បរិយកាសតាំងពិព័រណ៍វត្ថុតាងចង្កៀងប្រេងគ្រប់ប្រភេទ តាមសម័យកាលរបស់វៀតណាម ពិតជាធ្វើភ្ញៀវទស្សនាមានការភ្ញាក់ផ្អើល។ ចង្កៀនប្រេងគ្រប់ប្រភេទ គ្រប់ខ្នាតធ្វើដោយវត្ថុធាតុយ៉ាងច្រើន រួមមាន៖ ដីដុត ស្ពាន់ សេរាមិច ឈើ កែវ នាំមកនូវគំហើញវប្បធម៌ពហុបែប។ វត្ថុតាងចង្កៀងប្រេងបានតាំងនៅតាំងពិព័រណ៍ “ចង្កៀងប្រេងវៀតណាម” ជារបស់បូជាចារ្យ ង្វៀនហូវត្រៀត (Nguyen Huu Triet) រួមនឹងអ្នកប្រមូលផ្សេងៗចំនួន១០រូប លើទូទាំងប្រទេស។
តាមលោកស្រី ទ្រីញធីហ្វ័រ (Trinh Thi Hoa) អតីតនាយកសារមន្ទីរប្រវត្តិសាស្រ្តវៀតណាម បូជាចារ្យត្រៀក (Triet) និងតំបន់អភិបាលសាសនាទីក្រុងហូជីមិញ បានរួមចំណែកយ៉ាងពិសេសក្នុងកិច្ចការអភិរក្សនិងលើកស្ទួយតម្លៃកេរដំណែលវប្បធម៌ជនជាតិ។ នៅទីនេះ មានវត្ថុតាងមានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃ ដែលវ័យជំនាន់ក្រោយពឹងលើនោះ ដឹងបន្ថែមអំពីវប្បធម៌ជនជាតិ ឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលទាំងឡាយនៃប្រវត្តិសាស្រ្ត។
 បរិយាកាសតាំងពិព័រណ៍ “ចង្កៀងប្រេងវៀតណាម ”។  តាំងពិព័រណ៍ “ចង្កៀងប្រេងវៀតណាម” ជាមួយរាប់រយវត្ថុតាងចង្កៀងប្រេងគ្រប់ខ្នាតធ្វើអំពី វត្ថុធាតុផ្សេងៗគ្នា នាំមកនូវគំហើញវប្បធម៌ពហុបែប។  ភ្ញៀវទស្សនាភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះចង្កៀងគ្រប់ប្រភេទដូចជាសៀវភៅកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្រ្តតាមសម័យកាល។  ជ្រុងតាំងពិព័រណ៍ចង្កៀងប្រេងបង្ហាញអំពីដំណើររួមប្រាស្រ័យវប្បធម៌ រវាងវៀតណាមនឹងឥណ្ឌា ឬជាមួយនឹងប្រទេសអឺរុបមួយចំនួន។  តាំងពិព័រណ៍ “ចង្កៀងប្រេងវៀតណាម” នៅអគារប្រពៃណីតំបន់អភិបាលសាសនាទីក្រុងហូជីមិញ។ |
ជាទឹកដីកសិកម្ម ចង្កៀងប្រេងកាលពីដើម បានក្លាយជាមិត្តកសិករវៀតណាម។ ចេញទៅស្រែតាំងពីមេឃនៅងងឹត កសិករដៃម្ខាងកាន់ចង្កៀង ស្មាម្ខាងលីដងនង្គល ដៃម្ខាងទៀតដឹកក្របី។ ឬអ្នកម្តាយទាំងឡាយទៅផ្សារចាប់ពីម៉ោង២ព្រឹកឲ្យទាន់ទូកចម្លង រួចធ្វើដំណើររាប់សិបគីឡូម៉ែត្រ ឲ្យទាន់បើផ្សារពេលព្រឹក សុទ្ធតែកាន់ចង្កៀងមួយគ្រឿងតាមដៃ។ នឹកកាលពីដើម ផ្ទះនៅមាត់ទន្លេក្រហម លោកយាយធ្វើដំណើរទៅផ្សាររាប់សិបឆ្នាំ មានតែចេកប៉ុន្មានស្និតនិងរាប់សិបមួកស្លឹក រៀបដាក់ស្រាបនៅក្បាលដង្រែកទាំងសងខាង។ យាមទីបីមាន់រងាវ លោកយាយរលះរលាំងក្រោងពីដំណេករែកអង្រែកចេញទៅផ្សារ មិនភ្លេចកាន់តាមចង្កៀងប្រេងតូច។ តាមមាត់ទន្លេមានសំឡេងស្រែកបបួលហៅគ្នា លឹបលក្នុងរាត្រីគឺជាផ្កាភ្លើងនៃចង្កៀងប្រេង ដូចរលកជីវិត សង្ខារមនុស្សគ្រប់ជំនាន់។ល។ ខ្ញុំចងចាំនិងស្រមៃឃើញតែប៉ិនហ្នឹង ពីព្រោះលោកយាយទទួលមរណភាពឆាប់ពេក។ ម្តាយខ្ញុំនិទាន ជិតកន្លះសតវត្សធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់មិនដឹងប៉ុន្មានគីឡូម៉ែត្រ ធ្វើឲ្យជើងលោកយាយក្រិនស្រាំ រីឯជើងចង្កៀងកែវប្រឡាក់ទៅដោយពណ៌លឿងទុំ ដោយសារលោកយាយគាត់កាន់ជាប្រចាំ។ល។
នោះគឺសតវត្សទី២០ បញ្ច្រាស់ពេវេលា ចាប់ពីសម័យដុងសើន (Dong Son) (សតវត្សទី៥ មុនគ្រិស្តសករាជ) ចង្កៀងពេលនោះធ្វើអំពីដីដុត ប្រឆេះខាងក្នុងនិងដៃរមូលប្រឆេះ។ ក្រោយមក ចង្កៀងធ្វើអំពីស្ពាន់ ជើងចង្កៀងយោងតាមវណ្ណៈសង្គម នឹងមានរូបរាងផ្សេងគ្នា។ ដោយឡែកវណ្ណៈឥស្សរជន ស្តេច ជើងចង្កៀងតែងមានចម្លាកក្បូរក្បាច់រចនាប្រណិត សិតបង្កើតនិមិត្តរូបស្អាតជក់ចិត្ត ហើយឆ្លុះបញ្ចាំងតម្លៃវប្បធម៌សហសម័យជាច្រើន។
សម័យរាជការលី (Ly) (សតវត្សទី១៣) សម័យរាជការត្រឹង (Tran) (សតវត្សទី១៤) ចង្កៀងច្រើនធ្វើដោយដីដុតមានរូបរាង ខ្នាត សម្បូរបែប។ តាំងក្បាច់រចនានិងលាបកាចារគ្រប់ពណ៌មើលទៅជក់ចិត្ត។
តាំងពិព័រណ៍ “ចង្កៀងប្រេងវៀតណាម” ក៏មានចង្កៀងនៅចំណុះខឿវប្បធម៌អូរកែវ សាហ្វិញ (Sa Huynh) ជួយភ្ញៀវទេសចរស្វែងយល់បន្ថែមអំពីលក្ខណៈវប្បធម៌នៃខឿនវប្បធម៌ទាំងនេះ។ ក្រៅពីនោះ ឆ្លងកាត់ការបំឡាស់ប្តូរនៃប្រវត្តិសាស្រ្ត វត្ថុតាងចង្កៀងប្រេងមួយចំនួនក្នុងតាំងពិព័រណ៍ នៅទាំងបង្ហាញស្តែងពីដំណើររួមប្រាស្រ័យវប្បធម៌រវាងវៀតណាមនិងឥណ្ឌា ឬជាមួយប្រទេសអឺរុបនានា។
 ចង្កៀងស្ពាន់រូបប្រើសសម័យកាលដុងសើន (Dong Son) សតវត្សទី៥ - ១ មុនគ្រិស្តសករាជ។  ចង្កៀងសេរាមិចសម័យរាជការលី - ត្រឹន (Ly - Tran) សតវត្សទី១៣ - ១៤។  ចង្កៀងប្រេងគ្រប់ប្រភេទធ្វើអំពីស្ពាន់ចម្បា សតវត្សទី១៣ - ១៨។  ចង្កៀងស្ពាន់ចម្បា សតវត្សទី១៧។  ចង្កៀងសេរាមិចខ្មែរ សតវត្សទី១៨ - ២០។  ជ្រុងតាំងពិព័រណ៍ចង្កៀងប្រេងគ្រប់ប្រភេទ ធ្វើអំពីសេរាមិចភូមិភាគខាងត្បូង (ឡៃថិវ - Lai Thieu បៀនហ្វ័រ - Bien Hoa) សតវត្សទី១៩ - ២០។  ចង្កៀងប្រេងគ្រប់ប្រភេទ ធ្វើអំពីសេរាមិចលាបកាចារច្រើនពណ៌ រ ចនាសម្បូរបែប។  ចង្កៀងប្រេងសេរាមិចមានរូបរាងផ្សេងគ្នា។  ចង្កៀងប្រេងកែវ បានធ្វើច្រើននៅសតវត្សទី ២០។  ចង្កៀងប្រេងធ្វើអំពីសេរាមិចបៀនហ្វ័រ (Bien Hoa) លាបកាចារនិងមានក្បាច់រចនាពិសេស សតវត្សទី២០។  ចង្កៀងប្រេងមានជើងធ្វើអំពីសេរាមិច។  បែបចង្កៀងប្រេងសេរាមិចមានប្រឆេះរុញឡើង មានរូបរាងពិសេស។  តាំងលើជើងចង្កៀងសេរាមិចមានភាពប្រណិតខ្ពស់។ |
មិត្ត ង្វៀនងុកថាវអ្វៀន (Nguyen Ngoc Thao Uyen) និស្សិតមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្រ្ត សង្គម និងមនុស្សសាស្រ្តទីក្រុងហូជីមិញរចែករំលែក៖ “ចង្កៀងគ្រប់សម័យតាំងបង្ហាញក្នុងតាំងពិព័រណ៍បង្កើតជាចរន្តវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រជក់ចិត្ត។ ចង្កៀងជាច្រើន មានវិចិត្រសិល្បៈខ្ពស់ បញ្ជាក់របរចម្លាក់បានរីកចម្រើនខ្លាំងតាំងពីយូរយាណាស់មកហើយ។ ប្អូនទទួលអារម្មណ៍សម័យកាលនីមួយៗសុទ្ធតែមានស្នាមគំនូសដោយឡែកនៅលើចង្កៀងប្រេងទាំងនេះ”៕
អត្ថបទនិងរូបថត៖ ង្វៀនវូថាញដាត
