີທ່າອ່ຽງຖືສຳຄັນສັນຕິພາບ ໃນພຶດຕິກຳ ແລະ ທ່າທີ. ສິ່ງດັ່ງກ່າວແມ່ນເໝາະສົມທີສຸດ ກັບວິໄສທັດ ຂອງ UNESCO ກ່ຽວກັບການຊຸກຍູ້ ການສ້າງສັນຕິພາບ ໃນຈິດໃຈປະຊາຊົນ, ໂດຍຜ່ານການສຶກສາ, ວິທະຍາ ສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ. ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ເຮັດໃຫ້ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກພາກພູມໃຈ ຍິ່ງຂຶ້ນ ຕໍ່ອົງການ ແລະ ວຽກງານທີ່ພວກເຮົາກຳລັງປະຕິບັດ ຢູ່ພາຍໃນປະເທດ ຫຼາຍຍິ່ງຂຶ້ນ.
ປີ 2010, UNESCO ໄດ້ຮັບຮອງ ເຂດປູຊະນີຍະສະຖານ ກຳແພງພະລາຊະວັງ ແທງລອງ-ຮ່າໂນ້ຍ ເປັນມໍລະດົກວັດທະນະທຳໂລກ ໂດຍອີງໃສ່ 3 ມາດຖານຄື: ຄວາມຍາວ ຂອງປະຫວັດສາດ ວັດທະນະທຳ ທີ່ແກ່ຍາວຕະຫຼອດ XIII ສະຕະວັດ; ການຕໍ່ເນື່ອງ ຂອງ ມໍລະດົກ ໃນຖານະເປັນສູນກາງອຳນາດ ແລະ ບັນດາ ຮ່ອງຮອຍ, ວັດຖຸພັນ ທີ່ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍ, ອຸດົມສົມບູນ ແລະ ມີຊີວິດຊີວາ. ພາບ: VNP
ນັກຂ່າວ: ເມື່ອຫວນຄືນ ເວລາເຮັດວຽກຢູ່ ຮ່າໂນ້ຍ, ທ່ານເຫັນວ່າ ສິ່ງໃດທີ່ເຮັດໃຫ້ນະຄອນແຫ່ງນີ້ ກາຍເປັນເອກະລັກກວ່າ ນະ ຄອນ ອື່ນໆ ທີ່ທ່ານເຄີຍເຮັດວຽກ ແລະ ຄວາມເປັນເອກະລັກດັັ່ງກ່າວໄດ້ໃຫ້ທ່ານ ໄດ້ຜ່ານປະສົບການຕົວຈິງຄືນແນວໃດ?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ຂ້າພະເຈົ້າຄິດວ່າ ຈຸດທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ແມ່ນການປະສົມປະສານລະ ຫວ່າງບັນດາຄຸນຄ່າມູນເຊື້ອ ແລະ ປັດຈຸບັນ ຂອງ ສັງຄົມ. ດັ່ງທີ່ຂ້າພະເຈົ້າ ເຄີຍໄດ້ກ່າວມາຢູ່ຂ້າງເທິງ, ມີປະເພນີວັດ ທະນະທໍາມູນເຊື້ອ ໄດ້ປະຕິບັດຢູ່ສະຖານທີ່ພິເສດ ໃນຈຸດເວລາພິເສດ ຈະຊ່ວຍຕັກເຕືອນ ເຖິງຄຸນງາມຄວາມດີ ຂອງ ບັນພະບຸລຸດ ກໍ່ຄືຕົ້ນກຳເນີດ ແລະ ມໍລະດົກ ທີ່ຄົນຮຸ່ນກ່ອນໄດ້ປະໄວ້. ພ້ອມກັນນັ້ນ, ຮ່າໂນ້ຍ ຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງ ຄວາມຂະຫຍັນຂັນເຄື່ອນ, ຫົວ ຄິດປະດິດສ້າງ, ປ່ຽນແປງໃໝ່ ຂອງ ຮຸ່ນໄວໜຸ່ມ ຜູ້ທີ່ຕັ້ງໜ້າປະ ກອບສ່ວນ ເຂົ້າໃນການເຕີບໂຕ ແລະ ພັດທະນາ ຂອງ ນະຄອນ. ສຳລັບຂ້າພະເຈົ້າ, ສິ່ງທັງໝົດເຫຼົ່ານີ້ເຮັດໃຫ້ ຮ່າໂນ້ຍ ແຕກຕ່າງກັນຫຼາຍ.
ນັກຂ່າວ:ທ່ານຕີລາຄາ ກ່ຽວກັບລະບົບມໍລະດົກ ທີ່ເປັນຮູບປະທຳ ແລະ ນາມມະທຳ ຂອງ ນະຄອນ ຮ່າໂນ້ຍ ເວົ້າລວມ ແລະ ເວົ້າສະ ເພາະ ຄືແນວໃດ? ຕາມຄວາມເຫັນ ຂອງ ທ່ານແລ້ວ, ຊາວ ຫວຽດ ນາມ ຕ້ອງເຮັດແນວໃດ ເພື່ອສົມທົບກັບລັດຖະບານ ຮັກສາ ມໍລະ ດົກ ຂອງ ນະຄອນຫຼວງ ຮ່າໂນ້ຍໃນທຸກວັນນີ້?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ເປັນທີ່ຈະແຈ້ງແລ້ວວ່າ ຮ່າໂນ້ຍ ມີມໍລະດົກວັດທະນະທຳ ທີ່ອຸດົມສົມບູນ, ທັງເປັນຮູບປະທຳ ແລະ ນາມມະທຳ. ຫຼາຍມໍລະດົກ ໃນຈໍານວນນັ້ນ ໄດ້ຮັບການຮັບ ຮອງຈາກອົງການ UNESCO, ສິ່ງດັ່ງກ່າວມີຄວາມໝາຍວ່າ ມັນສະແດງໃຫ້ເຫັນລັກສະນະ ໄປທົ່ວ ທີ່ໂດດເດັ່ນ ຂອງ ມວນມະນຸດແລະ ເປັນມໍລະດົກ ຂອງ ປະຊາຄົມໂລກ.
ຂ້າພະເຈົ້າສະເໜີໃຫ້ປະຊາຊົນ ຫວຽດນາມ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຊາວ ຮ່າໂນ້ຍ ຈົ່ງເອົາໃຈໃສ່ ເຖິງການອະນຸລັກຮັກສາ ແລະ ເຊີດຊູຄຸນຄ່າມໍລະດົກ ຮ່າໂນ້ຍ, ໂດຍຜ່ານບັນດາໂຄງການ ສຶກສາມໍລະ ດົກ ຫຼື ບັນດາລາຍການສື່ມວນຊົນ ຫຼາຍຍິ່ງຂຶ້ນ ເພື່ອສາມາດຖ່າຍທອດມໍລະດົກ ທີ່ເປັນເອກະລັກນັ້ນ ໃຫ້ຄົນຮຸ່ນຫຼັງ, ຊ່ວຍໃຫ້ເຂົາ ເຈົ້າເຂົ້າໃຈເຖິງອະດີດ ຂອງຕົນ ກໍຄືຊ່ວຍໃຫ້ບັນດາມໍລະດົກຄົງຕົວທີ່ໃກ້ຊິດ ຢູ່ໃນຊຸມຊົນ ຄືດັ່ງມໍລະດົກ ທີ່ຍັງມີຊີວິດ.
ປີ 2010 ຫີນສີລາ ປະລິນຍາເອກ ສະໄໝ ລາຊະວົງ ເລ-ມາກ (1442-1779) 82 ແຜ່ນ ຢູ່ ວັນມ໋ຽວ-ກວັກຕືຢາມ ໄດ້ຮັບຮອງ ເປັນມໍລະດົກ ເອກະສານໂລກ. ພາບ: VNP
ນັກຂ່າວ: ມໍລະດົກອັນໃດ ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ທີ່ສ້າງຄວາມປະທັບໃຈທີ່ສຸດ ທີ່ທ່ານເຄີຍໄດ້ຜ່ານປະສົບການຕົວຈິງ ?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ຮ່າໂນ້ຍ ມີມໍລະດົກ ຫຼາຍແຫ່ງ ທີ່ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງ ຈາກອົງການ UNESCO ແລະ ມີມໍ ລະດົກຫຼາຍແຫ່ງ ທີ່ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງ ຈາກບັນດາອົງການແຫ່ງລັດ ທີ່ມີອຳນາດຕັດສິນ. ມັນຈະເປັນການຍາກ ສຳລັບຂ້າພະເຈົ້າ ທີ່ຈະກຳນົດວ່າ ມໍລະດົກໃດ ທີ່ຂ້າພະເຈົ້າມັກທີ່ສຸດ. ແຕ່ຕ້ອງເວົ້າວ່າ, ຂ້າພະເຈົ້າມັກມໍລະດົກທັງໝົດຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ເຊັ່ນ: ມໍລະດົກທ່ີເປັນຮູບປະທຳ ກຳແພງພະລາຊະວັງ ທັງລອງ, ມໍລະດົກເອກະສານ ວັນມ໋ຽວ-ກວັກຕືຢາມ, ມໍລະດົກວັດທະນະທຳ ບໍ່ທີ່ເປັນນາມມະທຳ ງານບຸນ ຢ໋ອງ ແລະ ອື່ນໆ ອີກຫຼາຍຢ່າງ...
ນັກຂ່າວ: ຖ້າເອີ້ນ ຮ່າໂນ້ຍ ເປັນເມືອງມໍລະດົກ, ສິ່ງທີ່ລ້ຳຄ່າທີ່ສຸດ ຕາມທັດສະນະ ຂອງ ທ່ານແມ່ນຫຍັງ?
ທ່ານ Jonathan Wallace Baker: ຄວາມຈິງຄືວ່າ ຮ່າໂນ້ຍ ມີມໍລະດົກ ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ. ຂ້າພະເຈົ້າຕີລາຄາສູງ ການທີ່ອຳນາດການປົກຄອງນະຄອນ ແລະ ບັນດາອົງການທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ພວມມາ ນະພະຍາຍາມຮັກສາ ແລະ ເສີມຂະຫຍາຍຄຸນຄ່າມໍລະດົກ ຂອງນະຄອນ, ພິເສດແມ່ນເທິງເວທີສາກົນ ໃນຊຸມປີມໍ່ໆ ມານີ້.
ນັກຂ່າວ:ຂໍຂອບໃຈທ່ານຫຼາຍໆ ສຳລັບການສົນທະນາທີ່ໜ້າສົນໃຈນີ້!
ບົດ: ບິກເວິນ - ພາບ: UNESCO ແລະ ເອກະສານ VNP - ແປໂດຍ: ບິກລຽນ